تحلیل سن و خودکشی: کدام گروه‌ های سنی بیشتر آسیب می‌ بینند؟

مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، محمدرضا شالبافان، در یادداشتی به مناسبت روز جهانی پیشگیری از  خودکشی  به تحلیل عوامل مرتبط با خودکشی و راهکارهای پیشگیری از آن پرداخت. این روز فرصتی مناسب برای افزایش آگاهی درباره سلامت روان و تبادل نظر عمومی پیرامون این موضوع است.

ارتباط اختلالات روانی و خودکشی

تشدید بسیاری از  اختلالات روانی  ، به‌ویژه افسردگی، می‌تواند منجر به شکل‌گیری افکار خودکشی و حتی اقدام به آن شود. فقدان سواد سلامت روان و انگ اجتماعی نسبت به اختلالات روانی، از مهم‌ترین دلایلی هستند که باعث عدم مراجعه افراد به مراکز درمانی برای مشکلات روانی می‌شوند، و این مشکلات را پیچیده‌تر می‌کنند.

پیشگیری از خودکشی با تشخیص به‌موقع

اختلالات روانی، اگر به موقع تشخیص داده شده و درمان شوند، تاثیر چشمگیری در کاهش اقدامات مرتبط با خودکشی خواهند داشت. افسردگی به عنوان عاملی کلیدی در این حوزه شناخته می‌شود و نیازمند توجه ویژه است. همچنین سابقه قبلی خودکشی نیز یکی از عوامل خطر مهم، به‌ویژه در موارد منجر به مرگ، محسوب می‌شود.

سند ملی پیشگیری از خودکشی

موضوع پیشگیری از خودکشی در کشور با تدوین سند ملی پیشگیری از خودکشی سامان‌دهی شده است. در این سند، وزارت بهداشت وظیفه اصلی مدیریت این موضوع را بر عهده دارد و همکاری سایر نهادها مانند آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و وزارت کشور ضروری است.

گروه‌های سنی در معرض خطر

هیچ گروه سنی از خطر خودکشی مصون نیست و تمامی افراد، از کودکان تا سالمندان، ممکن است تحت تأثیر اختلالات روانی به افکار یا اقدام به خودکشی دچار شوند. در میان جوانان موارد اقدام بیشتر مشاهده می‌شود، اما مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی در میان میانسالان و سالمندان بالاتر است. همچنین دسترسی به خدمات به گروه‌های مختلف، بسته به نهاد مربوطه، می‌تواند متفاوت باشد.

نقش کلیدی برنامه‌های آموزشی

برای پیشگیری از خودکشی در میان دانش‌آموزان و نوجوانان، برنامه‌هایی مانند «نماد» در مدارس اجرا می‌شود. این برنامه‌ها توانسته‌اند زمینه غربالگری و ارائه خدمات اولیه را فراهم کنند. همچنین مراکز جامع سلامت و مراکز سلامت روان اجتماعی، تحت نظارت متخصصان، خدمات لازم را ارائه می‌دهند.

رسانه‌ها و ارتقای سواد سلامت

*رسانه‌ها نیز نقش بسیار مهمی در ارتقای سواد سلامت جامعه دارند. رسانه‌ها می‌توانند با طراحی و پخش برنامه‌های آموزشی، بازنمایی درست مسائل مرتبط با سلامت روان یا کمک گرفتن از متخصصان، سبب افزایش آگاهی عمومی شوند. نمایش غیرمسئولانه* سلامت روان یا خودکشی در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌تواند اثرات منفی زیادی بر جامعه گذاشته و حتی افکار خودکشی را تشدید کند.

آموزش فرزندپروری و مهارت‌های زندگی

برنامه‌هایی مانند «آموزش فرزندپروری»، «نوجوان سالم من» و «مهارت‌های زندگی»، توسط معاونت بهداشتی وزارت بهداشت طراحی شده و اثرگذاری قابل توجهی داشته‌اند. ارائه این آموزش‌ها در محیط مدارس می‌تواند به‌طور مستقیم بر وضعیت سلامت روان نوجوانان تاثیر بگذارد.

نمایش خانگی و مخاطرات محتوای نامناسب

شبکه‌های نمایش خانگی، در مواردی که محدودیت‌های سنی را رعایت نمی‌کنند، باعث می‌شوند نوجوانان بدون نظارت خانواده‌ها به محتوای نامناسب دسترسی پیدا کنند. این موضوع می‌تواند تاثیرات مخربی بر سلامت روان آنان داشته باشد.

تحلیل علمی عوامل خودکشی

خودکشی یک پدیده چندبعدی است و نمی‌توان آن را به یک عامل خاص نسبت داد. تأثیر آسیب‌ها و اختلالات روانی بر رفتار افراد، مسیر را برای اقدام به خودکشی فراهم می‌کند. به همین دلیل، نیاز است تا این موضوع با دقت و حساسیت بالاتری مورد بررسی قرار گیرد.