موجودی حساب رضاشاه هنگام ترک ایران چقدر بود؟

آیا راست است که رضاشاه هنگام ترک ایران مبلغ کلانی در حساب‌های شخصی خود داشته است و مطابق کتاب «نگاهی به شاه» عباس میلانی ۶۸ میلیون ریال؟ یادداشت حاضر در این باره است با استناد به تحقیقات مستند یک تاریخ‌پژوه.

موجودی حساب رضاشاه هنگام ترک ایران چقدر بود؟

این پرسش هنگامی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم چنین ادعایی در کتاب‌های درسی بعد از انقلاب مطرح نشده که هر سال مطابق گرایش سیاسی دولت وقت تغییر می‌کند و مثلا یک سال مصدق قهرمان است و سال دیگر نادان یا یک سال شیخ فضل‌الله نوری از رهبران مشروطه به شمار است و سال دیگر از دشمنان مشروطه و البته این فقره کمتر به صراحت در کتاب‌های درسی آمده و با لفظ مشروطۀ مشروعه می کوشند هم دستی او با محمد علی شاه در دوران استبداد صغیر را توجیه کنند. 

یا ادعایی نیست که در سریال تلویزیونی گفته شده یا از زبان محمد مهدی عبدخدایی ضارب دکتر فاطمی شنیده باشیم که به عنوان مورخ در تلویزیون ظاهر می شد.

بلکه اهمیت موضوع چنان که در آغاز آمد در این است که دکتر عباس میلانی مدیر بخش مطالعات ایران در دانشگاه استفورد در کتاب خود - نگاهی به شاه- نوشته و در صفحۀ 107 آن آورده است: نخست‌وزیر فروغی در جلسۀ مجلس شورای ملی اعلام کرد رضاشاه در حساب‌های شخصی خود در بانک ها68 میلیون ریال موجودی داشته که برابر با 4.25 میلیون دلار می‌شده یعنی نزدیک به 46 درصد نقدینگی کل کشور و جمع کل پول صادرۀ بانک ملی ایران.

طبعا پاسخ به این پرسش نیازمند پژوهش و مراجعه به منابع بود و خوش‌بختانه دیدم آقای  علی مرادی مراغه‌ای  هم در معرض این سؤال قرار گرفته و با دقت به آن پاسخ داده است.

چون منبع ایشان مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی است  و به انصاف و دقت در تحقیق می‌شناسم‌شان عین توضیح و پاسخ مستدل و مستند این تاریخ‌پژوه را به عنوان پاسخ به پرسش مخاطبان یادداشت سوم شهریور/ وقتی که همه خواب بودیم می‌آورم:

۱.  سند دکتر میلانی دست اول نیست. سند دست اول مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی است.

۲.  هیچ گاه محمد علی فروغی نخست‌وزیر وقت چنین موضوعی را در جلسۀ مجلس مطرح نکرده است. بلکه دکتر  مشرف نفیسی  وزیر دارایی بوده که رقم اعلام کرده است.

۳.  مبلغ و عدد هم 68 میلیون ریال نیست. 68 میلیون تومان است. یعنی 680 میلیون ریال. 

۴.  آنچه گفته و ثبت شده در جلسه ۱۲۳ مجلس دوازدهم است به تاریخ یک‌شنبه ۱۶ مهر ۱۳۲۰. در این جلسه وزیر دارایی (دکتر مشرف نفیسی)  در سخنان خود رقم ۶۸۰ میلیون ریال را اعلام می‌کند. 

۵.   در جلسه چهل‌و‌هشتم دوره سیزدهم مجلس شورای ملی در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۲۱ یکی از نمایندگان - ملک‌مدنی- می‌گوید درآمد رضاشاه از زمین‌های غصبی هم باید عودت داده شود و برگرداندن زمین‌ها کافی نیست و باید به صاحبان اجرت‌المثل بپردازند. نایب رییس مجلس هم می‌گوید اگر شاکی بتواند حقانیت خود را ثابت کند به جز استرداد ملک عایدات هم برگردانده خواهد شد. اما از کدام محل؟

۶.  نماینده‌ای دیگر به نام موید احمدی هم می‌گوید مطابق قاعده فقهی از غاصب باید به شدیدترین وجه اجرت‌المثل دریافت شود. 

۷.  عدد ۶۸ میلیون تومان به این خاطر مطرح می‌شود که مشخص نبود اجرت‌المثل را از چه منبعی باید بپردازند و دولت اعلام کرده بود پولی در این زمینه ندارد. اینجاست که برخی نمایندگان به موجوی حساب رضاشاه در بانک‌ها اشاره می‌کنند و می‌خواهند اجرت‌المثل یا عایدات زمین‌ها از این محل تامین شود.

۸.  اول بار دشتی نماینده دیگر می‌پرسد در این مدت عواید زمین‌هایی که رضاشاه گرفته چه شده؟ از محل عایدات همین املاک اجرت‌المثل را بپردازید. او می‌گوید: ۶۸ میلیون تومان را اعلی‌حضرت همایون رضاشاه پهلوی از سواد‌کوه که نیاوردند. از محل استفاده همین املاک بوده. از اینها بدهید.

بنا بر این عدد ۶۸ میلیون تومان در اظهارات این نماینده هم ذکر شده است.

۹.  همین نماینده مجلس قبل از آن در جلسه ۱۶ بهمن ۱۳۲۰ به موارد دیگر هم اشاره کرده و گفته بود:

در ماده اول این قانون (‌استرداد املاک پس از سقوط رضاشاه) تصریح شود که تمام معاملات اعلی‌حضرت رضاشاه پهلوی لغو و باطل است. املاکی که به ضرب کتک و چوب و شکنجه و به قیمت خون از مردم گرفته و آنان را آزار داده‌اند و مالکان غالبا در تبعید اجباری مرده‌اند. اگر اعلی‌حضرت همایونی رضاشاه پهلوی از ایران نمی‌رفتند شاید تا چهار پنج سال دیگر اصلا ملکی برای کسی در ایران باقی نمی‌ماند!

دشتی در همین جلسه که کلمه به کلمه آن ثبت شده از شکایت زنی می‌گوید که ملک او را با فشار یکی از همسران رضاشاه گرفتند. در خیابان استخر به قیمت متری ۳ تومان در حالی که ارزش آن متری ۸۰ تومان بوده است.

 ۱۰.  در نتیجه بر اساس مذاکرات مجلس موجودی حساب های بانکی رضاشاه هنگام ترک ایران در مهر ۱۳۲۰  ۶۸ میلیون تومان بوده است. (پایان توضیحات آقای مرادی). این توضیح هم لازم است که رضاشاه در 25 شهریور  بلافاصله بعد از استعفای اجباری  نرفت بلکه در مهر ماه از ایران خارج شد.

نویسنده این سطور این نکته را می‌افزاید با مدیریت و پیشنهاد فروغی رضاشاه املاک را با فرزندش - پادشاه جدید- صلح می‌کند و امکان برداشت پول را هم پیدا نمی‌کند. 

فروغی بعدتر از پادشاه جوان می‌خواهد کل املاک را برگرداند و هیچ یک از آنان نزد او باقی نمی‌ماند. همچنین قرار می‌شود از محل همان موجودی اجرت‌المثل بپردازند ولی نمی‌دانیم سرنوشت آنها چه شد. 

با این اوصاف در این که رضاشاه در سال‌های آخر به غصب ملک روی آورده بود جای هیچ شک و شبهه نیست و ستایندگان رضاشاه نمی‌توانند انکار کنند. 

در عین حال این که محمد رضاشاه هم املاک را برگردانده درست است چندان که در خاطرات ثریا اسفندیاری ملکه وقت ایران در زمان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ آمده که شاه در هم در کلاردشت هم در رم به او گفته پولی برای خرید مزرعه در آمریکا ندارد.

خاطره غصب املاک مردم آن قدر تلخ و زشت بوده که سال ها بعد وقتی اسدالله علم اقدام به خرید زمین در جزیره کیش و اهدای آنها به محمد رضاشاه می کند از علم می‌خواهد به جای این کار جزیره کیش آباد شود و وقتی همه می توانند    منتفع شوند جمع آوری املاک برای چه؟


 محمد رضا شاه در ۱۲سال اول برای آن که خاطره تلخ رفتارهای پدرش در اذهان مردم تکرار نشود مال‌اندوزی نکرد اما تحقیر پس از کودتا او را هم به مال‌اندوزی کشاند اما باز نه از طریق املاک مردم که احتمالا از محل پورسانت های نفت یا خرید کلان تجهیزات نظامی. حتی برای آن که کابوس املاک را دور کند و به توصیه جان. اف. کندی رییس جمهوری آمریکا برای جلوگیری از قیام دهقانی هم عمل کرده باشد دست به اصلاحات اراضی و واگذاری زمین به کشاورزان کرد که خود داستانی است دیگر...

منبع: عصر ایران
شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

نظرات شما - 36
  • ناشناس
    15

    هر چی بردن نوش جانشان لااقل زیر صد نفر بودن الان که همه میبرن

    نظرات شما -
    • علی
      29

      یدونه از این همه را نام ببر با ذکر سند!

    • ناشناس
      2

      با اینکه معتقدم این وصله ها به رضا خان نمی چسبه و ایشون تمام تلاش رو کرد تا راهی به سوی پیشرفت باز کنه خطاب به علی باید بگم:
      مرجان شیخ الاسلام
      مهدی خلجی
      محمود خاوری
      حمید باقری درمنی
      قاضی علی اکبر حیدی فر
      قاضی سعید مرتضوی
      و.....

  • ناشناس
    10

    به فرض صحت این موضوع دو نکته قابل توجه است!یکی اینکه ایشان در همان حال کشور را از فقر و عقب ماندگی به جا مانده از دوران قاجار به سمت مدرنیته سوق داد!و دوم اینکه همان طور که در متن بالا مشخص است مجلس صراحتا ایشان را به چالش شیده و جلویش ایستاده! حالا همین دو نکته را با وضعیت موجود فعلی که اکثر مسولانش دست در بیت المال دارند و برای پیشرفت مملکت حرکتی نمی کنند و مجلس هم پیگیر ماجرا که نیست بماند خودش هم با آنها هم پیاله است!

  • ناشناس
    9

    دروغه. حالا خودتان را با ان ثروت افسانه ای که در سایه هستید و در زیر سایه حکومت قایم شدید و برای اینکه خودتان به حساب نیایید دارید به پادشاهانی که نه وجود دارند و نه ثروتشان.ایا این یک فرار نیست ؟ایران را ونخبه ها را نابود کردید دیگر بس نیست

    نظرات شما -
    • جاودان
      1

      یک موجودی و دارایی داری که توی حساب بانکیت هست





      یک دارایی داری که توی دل مردم هست
      بانک آتیش میره زلزله میاد سیل میاد دزد میاد و ... نابود میشه

      اما موجودی توی دل مردم هیچ هیچ هیچ وقت
      حتی در گذر تاریخ هم از بین نمیره و فراموش نمیشه

  • بازنشسته
    7

    نوش جانش هم خودش میخورد هم مملکت را آباد هم به مردم میرسید اما الان چی هر روز می گویند اینقدر نفت فروختیم واینقدر وصول مالیات وصدها درآمد دیگر پس چرا وضع ما هر روز بدتر وفقیر تر می شویم ،چرا چرا چرا چرا چرا ،،،،،،،،

    نظرات شما -
    • نه
      7

      بخدا رضاشاه خودشو وقف مردم کرد و زندگی نکرد،اون‌خوردنی که شما میگی رو میتونست شاهم نباشه و بخوربخورکنه درآرامش ولی عمر و جونشو گذاشت و کشورو ساخت
      لعنت به ما که قدر خودشو پسرشو ندونستیم و بی صفتی کردیم مثل گربه کور

    • ایرانی
      4

      جناب نه
      و الآن داریم چوب گربه صفتی مون رو میخوریم !!!!

    • ناشناس
      21

      اره وافعا لعنت به ما حیف فقط موقع رفتن شاه از ایران دیدی که چند میلیارد دلار از پول مردم وچقدر جواهرات با خودش برد اینا برای مردم نبودن؟بعد زمان شاه سالی یبار برنج میخوردین الان ماهی یا دوماهی یک کیسه رو میخورین نه؟

  • ناشناس
    7

    اینارو میزارین مردم بیان بگن وای وای چه دزدی بوده؟بیا وای وای رضا شاه چه دزدی بوده فقط یه چیزو نمیتونید بگید که زمان اون دزد اینقدر تورم نبوده پول پراید 300 میلیونی میشه 6 هزار دلار تو امریکا میتونی بی ام و سوار شی با 6000 دلار تو ایران پراید. چرا ما کمتر کار میکنیم؟ این تازه یه ذرشه والا رضا شاه کافر بیشتر به مردم میرسید تا این مسولیین حامی مستضعفینه کاخ نشین با جای مهر رو پیشونی . شمام که از اینا پشتیبانی میکنی بهت بگم بدبخت با هزینه لس انجلس داری تو ایران زندگی میکنی جای اینکه الان با 300 میلیونت سوار ماشین لوکس باشی باید بشینی تو پراید بری سره کار.جای اینکه ساعتی 20 دلار در امدت باشه که کفه تو امریکا الان ماهی 100 دلار داری میگیری :))))))

    نظرات شما -
    • ناشناس
      2

      ساعتی 20 دلار؟ رییسی ماهی 8 دلار بهشون میده، براش خودکشون می کنن!!!! ایرانی هر جه فقیرتر مطیع تر.

  • ناشناس
    3

    اینابدبودن دزد بودن بیغیرت بیسوادو....هرچی بودن تمام شدلطفاشمابگیدچیکارکردین

    نظرات شما -
    • Ali
      48

      باید یک نفر کور باشد و این همه رشد علمی رو نبیند!!

    • ناشناس
      5

      علی تو انگار دوبینی که نه چند بینی داری زیادی می بینی!!!!! این رشد را ترکیه و کره و هند و چین و مالزی و .... ... مقایسه کن که آن موقع همتراز و پایین تر از ما بودند . در ضمن انگار خیلی به اخبار صداو سیمای میلی وابسته ای. به سایتهای معتبر علمی مراجعه کن تا بفهمی حتی بهترین دانشگاههای ایران جز 500 تای اول دنیا نیستند. کره و ژاپن و چین و هند و .. به کنار حتی در 10 دانشگاه برتر خاورمیانه هم جایی نداریم. صنایع مهندسی معکوس شده موشکی و یا غنی سازی با تکنیکهای 60-70 سال پیش دنیا نشان پیشرفت علمی یک کشور نیست.

    • ناشناس
      3

      آره علی جون پیشرفتهای علمیمون از صنایع خودرو سازیمون مشخصه!!! تازه این جدی ترین صنعتمونه!!!!!

  • ناشناس
    1

    وقف امام رضا می‌کرد راحت و آسوده و حلال حلال میشد

  • ناشناس
    5

    love reza shah the great !

  • یه نفر
    46

    درود بر خمینی کبیر

  • فرمان اجرایی
    3

    می شه لطفا بگید الان ثروت و دارایی های نهادهای خاص که در اصل متعلق به ملت است ولی جز بیت المال نیست چند صد میلیارد دلار است؟؟؟

    نظرات شما -
    • ناشناس
      2

      اون مرحوم مثل بعضیها عقلش نرسید یک خزانه دیگه به موازات خزانه دولت برای خودش دست و پا کنه!!!

  • 5

    این اراجیفا تو همون محافل خودتون برا ساندیسیاتون بگو بیرون درز نده که وزن اندازه خودتا نشون میدی .

  • وحید
    7

    عجیبه هنوز هم بهش میگن رضا شاه واقعا که برازندشه

  • شهرام
    3

    من همه داستان پردازیهارو در مورد رضا شاه کبیر قبول دارم ولی حقیقتا در مورد اینکه محمدرضاشاه پهلوی فقید با آن همه کلاس کاری و ایران پرستی در فروش نفت و خرید تسلیحات پورسانت میگرفته ، تو کتم نمیره
    ولی هرکه بود و هر چه بود وقتی با این عزیزانی که هم به اسلام و هم به ایران و به نام اسلام ، مسلمین را از دین بی دین کردند همیشه و هر روز چندین بار میگم خدایش رحمت کناد و به نوبه خودم از خداوند میخوام جایگاهی در بهترین مرتبه های بهشت به این مرد بزرگ ایرانی ایران دوست هدیه کناد ،
    شادی روح پر فتوحش صلوات

    نظرات شما -
    • پونه
      7

      خدا رضا پالانی رو لعنت کنه که فقط برای اجنبی کار کرد چون وظیفش بود و بخاطر همین یک اصطبل چی بیسواد رو شاه کردن . شماها نه دین درست و حسابی دارید و نه سواد سیاسی. اون همه باعث گرسنگی و مرگ هزاران نفر شد . رضا پالانی نوکر و سگ انگلیس بود

    • سیاوش
      4

      چرا از جنایت های این رضا شاه نمیگید. از اون کشتار جوانها و مردان لرستان . از دشمنی با اهل بیت و فروش زمین های کشورمون به اجنبی . طرفداران این رضا شاه یا واقعا نمی‌فهمن یا از روی دشمنی خودشونو به کوری و کری زدن

  • ناشناس
    46

    رضاشاه؟طویله دان هلندی بود که اومد حکومت ایرانو بدست گرفت وخحیاط خلوت غربی ها شده بود چه خوش چه پسرش هکه ایرانو سرزمیناشو بخشیدن رفتن

  • ع ی
    28

    لعنت برهرچه ظالم وضدمیهن وآبادی کشورمان ایران عزیزمان.فقط گول اراجیف کسانیکه خارج نشین هستند رانخورید

    نظرات شما -
    • ناشناس
      4

      گول اراجیف و جفنگیات داخلیها را بخورند؟!!!!

  • ناشناس
    4

    روح رضا شاه کبیر و محمد ضا شاد.

  • ناشناس
    22

    السارق والسارقہ

    نظرات شما -
    • حسن
      1

      تو هم باطل و باطله

  • منبع آگاه
    20

    شاهی را که انگلیس بیاره، تهشم با دزدی و خیانت میزنه به چاک :)

  • ناشناس
    10

    انتقاد از وضع موجود باعث نشه به تقدس خائنین قبلی بپردازید. اگر در اون زمان هم بودید مطمئن باشید معترض بودید به رفتارهای پهلوی. رضاخان خون ریز و بی رحم بود. لرستان من پر از خاطرات تلخ از قتل عامهای رضاخانه.دنیا بگه خوب بود من دارم نسل مجروح اونو می بینم. انکار کنم؟

    نظرات شما -
    • ناشناس
      1

      همون موقع که هر کی ادعای حکومت داشت رو میگی؟ همون موقع که ملوک الطوایفی بود؟
      رضا شاه کبیر ایران رو دوباره متحد کرد و کسانی رو که ادعای حکومت مستقل داشتند رو سر جاشون نشوند.

  • ناشناس
    1

    با این چرندیات فقط خودتان را خراب میکنید

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    اخبار سایر رسانه ها