معمای تاریک یک جابجایی؛ کشاورزان چگونه جای شکارچیان را گرفتند؟
بر اساس مطالعه‌ی جدید دانشگاه لوند سوئد و سایرین، ۵۹۰۰ سال پیش، پس از ورود نخستین کشاورزان به اسکاندیناوی، جمعیت شکارچیان طی چند نسل از بین رفت.
نتایج این مطالعه که خلاف عقیده رایج است، بر اساس تجزیه و تحلیل دی‌ان‌ای اسکلت‌ها و دندان‌های یافت‌شده در کشور دانمارک کنونی است.
این مطالعه‌ی گسترده در قالب چهار مقاله‌ی جداگانه در مجله «طبیعت» منتشر شده است. یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی که دانشگاه لوند در سوئد عضوی از آن است، توانسته با استخراج دی‌ان‌ای از قسمت‌های اسکلتی و دندان‌های افراد ماقبل تاریخ، به نتایج تازه‌ای در مورد عواقب مهاجرت بر جمعیت‌های باستانی دست یابد.
این مطالعه نشان می‌دهد در طول ۷۳۰۰ سال گذشته به طور تقریبی دو جابجایی جمعیت در دانمارک صورت گرفته است. نخستین جابجایی جمعیت ۵۹۰۰ سال پیش، زمانی رخ داد که یک جمعیت کشاورز با منشأ و ظاهری متفاوت، گردآورندگان، شکارچیان و ماهیگیران یا به بیان دیگر، ساکنان قبلی اسکاندیناوی را بیرون راندند و طی چند نسل، تقریباً کل جمعیت شکارچی-گردآورندگان از بین رفتند.
آن بیرگیت نیلسِن، محقق زمین‌شناسی و سرپرست آزمایشگاه تاریخ‌گذاری کربن دانشگاه لوند می‌گوید: «این جابجایی پیش از این صلح‌آمیز معرفی شده بود. با این حال، مطالعه ما خلاف این موضوع را نشان داد. افزون بر مرگ‌های خشونت‌آمیز، این احتمال وجود دارد که عوامل بیماری‌زای جدید دام‌ها موجب نابودی جمع‌آوری‌کننده‌های زیادی شده باشد.»
دامداران درشت‌اندام
هزار سال بعد، حدود ۴۸۵۰ سال پیش، جابجایی جمعیت دیگری رخ داد، زمانی که مردمانی با ریشه ژنتیکی در یامنایا (دامدارانی با منشا جنوب روسیه) به اسکاندیناوی آمدند و جمعیت کشاورز قبلی را از بین بردند. این اتفاق نیز احتمالاً ترکیبی از خشونت فیزیکی و عوامل بیماری‌زای جدید بوده است. این افراد با استخوان‌های درشت به دنبال زندگی نیمه‌عشایری در استپ‌ها بودند، حیوانات را اهلی می‌کردند، از گاوهای اهلی نگهداری می‌کردند و با اسب و گاری در مناطق وسیعی حرکت می‌کردند. مردمی که در این اقلیم سکنی گزیدند، ترکیبی بین یامنایا و مردم نوسنگی اروپای شرقی بودند. این مشخصات ژنتیکی در دانمارک امروزی غالب است، در حالی که مشخصات دی‌ان‌ای نخستین جمعیت کشاورز اساساً پاک شده است.
این بار نیز گردش سریع جمعیت، بدون هیچ نسلی از پیشینیان اتفاق افتاد. ما از سوئد به قدر کافی مواد دی‌ان‌ای نداریم، اما آنچه وجود دارد حاکی از روند مشابهی است. به بیان دیگر، بسیاری از سوئدی‌ها نیز تا حد زیادی از نوادگان این نیمه‌عشایر هستند.
نتایج ارزشمند برای تحقیقات پزشکی
نتایج این مطالعه فقط تئوری‌های قبلی در مورد ملاقات‌های دوستانه و مسالمت‌آمیز بین گروه‌هایی از مردم را زیر سوال نبرده است، بلکه ما را به درک عمیق‌تری از جریان‌های مهاجرت تاریخی و تفسیر یافته‌های باستان‌شناسی و تغییرات در پوشش گیاهی و کاربری زمین در داده‌های دیرین‌بوم‌شناسی رسانده است.
نیلسن نتیجه‌گیری می‌کند: «این نتایج به افزایش دانش ما در مورد وراثت‌مان و درک ما از ایجاد بیماری‌های خاص کمک می‌کند. چیزی که در درازمدت می‌تواند مفید باشد، مثلاً در تحقیقات پزشکی.»
علاوه بر دانشگاه لوند، حدود ۴۰ موسسه و سازمان آموزش عالی اروپایی، آمریکایی و استرالیایی در این مطالعه شرکت کردند.
