شهری با پاک ترین هوا در دنیا
نیواولسن شمالی‌ترین شهرک غیرنظامی در جهان است.
هر بار نفس می‌کشم، هوای اطرافم با غباری الماس مانند ترق ترق می‌کند.
در دامنه این کوه در میان جایی که اساسا یک بیابان در قطب شمال است، هوا سرد، ولی صاف است. هوای بسیار خشک و یخ زده رطوبت دهان و بینیم را به کریستال‌های ریز و درخشان یخ تبدیل می‌کند.
۵ روز در هفته یک کارمند از موسسه قطبی نروژ با تله کابین به رصدخانه صعود کرده و تعمییرات انجام می‌دهد، نمونه‌های هوا را گرفته و فیلتر‌های تجهیزات را عوض می‌کند.
رصدخانه زپلین موقعیت دورافتاده‌ای دارد و ارتفاع آن بالای لایه‌های جوی است که می‌توانند آلودگی محلی اندکی که در شهر تولید می‌شود را جذب کنند. به همین دلایل اینجا مکان ایده‌آل برای کمک به ترسیم تصویر اتفاقات در حال وقوع در جو زمین است.
سنسور‌های رصدخانه هم گاز‌های گلخانه‌ای و هم گاز‌های کلردار مانند CFC، فلزات سنگین موجود در هوا، آلاینده‌های ارگانوفسفات مانند آفت کش‌ها و آلودگی‌هایی را اندازه‌گیری می‌کنند که معمولا با سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند اکسید‌های نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق مانند دوده مرتبط است.
سپس داده‌های جمع‌آوری شده به اندازه‌گیری‌های انجام شده توسط شبکه بین‌المللی ایستگاه‌ها در مکان‌های دیگر اضافه می‌شود تا یک «دورنمای» جهانی از گاز‌های جوی، ذرات معلق در هوا و ذرات موجود در اتمسفر ایجاد شود و معیاری برای اندازه‌گیری آلودگی ایجاد شود. آقای هرمانسن ۲ دهه است در رصدخانه زپلین کار می‌کند.
او می‌گوید: «نظارت در این رصدخانه طیف کاملی از مشکلات را پوشش می‌دهد. سموم زیست محیطی خصوصا به دلیل اثرات بیولوژیکی و وضعیت محیطی قطب شمال جالب توجه هستند؛ و اندازه‌گیری گاز‌های گلخانه‌ای و ذرات معلق در هوا به دلیل تاثیرشان بر تغییرات آب و هوایی به ویژه در یک زمینه جهانی مهم می‌باشند». ولی رصدخانه زپلین همچنین می‌تواند هشدار‌های اولیه درباره تغییراتی را ارائه دهد که در جو در حال وقوع هستند.
اخیرا محققان متوجه سطوح رو به رشد میکروپلاستیک‌ها در نمونه‌های برف در مناطق دوردست قطب شمال شده‌اند که نشان می‌دهد این احتمال وجود دارد که این‌ها توسط هوا به این نقطه منتقل شده باشند.
به عنوان مثال سطح متان در هوای اطراف زپلینفیله حدودا در سال ۲۰۰۵ افزایش پیدا کرده و در سال ۲۰۱۹ به سطوع بی‌سابقه‌ای رسیده است.
در حال حاضر نگرانی فزاینده‌ای وجود دارد که سطح انتشار گاز متان ناشی از فعالیت‌های انسانی، تلاش‌ها برای محدود کردن میزان گرمایش جهانی به افزایش دمای ۱.۵ درجه سانتیگراد را تهدید کند.
ده روز بعد از حادثه نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱، ایزوتوپ‌های پرتوزای تولید شده توسط راکتور شکافت نیروگاه، در جو زپلینفیله شناسایی شدند. این نشان داد این ذرات رادیواکتیو فقط طی چند روز هزاران مایل حمل می‌شوند.
محققان در زپلین در طول ماه‌های تابستان شاهد افزایش سطح سولفات، ذرات و فلزاتی مانند نیکل و وانادیوم در هوای اطراف نیواولسن بوده‌اند که در نتیجه افزایش کشتی‌های مسافرتی است که از این منطقه بازدید می‌کنند. آن‌ها همچنین سالانه بین ماه‌های مارس و می‌غلظت بالایی از ذرات «کهنه» شناسایی کرده‌اند.
این در حالی است که الگو‌های آب و هوا آلودگی را از سایر نقاط اروپا و آسیا منتقل می‌کنند. مثلا هنگامی که دوده در جو جابجا می‌شود، تحت یک واکنش شیمیایی قرار می‌گیرد که ذرات آن را واکنش پذیرتر و سمی‌تر می‌کند.
کارخانه‌های ذوب صنعتی در شبه جزیره کولا در روسیه هم در فصل زمستان و بهار، زمانی که باد در جهت نامناسب می‌وزد، گهگاه باعث افزایش بالای فلزاتی مانند نیکل، مس، کبالت و روی در هوا می‌شوند.
ولی خبر‌ها همیشه بد نیستند.
آن‌ها همچنین شاهد کاهش سطوح فلزات سنگینی مانند سرب و جیوه بوده‌اند که عمدتا در نتیجه تشدید قوانین مربوط به صنعت و سوزاندن زباله بوجود آمده است.
تلاش‌ها برای کاهش استفاده از آفتکش‌های ارگانوفسفات، که می‌توانند در هنگام پخش در مزارع وارد هوا شوند، هم باعث کاهش تدریجی میزان این مواد شیمیایی در جو اطراف قطب شمال شده است.
پژوهشگران برای رسیدن به رصدخانه مستقر بر کوه باید با تله‌کابین از شهر به آنجا بروند که از مناظر خیره‌کننده دارد
محققان اخیرا متوجه سطوح رو به رشد میکروپلاستیک‌ها در نمونه‌های برف در مناطق دوردست قطب شمال شده‌اند که می‌تواند ناشی از انتقال آن‌ها از طریق هوا به این منطقه باشد.
این باعث شده محققان زپلین بروی جو و برف باریده شده در این منطقه، به منظور میکروپلاستیک‌ها نظارت داشته باشند.
دورته هرزکه، یک محقق ارشد در موسسه تحقیقات هوایی نروژ می‌گوید: «ذرات بسیار ریز میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از طریق هوا مسافت‌های قابل توجهی را طی کنند که مانند ذرات دیگری است که قبلا آن‌ها را در زپلین اندازه‌گیری کرده‌ایم.
نکته متفاوت درباره میکروپلاستیک‌ها این است که این‌ها کاملا ساخته دست بشر هستند و از پلیمر‌های با دوامی تشکیل شده‌اند و حاوی آمیزه وسیعی از مواد شیمیایی هستند که بسیار از آن‌ها سمی می‌باشد.»
او می‌افزاید: «ما نگران هستیم که ذرات میکروپلاستیک بتوانند باعث انتقال مواد شیمیایی به قطب شمال شوند که در غیر اینصورت نمی‌توانستند به اینجا برسند و به صورت بالقوه به اکوسیستم‌های آسیب پذیر صدمه وارد کنند».
با اینکه گهگاه این آلودگی‌ها از سایر نقاط دنیا به این گوشه از قطب شمال می‌آید، با این حال هنوز از بدترین آلودگی‌های انسانی در جو فاصله زیادی دارد. دردنیا مکان‌هایی دیگری وجود دارد که هوای آن‌ها می‌تواند تمیزتر باشد.
در سال ۲۰۲۰ محققان یک لایه بسیار بکر بر فراز اقیانوس جنوبی در جنوب استرالیا کشف کرده‌اند.
با این وجود نیواولسن یکی از معدود مکان‌هایی است که افراد هنوز می‌توانند از آن بازدید کنند و در آن مدتی زندگی کنند، حتی اگر دسترسی عمدتا محدود به محققان دانشمند باشد.
نکته جالب این است که این مکان همیشه به این تمیزی نبوده است. بین سال‌های ۱۹۱۶ و ۱۹۶۲، اینجا یک شهر معدن زغال سنگ بود تا اینکه یک انفجار منجر به کشته شدن ۲۱ معدنچی شد و پس از آن معدن تعطیل و شهر تخلیه شد.
از آن زمان به بعد اینجا تبدیل به جایی برای استخراج داده از محیط شد. هان کارین تولان یک مشاور تحقیقاتی در پایگاه نیواولسن است که توسط شرکتی به نام کینگز بی‌ای‌اس اداره می‌شود و متعلق به وزارت آب و هوا و محیط زیست نروژ است.
او می‌گوید: «بعد از دهه ۱۹۶۰ و تعطیلی معادن، این پاکسازی‌ها به صورت منظم انجام می‌شود، ولی متاسفانه هنوز هم در محدوده معدن و شهر مقداری آلودگی باقی مانده است.
کینگز بی که کل شهرک نیواولسن را اداره می‌کند، بررسی‌های زیست‌محیطی را انجام داده تا آلودگی در زمین را در دوره ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ ترسیم کند و وسعت و مبنایی برای اقدامات پاکسازی بیشتری را مشخص کند. تمام زباله‌ها، مواد زاید و خاک آلوده به پذیرش‌های تایید شده در سرزمین اصلی نروژ فرستاده می‌شوند».
با اینکه کارکنان در نیواولسن اکثر وقت خود را صرف نگاه کردن به آسمان می‌کنند تا ببینند چه چیزی در آن وجود دارد، با این حال زندگی بروی زمین در شهر غیرعادی است.
ساکنان اینجا از سراسر جهان از جمله فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، نروژ، ژاپن، کره جنوبی و چین و ... می‌آیند.
در هفته فقط دو پرواز از لونگ یربین، سوالبارد و توسط یک هواپیمای ملخی پر سر و صدا انجام می‌شود.
خود شهر هم متشکل از حدود ۳۰ ساختمان کابین مانند است که نام‌های مراکز شهری بزرگ جهانی را دارند، مانند آمستردام، لندن، مکزیک، ایتالیا. این نام‌ها یادآور نیاز به روابط دیپلماتیک در این مکان دور از جمعیت‌های شلوغ هستند.
با این حال دسترسی به انواع دیگر اتصالات آسان نیست. تمام تلفن‌های همراه و وای فای‌ها باید خاموش نگاه داشته شوند.
اینجا یک شهر عاری از امواج رادیویی است و تا حد امکان امواج رادیویی در این منطقه ساکت نگاه داشته می‌شوند.
تکانه‌های لیزری از ابزار لیدار به نظارت بر سطوح آئروسل و سایر آلاینده‌ها در جو بالای نیواولسن کمک می‌کند
محققانی که می‌خواهند از تجهیزاتی مجهز به انتقالات رادیویی استفاده کنند، نیاز به مجوز ویژه دارند.
سازمان نقشه‌برداری نروژ از جمله مراکزی است که از آسمان صاف و محیطی بدون امواج رادیویی استفاده می‌کنند و یک رصدخانه رادیویی ۲۰ متری (۶۵ فوت) در اینجا ساخته تا بروی حرکات زمین و میدان گرانشی نطارت داشته باشد.
اغلب طوفان‌های شدید کابین‌های شهر را به لرزه در می‌آورند و شب‌ها باد مخفیانه داخل شده و گرمای ساکنان را می‌رباید.
در طول بازدیدهایم از این شهر، اکثر عصر‌ها همه لباس‌های بیرونم را می‌پوشیدم، مانند ژاکت ماموریتی، شلوار، لایه میانه و لایه پایه، با یک پتو به روی همه این‌ها و این زمانی بود که داخل کابین‌ها بودم.
آب و هوای نامتعادل برای تمام افرادی که در این مکان زندگی و کار می‌کنند خطر محسوب می‌شود. دما غالبا زیر صفر است و سردترین دمای ثبت شده ۳۷.۲- درجه سانتیگراد (۳۵- فارنهایت) در زمستان بوده است.
در ماه مارس سال جاری و طی یکی از بازدیدهایم از نیواولسن، دما به ۵.۵ درجه سانتیگراد (۴۲ فارنهایت) رسید که یک رکورد جدید از دمای بالا برای این ماه است. رکورد قبلی مربوط به سال ۱۹۷۶ و دمای ۵ درجه سانتیگراد (۴۱ فارنهایت) بود.
فرد باید یک روحیه بسیار قوی داشته باشد تا بتواند دسترسی از راه دور، طبیعت بکر و شرایط سخت راه همراه با دوره‌های طولانی تاریکی یا نور مداوم خورشید تحمل کند.
من در سخت‌ترین زمان سال و فصل شب قطبی تاریک در این ایستگاه علمی بودم که ماه‌ها تاریکی ۲۴ ساعته وجود دارد. برای رفت و آمد به چراغ‌های متصل به بالای سر و نور ماه نیاز است.
با یک دانشجوی ایتالیایی در مقطع دکترا ملاقات کردم که به تنهایی در میان بیابان سیاه قدم می‌زد و فقط ۲ تا ۳ متر (۳.۵ تا ۹.۸ فوت) دید وجود داشت. او فقط برای تعویض فیلتر‌های بعضی از دستگاه‌ها باید با باد و برف شدید روبرو می‌شد.
اما چنین تاریکی می‌تواند منظره‌ای خارق‌العاده از شفق‌های شمالی را ارائه دهد که مانند اشباحی در آسمان بالای شهر حرکت می‌کنند. در این شهر یک قانون سفت و سخت وجود دارد که هیچ کس نمی‌تواند درب هیچ ساختمانی را قفل کند تا اگر خرسی در شهر ظاهر شد و نیاز فوری به پناهگاه به وجود آمد، این امکان فراهم باشد.
کریستل گسنون یکی از محققانی است که در رصدخانه زپلین برای موسسه قطبی نروژ کار می‌کند.
او می‌گوید: «شما باید به خرس‌های قطبی عادت کنید. نه عکس آن. خرس‌ها دوست دارند رودخانه را دنبال کنند و اغلب جاده بین شهرک نیواولسن و رصدخانه زپلین را در پیش می‌گیرند. اغلب اتفاق می‌افتد که ما در رصد خانه هستیم و یک خرس قطبی عبور می‌کند. ما معمولا صبر می‌کنیم تا خرس رد شود».
پس از ساعت ۱۶:۳۰ که پایان ساعت کاری است، این جامعه کوچک به خانه‌های خود باز می‌گردند و، چون امکان ارتباط فوری و تماس توسط تلفن‌های همراه وجود ندارد، افراد باید در ابتدای روز برای معاشرت‌های خود برنامه ریزی کنند.
غذاخوری شهر تنهایی جایی است که مردم برای معاشرت فی البدیهه در ساعات ناهار و شام به آنجا می‌روند و داستان‌هایی درباره شفق‌های قطبی و حیات وحشی که با آن مواجه شده‌اند را برای یکدیگر تعریف می‌کنند.
بسیاری از داستان‌هایی که گفته می‌شود حاکی از تغییراتی است که در این اکوسیستم دورافتاده قطب شمال اتفاق می‌افتد.
ابزار‌های نقطه‌گذاری شده در اطراف ایستگاه تحقیقاتی برای اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده می‌شوند و فیلتر‌های آن‌ها نیاز به تغییر دارند
لیف-آریلد هاهجم که سالهاست به عنوان مهندس موسسه قطبی نروژی در نیواولسن کار کرده است، به من گفت از سال ۱۹۸۴ در این منطقه بوده و شاهد تغییرات زیادی در مناظر اطراف بوده است.
او می‌گوید: «در آن زمان آبدره‌های کنار شهرک یخ‌زده بودند، می‌توانستید با ماشین برفی بروید، ولی از سال ۷ /۲۰۰۶ این‌ها دیگر یخ زده نیستند. این شهرک توسط یخچال‌های طبیعی بسیاری احاطه شده که همگی کوچک‌تر می‌شوند و بیشتر آن هم به دلیل افزایش درجه حرارت است».
رون جنسن، رییس موسسه قطبی نروژی در نیواولسن هم با کمی تاسف اضافه می‌کند در دهه ۱۹۸۰ منطقه‌ای نزدیک به نیواولسن به نام بلومسترندهالوویا وجود داشت که یک شبه جزیره بود.
ولی با عقب‌نشینی یخچال قطبی در دهه گذشته، اینجا تبدیل به جزیره‌ای شده که از سرزمین اصلی جدا شده است.
او می‌گوید: «ما امروزه شاهد اثرات یک قطب شمال گرم‌تر در چندین منطقه هستیم. به عنوان مثال، افزایش سیلی از آب گرم‌تر اقیانوس اطلس که کل اکوسیستم را در آبدره خارج از نیواولسن تغییر می‌دهد. این حتی بروی خرس‌های قطبی هم تاثیر می‌گذارد و آن‌ها مجبور هستند رژیم غذایی خود را تطبیق دهند. آن‌ها قبلا فوک‌های حلقه‌دار را بروی یخ دریا صید می‌کردند. ولی حالا شاهد افزایش چشمگیر تعداد خرس‌های قطبی هستیم که تخم‌های پرندگان دریایی را از لانه‌هایشان جمع‌آوری کرده و فک‌ها را از خشکی صید می‌کنند».
ساکنان نیواولسن در آسمان و مناظر آن شاهد نشانه‌های بارز دنیای در حال تغییر ما هستند. با این وجود، در حال حاضر آن‌ها هنوز هم می‌توانند هوایی را استنشاق کنند که یک منبع کمیاب و ارزشمند است.
*آنا فیلیپووا یک عکاس و روزنامه نگار محیط‌زیست است که در قطب شمال مستقر است.
