آسیب شناسی تاریخی مواجهه با بیماری کرونا؛

تاریخ به ما می‌گوید که چرا در اوج کرونا به شمال می‌رویم/ روایت عجیب یک جهانگرد از بی‌خیالی ایرانیان نسبت به بیماری/ آیا ما همیشه این گونه بوده‌ایم؟

بیشتر بیماری های ثبت شده در تاریخ ایران مربوط به حمله مغول، صفویه و دوران بعد از آن است. با وجود مورخان برجسته و ثبت دقیق رویدادها اما کمتر نشانی از طاعونهای وحشتناک یا وبا در عصر پیش از آن است.

تاریخ به ما می‌گوید که چرا در اوج کرونا به شمال می‌رویم/ روایت عجیب یک جهانگرد از بی‌خیالی ایرانیان نسبت به بیماری/ آیا ما همیشه این گونه بوده‌ایم؟

به گزارش خبر فوری ، شیوع کرونا با تمام بلایا و ضررهایی که داشته، دارای یک سود هم بود. این مرض به ما ایرانیان نشان داد که تا چه اندازه ناتوان در مواجهه با بیماری‌های واگیردار و سهل گیر نسبت به دستورات پزشکی هستیم. شاید مساله از این هم فراتر باشد. کرونا به ما نشان داد که ما به نحو رقت انگیزی به علم بی اعتمادیم و در قرن 21 هنوز در دنیای اوهام و خرافات به سر می‌بریم.

در اوج گیری این بیماری در مقابل مسئولان بهداشتی و اطبا می‌ایستیم؛ خودسرانه به بازارها رفته و خرید عید می‌کنیم. در مقابل فرامین می‌ایستیم و با تعطیلی مدارس نیز همگی به مسافرت می‌رویم.

روایت یک خارجی که نشان می‌دهد درد ما قدیمی است

ما از چه زمانی به این درد مبتلا گشتیم؟ شواهد نشان می‌دهند در دوران قاجار نیز ایرانیان این رویه را داشته اند. کنت دوگوبینو، دیپلمات فرانسوی که از نزدیک شاهد وبای سال 1235 (در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه) بود، رفتار ایرانیان را در قبال این مرض واگیردار چنین وصف می‌کند: "ما به دربار تاکید کردیم که به وسایل مقتضی به مردم بفهمانند که به هیچ وجه آب خام ننوشند و همواره آب را پس از این‌که ده - پانزده دقیقه جوشید میل نمایند، ولی هیچ‌کس به این حرف گوش نمی‌داد و مردم مثل همیشه آب‌های جوی را می‌نوشیدند... ما به وسیله جارچی‌های دربار به مردم گوشزد کرده بودیم که البسه اموات را بسوزانند و تا آن‌جا که ممکن است آب‌های مشروب را نیالایند و در چاه‌ها مرتبا آهک بریزند، ولی مردم به اقدامات صحیح ما توجه نداشته و می‌گفتند که مرض از طرف خدا می‌آید، اگر خداوند خواست ما خواهیم مرد وگرنه زنده خواهیم ماند."

رفتار قاجاریان شبیه رفتار ما بوده است. بی‌خیال نسبت به پزشکی و رعایت نکات بهداشتی؛ مخالف شدید علم و توجیه کننده رفتارها با به کاربردن غلط این حرف درست که هرچه رخ دهد در تقدیر الهی نوشته شده است.

ما همیشه این گونه نبوده‌ایم

اما ما همیشه اینگونه نبوده‌ایم. بیشتر بیماری‌های ثبت شده در تاریخ ایران مربوط به حمله مغول، صفویه و دوران بعد از آن است. با وجود مورخان برجسته و ثبت دقیق رویدادها اما کمتر نشانی از طاعونهای وحشتناک یا وبا در عصر پیش از آن است. از جمله بیماری‌های ثبت شده توسط مورخان در دوران قبل از حمله مغول، یکی وبای سال 324ه.ق است که حمزه اصفهان ی از آن یاد کرده و دیگری وبای سال 258ه.ق است که در جنوب و خوزستان و عراق رخ داد.

با این حال، مورخان طاعونها و وباهای بسیاری را از قرن 7 تا 14 هجری قمری به ثبت رسانده‌اند. تعداد طاعون‌های همه گیر در عصر صفویه بسیار زیاد بوده است(گزارش خبر فوری در این رابطه را اینجا بخوانید). عصر قاجار که در این زمینه رکورد دار است. تقریبا هر سال در فصل گرما یک بیماری همه گیر در منطقه ای از ایران رخ می‌داده است.

اما به راستی چرا ما به چنین حضیضی افتادیم؟ در این رابطه ذکر چند نکته مهم است. اکنون سعی داریم به این مطلب بپردازیم.

چرخش سنت اسلامی از تجربه گرایی به تقدیرگرایی خام

نیک مشخص است که سنت اسلامی ما در این چند صد سال تغییر کرده و نوعی تقدیر گرایی خام جای تجربه گرایی قرون طلایی (قرن 2 تا 5) را گرفته است. از بررسی احادیث پیامبر عظیم الشان اسلام نیز این برآید که ایشان در مواجهه با بیماری‌ها روش برخورد طبی و نه تقدیرگرایی را پیش می‌گرفته‌اند. مشهور است که ایشان درباره طاعون فرمودند: "اگر (طاعون) در محل زندگیتان شیوع پیدا کرد، به آن نزدیک نشوید؛ اما اگر در قلمرو دیگری که در آن هستید رخ داد، آنجا را ترک نکرده و فرار نکنید."

همچنین در داستانی که در مورد ایشان نقل شده، آن حضرت از ملاقات حضوری با یک جزامی ابا داشته و تاکید کردند که برخی افراد که چنین بیماری هایی دارند در جماعات حضور نداشته باشند. بنابراین، مشخص است که بخشی از سنت نبوی در مواجهه با بیماریها از بین رفته و جای خود را به تقدیگرایی خام داده است.

قرون طلایی؛ عصر پزشکان نامی

نکته مهم در رابطه با مساله بالا این است که مسلمانان در قرون نخست اسلامی به همین بخش مغفول مانده سنت نبوی تکیه کرده و با تمسک به آیه "و لن تجد لسنه الله تبدیلا" با مسائل به صورت علمی و تجربی برخورد می‌کردند. با افزایش ترجمه آثار پزشکی یونانی و سریانی و پارسی به عربی و تربیت طبیبان زبردست، مواجهه معقول با بیماری های واگیردار بیشتر و بیشتر هم شد.

زکریای رازی در کتاب الحاوی و بوعلی سینا در قانون روش برخورد با بسیاری از بیماری‌های واگیردار را ذکر کردند. رازی اولین کسی است که تشخیص تفکیکی بین آبله و سرخک را بیان داشته‌است. وی در آثار خود به علت بروز آبله پرداخته و سبب انتقال آن را عامل مخمر از راه خون دانسته‌ و ضمن معرفی آبله و سرخک به‌عنوان بیماری‌های حاد، نشانه‌هایی از بی‌خطر یا کشنده بودن آن‌ها را بیان می‌دارد و برای مراقبت از بیمار مبتلا به این بیماری‌ها روش‌هایی را توصیه می‌کند؛ از جمله به عنوان اولین طبیب استفاده از پنبه را در طب آورده و به منظور زخم نشدن بدن بیماران آبله‌ای از آن بهره می‌برده و در مراقبت از چشم‌ها و پلک و گلو و بینی این بیماران توصیه فراوان کرده‌است.

همچنین پزشکانی مانند ابوبکر اخوینی، زهراوی، علی بن عباس اهوازی، جرجانی، خفّی علایی و ... نیز در زمینه بیماری‌های مسری و مهم آثاری را نگاشته و تجاربی را به رشته تحریر درآورده اند.

حمله مغول و آفتی که تا امروز در جان ما گذاشت

با این حال، تاریخ تغییر کرد. حمله مغول فقط شهرهای ایران را با خاک یکسان نکرد؛ فرهنگ و علم ما را هم با خاک یکسان کرد. با حمله تاتارها، نظم و ساختار شهری از بین رفت و در نتیجه نظافت نیز کمرنگ شد. این امر باعث شد در عصر ایلخانان و تیموریان بارها بیماری‌های همه گیر وحشتناکی در ایران روی داده و تلفات سنگینی بر جای بگذارد.

البته این پایان ماجرا نبود؛ بی نظمی حاصل از حملات مغولها در ایران نهادینه گشت و رفتار مردم عادی جلوه کرد. به همین دلیل بود که حتی در عصر باشکوه صفویه نیز، پزشکی دچار ضعفی وحشتناک شده و بهداشت نیز وضعیتی اسف بار دارد. این دو عامل باعث شدند که ده ها طاعون کشنده در دو قرن حکومت صفویه بر ایران رخ دهد. همانطور که بیان کردیم این وضعیت در دوران قاجار به اوج می‌رسد.

گمان ما این بود که با آشنایی ایرانیان با علم جدید و ورود به عصری نو، این فرهنگ قاجاری نیز از بین رفته است اما گویا سخت در اشتباه و خواب غفلت بوده ایم. ما قجرهایی در لباس جدید هستیم. گویی هیچ تفاوتی در رفتار ما با آنها نیست. در این هیاهو است که باید به خود آمده و بلند فریاد بزنیم "انسان قرن چهارمم آرزو است".

منبع: خبر فوری

38

شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

نظرات شما - 25
  • مسعود

    اول اینکه"رقت انگیز"درسته دوم اینکه کلاًشروورتلاوت کردید.

  • مجید انصاری

    شاید تقدیر این باشه که یه نسل جدید بوجود بیاد.

  • بهلول

    درحقيقت انگارنوع حكومت نيز مثل دوره قجرها اداره ميشود.(هدردادن سرمايه ملت)

  • ف

    آقا جان دین اسلام بویژه مذهب شیعه به حفظ بهداشت و سلامت جسم و روح بشدت تاکید داردبطوریکه واجب است برای ارتباط با خدا چه فریضه نماز یا خواندن قرآن وضو اختیار یعنی روزانه چندین بار دست و صورت را بشویید حال آنکه فرانسویها به ندرت خود را می شویند مضافا هیچ ارادت مند اهل بیت ضریع اهل بیت عصمت و طهارت را لیست نمی زند و این عمل برای تخریب شیعه بوده و تاکید امثال شما نیز مشکوک است..

    نظرات شما -
    • محمد

      والله بنده تا الان چندین بار رفتم کربلا ندیدم کسی ضریح لیس بزنه حتما منظوری داشته سیاه نمای شیعه مظلوم بابا ما بدبختیم چی رو میخواهین سیاه کنید ما خراب خراباتیم والله

  • افشین

    ی مرض دیگه ای هم هست بین ایرانی ها که شاید جدید باشه اونم نسبت دادن مشکلات فردی و جمعی که داریم به عوامل دیگه،مث امریکا،انگلیس...مغول ! نمیدونم چجوری مغول ها به ایرانی ها یاد دادن از این به بعد کسی حق نداره تجربه گرا باشه و باید تقدیر گرایی کنید!!!!

  • نگین

    نگرش بیشتر مردم تاسی از حکومت شان است در این دوره جهل و حماقت و اوهام دست به دست هم داده اند روغن بنفشه و این ابو بخورید جایگزین کردن در هر دوره ای از شکلی به شکل دیگر درامده اند ماهیت حماقت هم چنان پا برخاست

  • امین از اهواز

    با سلام لطفا اصلاح بفرمایید. ما ضریح لیس نمیزنیم و تنها معدودی از هواداران صادق شیرازی و شیعه انگلیسی این کار رو کردند و بازداشت هم شدند. عمده مردم در حال حاضر با توجه به هشدارهای وزارت بهداشت، زیارت حضوری بقاع متبرکه و لزوما لمس ضریح رو ترک کردن. اما عده ای افراد بی مسئولیت، حاضر نشدن سفر شمال رو ترک کنن و مردم رو دچار مشکل کردن.

    نظرات شما -
    • محمد

      انها طرفدار شخصی که نام بردید نبود شخص مذکور مخالف قمه زنی است. افرادی متحجر که وجود بیماری را انکار و ان را شایعه دشمن می‌دانستند این کار را کردند هیچ وقت هم محاکمه نمی‌شوند

  • ایرانی

    در همین اهواز فکر کنم پارسال بود آلودگی هوا به چندین برابر استاندارد رسیده بود مسئولین و صدا وسیما مانع راهپیمایی که نشدند هیچ بلکه در تفاسیر خود از مردم قهرمان و...به بزرگی یادکردند.دستم بگرفت و پا به پا برد تا شیوه راه رفتنم آموخت.

  • داودی

    مطلع باشید تا زمانیکه بیماری همه گیر نشده بله قرنطینه ضرورت دارد ولی وقتی اپیدمی و همه گیر شد قرنطینه معنایی دیگر ندارد در یک چنین وضعیتی کلیه مردم از پیر و جوان زن و مرد باید از طریق تلویزیون اموزش ببینند که بطور فردی نسبت به ضد عفونی کردن خود و پیرامون خودش اقدام نمایند و این مهم نمیشود مگر با تحویل مستمر الکل و مواد شوینده و ماسک و غیره به رایگان و در کوی و برزن و خیابان و جاده به مردم اگر دولت محترم میخواهد جلو این همه خسارات اقتصادی گرفته شود پیش بینی کند 50 درصد از این خسارات را خرج این مواد پیشگیرانه به رایگان به مردم شود باز 50 درصد به نفع دولت ا ست 60 درصد مردم ما بلد نیستند چگونه خودشان و خانواده شان را طوری اداره و مدیریت با این موادضد عفونی کنند تا مشکل رخ ندهد قرنطینه در ایران در حال حاضرمعناندارد وقتی باپرداخت 500000 تومان میتوانی از سد ایست بازرسی بگذری وقتی اتومبیل پلاک چالوس و رشت با کرایه 5 نفر پنج میلیون تومان تردد را حل میکند بنا براین تنها راه نجات اموزش مردم با ارایه بی وقفه و رایگان موادضد عفونی کننده است هیچکس اندازه خودش نگران جان خودش نیست انقدر از این مواد باید به مردم تحویل داده شود تا سطح جامعه کاملا از ویروس پاک شود کاری که چین کرد مردم ما هزارجور پول خرج میکنند ولی پول به راحتی بابت این قبیل مواد ضد عفونی نمیدهد

  • محمد

    ایراد اصلی در نحوه اطلاع‌رسانی است جان مردم قربانی سیاست می شود دیدگاهی که بودن یک فرد را به نجات بقیه ترجیح میدهد طبیعی است که نسبت به علم و پیشرفت برخورد سرکوبگرانه دارد از گردش ازاد اطلاعات استقبال نمی کند چرا الان بعد از کمکهای بین المللی هنوز کیتهای المانی در بیمارستانهای ایران توزیع نشده و فقط ط در دوبیمارستان بقیه الله و من شیخ دانشوری توزیع شده چرا هنوز از ذکر امار چاقی و میزان افرادی که فوت کردند خودداری می شود چرا یک بار به بیمارستان کامکار رشت. یا بیمارستان شهدای ورامین یا بیمارستانهایی که کمبود تجهیزات و خدمات اولیه دارند گزارش تهیه نمی شود مگر می شود ایتالیا که یکماه بعد از زمان واقعی مبتلا شدن ویروس کرونا در ایران دچار کرونا شد امار مبتلایان به کرونایش بیشتر از ایران باشد؟

  • ازاد

    محمد جان این درست اون ضرب المثل مرغ همسایه غاز است

  • نعمت اله محمدی

    باسلام با تشکر از این وقایع ارسال کنید مارا آکاه کنید

  • علی

    ما همان قبایل بیابانگرد عصر قاجاریم. فقط کت و شلوار تنمان کردیم

    نظرات شما -
    • محمد مهدی قنبری

      خودتان بیابانگرد هستید ما از نسل آریایی هستیم همان هایی نامشان در تاریخ جاودان مانده است ولی برخی ها باقی مانده همان عراب بیابانگردند به سمت ایران روانه شده اند

    • ایرانی

      از وقتی اعراب جاهلی بیابانگرد وارد این مرز و بوم شدند این مملکت و فرهنگش با خاک یکسان شد.

  • تشکری

    اون کسی که زریه رالیسزد یک پدروپسری ازفرقه شرازی وشیعه انگلیسی بود هالاهم توزندان اب سرد مرگشان میکند

  • حاج آقا مردانی

    متاسفانه یک نوشته کاملا خودتخریبی با برداشتهای تکه‌ای و هدفدار از تاریخ طولانی این سرزمین. نویسنده بزرگوار این نوشته گوهربار! توجه ندارند که یکم: اروپا هم در دوره‌های متوالی درگیر بیماریهای مهلک بوده و اساس بسیاری از این نوع ببماری‌ها با بهداشت فردی مرتبط نیست و نیاز به واکسیناسیون برای ریشه کردن داشته‌اند دوم: تعمیم یک اقلیت کم‌فهم، کم آموزش دیده که جاهلانه عمل میکنند به یک اکثریتی که بسیار هم این مسئله را جدی گرقته و رعایت میکنند نهایت کج فهمی است. سوم: از سیاست های ( اتفاقا قجری!) یکی همین است که حکومت ناتوان برای کمرنگ کردن شل دست بودن خودش برای حفظ جان مردمش با چرب کردن سبیل یک شیپورچی ، این دروغ را در جامعه بدمد که مردم مقصرند و ما حکومتیان به جد نگران مردمیم!!! چهارم: از هزینه های هنگفت موشک و مانور بکاهید به آموزش و پرورش بپردازید تا اگر جاهلی از قاجار به جا مانده دنیای مدرن را یاد بگیرد اما شواهد به ما نشان داد طرز تفکر قاجار هم بسیار بالاتر از خشک مغزان ۱۴۰۰ سال پیش است که با فتوای خود مانع قرنطینه قم و مسبب نسل کشی ننگین بوده‌اند

  • دلسوز

    سلام عزیزان این بیماری خلاصه از هر طرف باشد دچارشان شدیم با این آدرس که پیش می رویم اگر کرونا هم نکشد باین نسخه پیچی های مجازی بعضی از جوانان ما آگاه را قربانی می کند وبا این بمباران خبری های درست و نادرست که مردم را نشانه رفتند مردم را از پای در می آورد این آسیبهای روحی طی سالیان انسان را نابود میکند تا می توانید به همدیگر روحیه بدهید ما همان ما ملت با صفا هستیم

  • دین از سیاست جداست.

    مهمترین چیزی که کرونا به اثبات رساند و شما نگفتی ( ناکارآمدی دین در حوزهء سیاست گزاری) بود، که در حال حاضر سیاستهای پزشکی جلوه و نما بیشتری دارد، و دخالت فاجعه بار روحانیت در مورد علمی « قرنطینه قم»دلیل واضح آنست،تنها راه چاره آنست که روحانیت دست از دنیا طلبی بردارد و بفکر مادیات نباشد.

  • جواد

    به فرموده رهبر عزیزمان این کرونا هم چیز عجیب و خطرناکی نیست و مکر دشمن برای کم کردن مشارکت در انتخابات بوده است و به زودی ریشه کن خواهد شد انشاالله

    نظرات شما -
    • ایلنا

      بابا کجای کاری؟! مکردشمن برای انتخابات؟!!!!، اونکه تموم شدرفت، دشمن دیگه اینقدرخنگ وبیکار نیست بشینه برای یه انتخابات فکسّنی، ویروس بفرسته.....خودشم هم درگیره همین ویروسه...چی میگیدشماها؟!!

  • م

    حرف دلوگفتی

  • امید

    از کجا معلوم این خبر شمال رفتن مردم بع شمال راست باشه ما فقط از دولتیها و رسانهای دولتی شنیدیم !!!!!!!!!!!!!! کلیپ های مردمی در فضای مجازی درست عکس این قضیه رو میگه که