تریتا پارسی، بنیانگذار و نایب رئیس اجرایی مؤسسه کوئینسی برای کشورداری مسئولانه:
اسرائیل دوباره با درگیر کردن آمریکا به ایران حمله می‌کند؛ اعزام نیروی زمینی بعید است/ بازگشت ترامپ به خط قرمز اولیه، یعنی فقط عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، تنها چاره راه است
بنیانگذار و نایب رئیس اجرایی مؤسسه کوئینسی برای کشورداری مسئولانه گفت: اگر ترامپ به موضع اولیه‌اش یعنی زمانی که فقط عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و نه غنی‌سازی یا وجود برنامه هسته‌ای را خط قرمز می‌دانست، برگردد می‌توان گفت که هنوز راهی برای توافق وجود دارد. هرچند اعتماد از بین رفته است.
تریتا پارسی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی ایرانی-سوئدی است، بنیانگذار و نایب رئیس اجرایی مؤسسه کوئینسی برای کشورداری مسئولانه در برنامه «سنتر استیج» شبکه الجزیره به سوالاتی در خصوص سیاست دونالد ترامپ در قبال تهران و وضعیت کنونی روابط ایران و ایالات متحده پاسخ داد. متن مصاحبه این تحلیلگر به شرح زیر است:
بیایید کمی به عقب برگردیم؛ ژوئن امسال، زمانی که می‌توان گفت دولت ترامپ بخش زیادی از جهان را با پیوستن به اسرائیل در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران شوکه کرد. این حمله در حالی صورت گرفت که آمریکا و ایران بر سر میز مذاکره بودند. وضعیت کنونی روابط دو کشور را چگونه توصیف می‌کنید؟
اوضاع بدتر از هر زمان دیگری در ۳۰ سال گذشته است. هر میزان اندکی از اعتماد که در حال شکل‌گیری بود تا شاید بتوان به توافقی رسید و واقعاً فکر می‌کنم امکان دستیابی به توافق وجود داشت، اکنون کاملاً نابود شده است. چیزی که نابود شد برنامه هسته‌ای نبود؛ اعتماد بود. این باور از بین رفت که شاید نه‌تنها بتوان به توافق رسید، بلکه بتوان آن را حفظ کرد و نتیجه گرفت. اینکه این حمله در میانه مذاکرات انجام شد، اقدامی به‌شدت فریبکارانه بود. سپس با افتخار مسئولیت آن پذیرفته شد که عملاً نشان‌دهنده میزان فریبکاری بود. برای درک عمق این فریب، اسرائیلی‌ها برای نام‌گذاری این عملیات به سریال «بازی تاج‌وتخت» و قسمت «عروسی سرخ» رجوع کردند تا نامی انتخاب کنند که عمق این فریب را منعکس کند.
شما گفته‌اید که روابط ایران و آمریکا در چرخه‌ای از بی‌اعتمادی گرفتار شده است. چگونه می‌توان این چرخه را شکست؟
با گام‌های کوچک شروع می‌کنید و اندکی قابلیت اعتماد و پیش‌بینی‌پذیری ایجاد می‌کنید. این دقیقاً کاری بود که قرار بود برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) انجام دهد. توافقی که باید یادآوری کنیم میان آمریکا و چند کشور دیگر انجام شد تا اطمینان حاصل شود ایران برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خواهد داشت. این توافق اگر برای چند سال به‌طور کامل از سوی هر دو طرف اجرا می‌شد، اعتماد لازم برای برداشتن گام‌های بعدی شکل می‌گرفت. اما ایالات متحده تنها دو و نیم سال پس از دستیابی به توافق از آن خارج شد. به‌جای اینکه برجام تمرینی برای اعتمادسازی باشد، به تمرینی برای نابودی اعتماد تبدیل شد.
چه امیدی برای رابطه‌ای مسالمت‌آمیز میان آمریکا و ایران داشتید و اکنون چه نگرانی‌هایی دارید؟
در آن زمان واقعاً احساس می‌شد که یک پیچ تاریخی مهم پشت سر گذاشته شده است؛ بزرگ‌ترین تحول در روابط دو کشور از ۱۹۷۹. انگار دو طرف بالاخره توانسته‌اند بر آن «آسیب متقابل» غلبه کنند و ورق را برگردانند. به همین دلیل نیز نام کتابم را «از دست دادن یک دشمن» گذاشتم؛ درباره اینکه چطور می‌توان دشمن را از دست داد و به مرحله بعد رفت. اما اکنون در مرحله‌ای هستیم که تقریباً اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد که درگیری نظامی بیشتری رخ خواهد داد. البته هنوز احتمال تغییر مسیر وجود دارد، زیرا ترامپ غیرقابل پیش‌بینی است، اما همه عوامل محیطی نشان می‌دهد که به‌سمت بی‌اعتمادی بیشتر و نبود اقدامات اعتمادساز پیش می‌رویم.
شما حتی گفته‌اید احتمال وقوع جنگ دیگری میان ایران و اسرائیل و کشیده شدن آمریکا به جنگ، حتی با اعزام نیروی زمینی وجود دارد. چرا چنین پیش‌بینی دارید و احتمال آن چقدر است؟
من فکر می‌کنم احتمال بسیار بالایی وجود دارد که اسرائیل دوباره حمله کند و هر کاری بکند تا آمریکا را هم وارد ماجرا کند. تصور اعزام نیروی زمینی بعید است، چون تنها راه تغییر رژیم، اعزام نیروهای زمینی است و به‌نظر نمی‌رسد دولت ترامپ علاقه‌ای به آن داشته باشد. اما دلیل اینکه اسرائیل می‌خواهد دوباره حمله کند این است که عملیات قبلی سه هدف داشت که فقط یکی موفق شد. هدف اول، وارد کردن آمریکا به جنگ بود که پس از ۲۰ سال تلاش، بالاخره موفق شدند. اما دو هدف دیگر چیزی بود که با عنوان «قطع سر حاکمیت ایران» مطرح شد و تبدیل ایران به کشوری مشابه سوریه یا لبنان که بتوان آن را بدون دخالت آمریکا و بدون هزینه بمباران کرد که محقق نشد. آنها اکنون وارد یک مسیر شده‌اند که از منظر خودشان نمی‌توانند رهایش کنند، زیرا توقف باعث می‌شود ایران دوباره توان دفاعی و موشکی خود را بازسازی کند.
من فکر می‌کنم احتمال بسیار بالایی وجود دارد که اسرائیل دوباره حمله کند و هر کاری بکند تا آمریکا را هم وارد ماجرا کند
چه باید کرد تا آمریکا درگیر جنگ نشود؟
بسیار ساده، «نه» بگوید. آمریکا یک ابرقدرت است و باید مثل یک ابرقدرت رفتار کند. اگر این جنگ در راستای منافعش نیست، که دولت ترامپ ادعا کرده نیست، پس باید بر همین موضع بایستد. این موضوع پیچیده‌ای نیست؛ آمریکا انتخاب دارد و مجبور نیست وارد این مسیر شود.
ریشه بحران در روابط ایران و آمریکا چیست؟ برای آمریکایی‌ها شاید گروگان‌گیری ۱۹۷۹، و برای ایرانی‌ها شاید کودتای ۱۹۵۳؟
هر دو رویداد بسیار مهم‌اند. از نگاه ایرانی‌ها کودتای ۱۹۵۳ مهم است، اما حمایت آمریکا از عراق در جنگ ۸ ساله هم مهم است. اما اکنون یک نقطه آسیب‌زننده جدید ایجاد شده است و آن حمله آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران تنها دو روز پیش از دور جدید مذاکرات است، در حالی که ایران بیش از هر زمان دیگری انعطاف نشان داده بود. این اتفاق یک زخم عمیق جدید ایجاد کرده و حمله ۲۰۲۵ نقطه عطفی خواهد بود.
آیا هنوز راهی برای بازگشت به مسیر دیپلماسی وجود دارد؟
بله، اگر ترامپ به موضع اولیه‌اش یعنی زمانی که فقط عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را خط قرمز می‌دانست، نه غنی‌سازی یا وجود برنامه هسته‌ای را، برگردد چرا که مورد بعدی خط قرمزی بود که اسرائیل به ترامپ تحمیل کرد. اگر او به موضع اولیه‌اش بازگردد، هنوز راهی برای توافق وجود دارد، هرچند اعتماد از بین رفته است. اما اسرائیل نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران و همچنین برنامه موشکی‌اش را می‌خواهد. برای ترامپ سؤال اصلی این است که آیا باید منابع و هزینه‌های آمریکا را صرف اهداف اسرائیل کند یا باید به تمرکز بر منافع خود آمریکا در خارج از خاورمیانه بپردازد.
شما نوشته‌اید که حمله ژوئن باعث شد ایران در نهایت به سمت «دولت هسته‌ای» شدن برود. چرا؟
بعد از بمباران، تقاضای داخلی برای بازدارندگی هسته‌ای به‌شدت بالا می‌رود. اگر راه‌حلی معقول پیدا نشود، ایران مجبور می‌شود بیش از برجام امتیاز دهد و آمریکا هم باید امتیاز بدهد. اگر هر دو طرف دنبال «تسلیم کامل» طرف مقابل باشند، توافقی به دست نمی‌آید و این تقابل ادامه می‌یابد و من معتقدم در ۵ تا ۱۰ سال آینده ایران نهایتاً به آستانه هسته‌ای می‌رسد.
چه نگرانی‌هایی در مورد مسیر کنونی روابط ایران و آمریکا دارید؟
بزرگ‌ترین ترسم وقوع جنگی دیگر است؛ جنگی بسیار خونین‌تر از جنگ اول که آمریکا را کاملاً درگیر کند و به یکی از جنگ‌های بی‌پایان تبدیل شود و کل منطقه را بی‌ثبات کند. این جنگ منطقه‌ای خواهد شد و هیچ منفعت ملی آمریکا آن را توجیه نمی‌کند.
اسرائیل می‌گوید ایران تهدیدی وجودی است؛ به‌خاطر حمایت از گروه‌هایی مثل حماس و حزب‌الله. آیا این ارزیابی درست است؟
خیر. بسیاری از مقامات موساد گفته‌اند ایران تهدید وجودی نیست؛ تهدید است، اما نه وجودی. اسرائیل این ادعا را با اغراق مطرح می‌کند تا آمریکا را وارد تقابل کند.
اگر امروز بتوانید به ترامپ یا رئیس‌جمهور بعدی آمریکا مشورت بدهید، چه می‌گویید؟
جالب است که ترامپ در ابتدا کار را درست شروع کرد. او فقط درباره جلوگیری از سلاح هسته‌ای صحبت می‌کرد. او زمینه مذاکراتی موفق را فراهم کرد. پرسش این است که چرا در میانه راه تغییر موضع داد. او و دیگران باید از خود بپرسند که اگر خاورمیانه دیگر منطقه‌ای حیاتی نیست، چرا آمریکا ظرف ۱۲ روز ۲۵ درصد از موشک‌های رهگیر حیاتی خود را در این منطقه هزینه کرد؟
چگونه به آینده روابط ایران و آمریکا امیدوار می‌مانید؟
تنها راه موفقیت، داشتن «میزانی از خوش‌بینی غیرمنطقی» است. اگر نتوانید مسیرهای مثبت را ببینید، خود را ناتوان می‌کنید و در نهایت بدترین سناریوها محقق می‌شوند.
