چهل سال بعد: ایران و مصر تصمیم به صلح گرفتند

ایزوستیای روسیه در مطلبی به نوشته کسنیا لوگینووا به بررسی روابط تازه میان ایران و مصر پرداخت و چنین نوشت:

بحث گرم شدن روابط تنها پس از نزدیک شدن تهران به رقیب اصلی خود در منطقه، ریاض، مطرح شد. اخیرا، صف بندی نیروها در خاورمیانه تغییر کرده است.

فدا حسین مالکی گفت: «مذاکرات ایران و مصر در عراق ادامه دارد و روابط دو کشور در آینده نزدیک از سر گرفته خواهد شد. ابتدا، سفارت های دو کشور افتتاح می شود و سپس، دیدار ابراهیم رئیسی و عبدالفتاح السیسی برگزار می شود. پیش از این، قاهره از از سرگیری صدور ویزای توریستی برای شهروندان ایرانی خبر داده بود.

برای نخستین بار، در مورد گرم شدن احتمالی روابط، پس از بهار عربی سخن گفته شد. در مصر، حسنی مبارک سرنگون شد و کشورها به سمت عادی سازی روابط پیش رفتند: سفیر مصر در ایران و رئیس نمایندگی دیپلماتیک ایران در مصر منصوب شدند. در سال 2012، محمد مرسی اولین سفر تاریخی خود به ایران پس از انقلاب اسلامی را انجام داد. یک سال بعد، محمود احمدی نژاد، رهبر ایران، به مصر سفر کرد.

به نظر می رسید که عادی سازی روابط که مدت ها مورد انتظار بود، دور از دسترس نیست. پروازهای مستقیم بین دو کشور برقرار شد و نبیل فهمی گفت که مصر به روابط پایدار و مثبت با ایران متعهد است. اما، به دلیل اختلاف نظرها، گرمایش به تدریج به پایان رسید. در سال 2015، عبدالفتاح السیسی گفت که کشورش هیچ رابطه ای با ایران ندارد. هشت سال بعد، او تصمیم گرفت، در موضع خود تجدید نظر کند.

اخیرا، سیاست خارجی کل منطقه دستخوش تغییرات اساسی شده است. دلیل این امر، تمایل تهران و ریاض بود که برای چندین دهه، رقبای اصلی ژئوپلیتیکی در منطقه بودند. دلیل قطع همه روابط، تعامل نزدیک عربستان سعودی با امریکا و همچنین، اعدام یک متکلم بانفوذ شیعه در ریاض بود که از سلطنت در این پادشاهی انتقاد می کرد. در پس زمینه رویارویی بین کشورها، جنگ های ترکیبی در یمن و سوریه رخ داد. رویارویی تهران و ریاض به نفع واشنگتن بود.

با این وجود، به تدریج طرفین دریافتند که مصالحه و احیای روابط دیپلماتیک برای هر دو کشور سودمند است. این تصمیم مدت زیادی است که وجود داشته است. بغداد اولین واسطه شد. از سال 2021، چندین دور مذاکرات در پایتخت عراق انجام شده است. سپس، گفتگو از سر گرفته شد، سپس دوباره به بن بست رسید.

ایران مخالفتی با اتحاد شبکه های انرژی عراق و عربستان سعودی نداشت، هرچند پیش از آن، انرژی عراق را حوزه منافع خود می دانست. اما، پس از آن، تهران به حل و فصل مشکلات داخلی روی آورد و آشتی با ریاض دیگر به یاد نیامد.

آندری اونتیکوف، شرق شناس و روزنامه نگار، می گوید که عادی سازی روابط ایران و مصر یک پدیده طبیعی است. یکی از حامیان اصلی مصر، عربستان سعودی است. ریاض حمایت اقتصادی قابل توجهی ارائه می کند، بنابراین، قاهره در مورد مسائل حساس برای این کشور، مسیری را دنبال می کند که عربستان سعودی در پی آن است. اخیرا، نزدیکی دوجانبه بین ریاض و تهران صورت گرفته است.

به گفته این کارشناس، در حال حاضر، روند سریع برقراری روابط در خاورمیانه در حال انجام است. او این را به ویژه، با تمایل کشورهای عربی برای کاهش نقش امریکا در منطقه خلیج فارس، برای متعادل کردن این نفوذ به قیمت از دست دادن چین توضیح می دهد.

به گفته اونتیکوف، آنچه در حال رخ دادن است، به این معنا نیست که ریاض متحد پکن خواهد شد. این در مورد تعادل مجدد نفوذ امریکا بر چین است. در کل، این روند با منافع روسیه مطابقت دارد. مسکو به فکر ایجاد سازمانی مشابه سازمان امنیت و همکاری اروپا در منطقه خلیج فارس بود تا کشورهای منطقه خودشان تناقضات خود را حل کنند و همه کشورهای دیگر از جمله خود روسیه نیز اقدام کنند.

این خاورشناس معتقد است که چین با اجرای ابتکار روسیه کنار آمده است. در مجموع، برای روسیه مفید است که خاورمیانه آرام تر شود، زیرا هر وضعیت ناپایدار در منطقه می تواند،  روسیه را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز نیز تحت تاثیر قرار دهد.

واسیلی اوستانین گولوونیا، محقق بخش شرق نزدیک، دیدگاه مشابهی دارد. به گفته وی، ایران و مصر دو مرکز بزرگ قدرت با قدرت نظامی قابل توجهی هستند که موقعیت جغرافیایی آنها بر آن افزوده می شود. این متخصص خاطرنشان کرد: «در نیمه دوم قرن بیستم، روابط بین قاهره و تهران بسیار پربار بود، عکس های زیادی از انور سادات و محمدرضا شاه حفظ شده است. اما پس از آن، برای یک دوره 43 ساله یک سکوت برقرار شد. اکنون، گرمایش شدیدی وجود دارد. اگر روابط به طور سازنده توسعه یابد، این به معنای تقویت ثبات در منطقه است.

می توان گفت، ایران و مصر مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر جناح های فلسطینی اعم از میانه رو و رادیکال هستند. با میانجیگری قاهره همه توافقات آتش بس بین اسرائیل، حماس و جهاد اسلامی در نوار غزه منعقد می شود. ایران از فلسطینی ها در سطح جامعه بین المللی حمایت همه جانبه ای می کند. گرم شدن کنونی روابط تهران و قاهره به تثبیت مشکل فلسطین و اسرائیل کمک خواهد کرد.