میدان آرش؛ چالشی که نزدیک بود به بحران تبدیل شود/ آیا یک میدان گازی باعث تغییر روابط ایران و عربستان و کویت می شود؟

به گزارش خبر فوری، مساله میدان گازی آرش اگرچه فعلا حل شده اما می تواند در آینده بار دیگر باعث افزایش اختلاف ایران و کشورهای عربی منطقه شود.

اول فروردین اولین سال قرن جدید خبری مبنی بر اینکه وزیر انرژی عربستان و کویت سند توسعه میدان گازی آرش یا الدوره در آب‌های خلیج‌فارس را امضا کردند، منتشر شد.

شرکت نفت کویت در پی امضای این سند طی بیانیه‌ای اعلام کرد که پیش‌ بینی می‌ شود میدان گازی الدوره، روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و 84 هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید کند که این تولید به شکلی برابر میان دو شریک (عربستان و کویت) تقسیم خواهد شد.

‌‌در پی اعلام این سند همکاری، مقامات کشورمان به سرعت واکنش نشان داده و به کویت هشدار دادند. در مهمترین موضع،  جواد اوجی (وزیر نفت) در حساب کاربری خود در توئیتر اعلام کرد که ایران به زودی بهره برداری از میدان گازی آرش را آغاز می کند. اوجی نوشت: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و به زودی با نصب جکت (پایه)، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم اقدامات یکجانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد شد.

با واکنش ایران، ظاهرا طرف کویتی کوتاه آمد. چند روز پیش یعنی در روز ۹ فروردین ماه ۱۴۰۱، شیخ احمد ناصر آل محمد الصباح، وزیر خارجه کویت، اعلام کرد که میدان گازی آرش «یک موضوع سه‌جانبه بین کویت، عربستان سعودی و ایران است». بر اساس اعلام کویت، مساله همکاری دوجانبه کویت و سعودی ها و خروج ایران از همکاری سه جانبه کان لم یکن است. البته هنوز معلوم نیست این اظهار نظر چقدر جدی است و آیا واقعا کویت قصد عقب نشینی دارد یا نه؟

 چرا آرش چالش برانگیز است؟

میدان گازی آرش در استان هرمزگان قرار دارد؛ این میدان میان سه کشور ایران، کویت و عربستان مشترک بوده و همین مساله موجب اختلاف میان این سه کشور شده است؛ کویت مدعی است که میدان آرش به طور کامل در آب‌ های این کشور قرار دارد و این درحالی است که ایران تاکنون این ادعا را قبول نکرده است.

ذخیره در جای گاز میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌ شود.

به جهت مشترک بودن این میدان گازی، هر کدام از این سه کشور برنامه توسعه مستقلی را برای آن تعریف کرده‌اند. البته روند توسعه میدان گازی آرش در ایران فراز و نشیب فراوانی داشته است. طرح توسعه و بهره برداری از آرش در دولت‌های نهم و دهم کلید خورد، اما به دلایل نامعلومی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم توسعه این میدان متوقف شد.

مساله میدان آرش از دهه ۵۰ تاکنون خود را نشان داده است. با این حال، سیاستمداران سه کشور هیچگاه نتوانستند این مساله را به طور کامل و قطعی حل کنند.

همانطور که گفته شد، هم اکنون کشورهای عربی میدان آرش یا الدوره را از آن خود می دانند و معتقدند ایران حقی از این میدان ندارد. به گزارش تجارت نیوز، در صفحه عربی ویکی‌پدیای میدان گازی الدوره آمده است: «میدان گازی «الدوره» یک میدان گازی مشترک در منطقه فراساحلی بین عربستان سعودی و کویت است و ایران به دلیل موقعیت مرزی خود برای به دست‌آوردن بخشی از آن مبارزه می‌کند. این میدان به عنوان مخزنی برای تولید گاز در نظر گرفته می‌شود، اما قرار گرفتن آن در یک منطقه مرزی از تاریخ اکتشاف آن در دهه شصت قرن بیستم، تولید آن را مختل کرده است.».

با وجود این، فشار ایران بر کشورهای عربی و تهدید به شکایت، باعث شده این کشورها تا حدی از مواضع خود عقب نشینی کرده و حداقل به صورت علنی مخالفت خود را با ایران اعلام نکنند.

 علت مطرح شدن دوباره مساله بهره برداری از میدان آرش چیست؟

درسال 1379 مقامات کویت و ایران جلساتی را برای حل مساله میدان گازی آرش برگزار کردند اما این جلسات به سرانجام نرسید. متاسفانه این موضوع تا این اواخر هم پیگیری نشده بود، تا اینکه خبر توافق اخیر کویت و عربستان موجب مطرح شدن دوباره موضوع شد.

طرح مجدد مساله آرش بعد از مدت ها سکوت، بسیاری را کنجکاو کرده که درباره آن پرسش کنند. به راستی چرا مساله میدان آرش مجددا مطرح شده است؟ برخی کارشناسان معتقدند این مساله به جنگ اوکراین و روسیه ربط دارد.

از نظر برخی تحلیلگران،  کویت و عربستان سعی دارند گاز تولیدی میدان آرش را جایگزین مصرف نفت خام داخلی کنند تا بتوانند نفت بیشتری برای جایگزین کردن نفت خام روسیه به بازار صادر کنند.  

لازم به ذکر است که بر اساس گزارش ها، سرمایه‌گذاری‌ها برای افزایش فوریِ تولید نفت و گاز در کشورهای دیگر هم در حال افزایش است.