شعله‌های افغانستان دامن همسایه‌هایش را هم می‌گیرد

دکتر امین می‌گوید که « اگر مردم افغانستان در ناامنی قرار بگیرند فاجعه‌ای رخ خواهد افتاد که اول مردم ما می‌سوزاند و بعد شعله‌هایش به همسایه‌ها می‌رسد.» او اشارات جالبی به تفاسیر گذشته علمای دینی طالب می‌کند و می‌گوید که در دوره پیش گاهی اعتقادشان بر این بود که استفاده از مواد مخدر برای گسترش اسلام اشکالی ندارد. علاوه بر این در این مصاحبه اشاراتی به شبکه ارتباطی بین طالبان و زمین‌داران خشخاش در این کشور هم می‌کند. او همچنین می‌گوید که عوامل مختلفی وجود دارد که می‌تواند طالبان را به سمت مواد مخدر بکشاند: «یکی از این عوامل به توانایی آنها برای کسب درآمد از بنادر برمی‌گردد. دوم اینکه باید دید که آیا مجامع بین‌آلمللی آنها را تحریم کنند یا نه و سوم هم اینکه کشورهای همسایه به ارتباط با آنها ادامه دهند یا قطع ارتباط می‌کنند؟» متن کامل این گفتگو را بخوانید:

به نظر شما تغییرات سیاسی در افغانستان چه پیامدهایی می‌تواند در بازار مواد مخدر داشته باشد؟

امروز در این مقطع زمانی خیلی راحت نمی‌شود در این باره اظهار نظر کرد. چون در گذشته هم با وجود اینکه طالبان حکومت پایدارتری داشتند، کشت مواد مخدر ادامه داشت؛ چراکه دست‌هایی بیرون از افغانستان وجود داشتند که در این کار دخیل بودند. فعلا در حالی که در دوران تغییر رژیم هستیم، چیزی به نام حکومت وجود ندارد و باید بعدا دیده شود که آنها چه سیاستی را در پیش می‌گیرند. زمانی که بین دولت قبلی و طالب‌ها جنگ بود، منبع مالی مهم طالب‌ها از کشت و فروش مواد مخدر به دست می‌آمد. گفتن اینکه آیا آنها در این مقطع زمانی می‌توانند از منابع مالی دیگر مانند راه‌های تجاری، بنادر و ... استفاده کنند که تکافوی مصارفشان را بدهد و رو به مواد مخدر نیاورند زمان‌بر خواهد بود.

یعنی هنوز نمی‌توانیم قضاوت کنیم که طالبان برای تامین نیازهای مالی‌اش سراغ مواد مخدر می‌رود یا نه؟

یقینا بسیار مشکل است که ادعایی در این رابطه داشته باشیم. سخنگوی طالبان حرف‌هایی درباره این موضوع زده اما در دوران قبلی هم ادعا می‌کردند که کشت مواد مخدر را به صفر رسانده‌اند. ولی همان موقع هم خیلی شفاف نبود که این کار را کرده‌اند یا نه. چراکه به غیر از خودشان، ذی‌نفع‌هایی بیرون از افغانستان هستند که قضاوت ما را درباره ادعاهای طالبان دشوارتر می‌کند.

در چه شرایطی ممکن است که طالبان به سمت فروش مواد مخدر برود؟ آیا سیاست‌های بین المللی یا شرایط اقتصادی در این تصمیم تاثیر خواهد داشت؟

دو عامل می‌‌تواند آنها را به سمت کشت و توزیع مواد سوق دهد: یکی از آنها عامل اقتصادی است. آنها برای گرداندن یک کشور به عواید و منابع درآمد نیاز دارند. اینکه طالبان بتوانند تا چه حد کشور را با منابع مالی غیر از مخدر بگردانند و از محصولات، بنادر، تجارت و ... به درآمدی برسند که تکافوی نیازهای ملت را بدهد یک نکته است و نکته دیگر این است که اگر طالبان با مقاومت مردم و یا مخالفانشان روبرو شود می‌توانند وارد این بازار شوند. اگر سیاست‌های طالبان مورد قبول کشورها نباشد و برایشان محدودیت‌هایی وضع کنند، یقینا آنها چاره‌ای نخواهند داشتد که به سمت تولید مواد مخدر بروند. این نکته را در نظر بگیرید که باید دید همسایه‌ها چقدر مشارکت خواهند داشت. اگر از طالب حمایت کنند، قاچاق مواد مخدر افغانستان افزایش می‌یابد و از راه مرز همسایه‌ها از کشور بیرون می‌رود. همسایه‌های ما هرچقدر حمایت بیشتری از طالبان کنند، بیشتر متضرر می‌شوند.

طالبان پیش از اینکه اداره افغانستان را در دست بگیرد، اراضی کمتری در کنترل خود داشت. آن زمان در تولید و کشت مواد مخدر نقش داشتند؟

آن زمان گزارش‌هایی که در رسانه‌ها منتشر می‌شد اینطور نشان می‌داد که یکی از منابع مالی طالبان، تولید و تجارت مواد مخدر بوده است. در آن زمان آنها اراضی کمتری در دست داشتند ولی همان موقع هم کشت مواد مخدر در آن مناطق زیاد بود.همچنین آن موقع هم که آنها افغانستان را تصرف نکرده بودند، در برخی از شهرهای کشور جنگ بود، دولت بر همه نقاط تسلط کامل نداشت و آنها می‌توانستند به نفع خود از زمین‌های کشت استفاده کنند.

حالا که سطح اراضی که طالبان آن را اداره می‌کند افزایش یافته، به نظر شما با کشت و تولید مواد مخدر می‌توانند به چه میزان درآمدی برسند؟

تخمین این عدد بسیار مشکل است ولی به یقین درآمد گزافی خواهد بود. اگر آنها در تمام کشور مسلط شوند و به شیوه خود با قاچاقچیان اروپایی همکاری کنند، میزان تولیدشان را افزایش می‌دهند. یعنی باید ببینیم کشورهای همسایه چه سیاستی را در پیش خواهند گرفت؟ چند کشور همسایه از آنها حمایت می‌کنند؟ اگر آنها سیاست‌هایی به کار بگیرند که مواد مخدر به سمت کشورشان منتقل نشوند ممکن است این طالبان اراضی کشت خود را افزایش ندهد.

مجموع درآمد طالبان از تمامی زمین‌های کشت و توزیع آن به سه میلیارد دلار می‌رسد؟

فکر می کنم این عدد نزدیک به واقعیت است. ولی نظر به اینکه با چه کشورهایی ارتباط بگیرند و در کدام موضوع می‌توانند ارتباطشان را ادامه دهند ارقام متفاوتی به دست می‌آید. به همین خاطر ارقام unodc احتمالی است ولی می‌تواند این درآمد از این هم بیشتر باشد.

طالبان خودشان معمولا مالک زمین‌های خشخاش هستند یا با مالکان ارتباط دارند؟ این شبکه ارتباطی بین آنها معمولا چه شکلی دارد؟

اکثریت طالبان جنگجوهایی از طبقات دهقانان و کارگران و مردمان فقیر هستند که معمولا دائما در حال جنگ و جدل هستند ولی ممکن است که در سطوح عالی و در راس خود زمین‌دارانی هم داشته باشند. زمین داران بزرگی هم هستند که از رهگذر آنها منفعت می‌برند یا تولیدات و توزیع خود را در زمان جنگ می‌توانند افزایش دهند که از طالبان استفاده می‌کنند و با آنها همدست می‌شوند.

اگر افغانستان از سوی مجامع بین المللی تحریم شوند، برای مردم افغانستان بهتر خواهد بود که طالبان وارد قاچاق مواد مخدر شود؟ چون اگر تحریم شوند، منابع مالی خود را از دست می‌دهند و این به ضرر مردم هم خواهد شد.

این را به شکل دیگر ببینیم. از نظر من پزشک مواد مخدر از نظر سلامتی به ضرر مردم افغانستان است. باید ببینیم جهان از آنها حمایت اقتصادی می‌کند یا نه. ممکن است دیگر به سمت مواد مخدر نروند یا اینکه در اندازه همان حدود شرعی که برخی از عالمانشان قبول دارند تولید کنند. ولی تجربه نشان داده که آنها اگر نیاز داشته باشند به سمت کشت مواد مخدر خواهند رفت. با این کار هم اول از همه مردم افغانستان متضرر می‌شوند؛ چون فقر و ناامنی افزایش می‌یابد و مردم به سمت مصرف حرکت می‌کنند. تولید آن افزایش خواهند رفت و سپس مردم کشورهای همسایه هم متضرر خواهند شد. از آن طرف اگر فقر و بیکاری افزایش یابد مردم اجبارا برای کارگری به سمت زمین‌های خشخاش می‌روند. اگر مردم افغانستان در ناامنی قرار بگیرند فاجعه‌ای رخ خواهد افتاد که اول مردم ما را در منطقه می‌سوزاند و بعد شعله‌هایش به همسایه ها می‌رسد.

منظورتان از حدود شرعی که گفتید چیست؟

سال‌ها پیش دیدگاه‌هایی هم از سمت علما وجود داشت که می‌گفتند استفاده از تریاک، حشیش و .. در شرایطی مجاز است. باید ببینیم که طالبان تا چه اندازه پایبند این نظرات هستند. اکثرشان می‎‌گویند حرام است اما با تاسف گاه در سال‌های گذشته می‌گفتند که از این مواد مخدر برای اشاعه اسلام استفاده می‌کنیم و منجر به پیشرفتمان می‌شود و با آن از کشور محافظت می‌کنیم و به جهان غیراسلام صادر می‌کنیم.

طالبان ادعا دارد که می‌خواهد بر اساس نص قرآن حکومت کند. با چه قرائت و تفسیری می‌خواستند از طریق مواد مخدر به درآمد برسد؟

سوال جالبی است. آنها ادعایشان این است که از نص صریح قرآن استفاده کرده‌اند. بهتر است که از خودشان پرسید که بر اساس کدام متن از قرآن باید مواد مخدر استفاده و تولید شود. بزرگان دینی آن باید به آن جواب دهند.

ولی فعلا عالمان شرعی طالبان و حامیان آنها آن را حرام کردند. درست است؟

ظاهرا می‌گویند حرام است.

در سال‌های اخیر ما با آشپزخانه‌های شیشه هم در افغانستان مواجه بودیم که قیمت آن خیلی ارزان‌تر از کشورهای دیگر بود. این احتمال هم وجود دارد که طالبان مزارع را ببندد ولی آشپزخانه‌های شیشه افزایش یابد؟

تا چند سال قبل به ندرت شیشه استفاده می‌شد ولی از کشورهای همسایه شیشه وارد کشور ما شد و مصرف آن اوج پیدا کرد. تولید و مصرف شیشه در افغانستان افزایش یافته است. اگر طالبان بر سر مسئله شرعی خود پابرجا بمانند، نباید از شیشه استفاده کنند اما احتمال این وجود دارد که در خفا شیشه را تولید کنند. وقتی اقتصاد مردم ضعیف شود، مردم هم سمت مصرف شیشه خواهند رفت. این اینطور نیست که ما با در بند کردن معتادان آنها را ترک دهیم تا مواد مصرف نکنند. وقتی تریاک نباشد یا مردم فقیر شوند، چون تقاضا برای شیشه زیاد می‌شود، عرضه آن هم افزایش می‌یابد.

میزان مصرف مواد مخدر در کشور شما از سال 2001 که طالبان در جنگ‌ها شکست خوردند تا امروز، کاهش یافته بود؟

بررسی خاصی در این زمینه وجود نداشته است اما بر اساس تجارب شخصی‌ام باید بگویم که نه تنها کاهش نیافته بود بلکه متاسفانه زیادتر هم شده بود. همچنین مواد مخدر جدیدی مانند شیشه در همان دوران معرفی شد. در سال 2008 تا 2010 ما متوجه شدیم که استفاده از تریاک، کراک و حشیش زیادتر بود اما بعدا در سال‌های بعد شیشه و سپس روانگردان زیادتر شد. چون در افغانستان همان دوره هم فقر بود و دولت نمی‌توانست بازار را کنترل کند. اینطور شد که خصوصا استفاده از مواد در دانشگاه‌ها و مدارس افزایش یافت و از آنطرف ارائه و عرضه آن آزادتر بود چراکه دولت برخورد لازمی با آنها نمی‌کرد.

با توجه به اینکه شما در مرکز کاهش آسیب هرا در کابل کار می‌کردید، حدس می‌زنید که طالبان مراکز درمانی اعتیاد را از بین ببرند؟

نمی‌توانیم هیچ حدسی بزنیم. چون آنها گایدلاین یا رهنمون مشخصی ندارند. مشخص نیست مثلا ادارات برای خانم‌ها قرار است باز بشوند یا نه؟ دانشگاه‌ها به مسیرشان ادامه خواهند داد یا تعطیل می‌مانند؟ شاید آنها در ظاهر هم با مراکز درمانی اعتیاد مشکلی نداشته باشند و ممکن است تا حدودی قبول کند ولی آنها یک گروه منسجم نیستد. هر کدام طرفدار یک گروه هستند و نظرات و گفته‌هایشان هم خیلی تغییر می‌کند به همین خاطر نمی‌توانم پیش بینی کنم چه بر سر مراکز درمانی خواهد آمد.

منبع: پایگاه خبری اعتیاد

70