پدیده «نفوذ» در عصر پیامبر(ص) توان مقابله با آرمانهای انقلابی را داشت/راهکارهای مقابله با پدیده «نفوذ» در آیات قرآن
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویامجید چهری، معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم قرآن کرمانشاه در همایش ملی نظام‌سازی قرآن، فرهنگ‌سازی قرآن و مدیریت امور قرآنی در قالب اولین همایش بینالمللی مطالعات میانرشتهای قرآن کریم که امروز با حضور حجت‌الاسلام حمید محمدی، قائم مقام رئیس و دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی و جمعی از اساتید حوزوی و دانشگاهی برگزار شد، مقاله خود را با عنوان «انقلاب نبوی و پدیدارشناسی مقابله با بسترهای نفوذ» آغاز کرد.
وی با بیان اینکه عقیده ما بر این است با توجه به اینکه جامعه نبوی آخرین الگوی جامعه دینی تحت مدیریت مستقیم خداوند متعال است، می‌تواند برای امروز تمام جوامع مسلمان الگو باشد، با اشاره به بخشی از آیه29 سوره فتح گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید: « مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ ؛ محمد [ص] پیامبر خداست و کسانى که با اویند بر کافران سختگیر [و] با همدیگر مهربانند آنان را در رکوع و سجود مىبینى فضل و خشنودى خدا را خواستارند علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهرههایشان است این صفت ایشان است در تورات و مثل آنها در انجیل چون کِشتهاى است که جوانه خود برآورد و آن را مایه دهد تا ستبر شود و بر ساقههاى خود بایستد» بررسیها نشان می‌دهد که دو مرحله جوانه زدن و نهال شدن که در آیه به آن اشاره شده است، در مکه و محله سوم و چهارم یعنی دوره استغلاظ، استحکام و استقلال و ایستادن روی پاها، در مدینه طی شد. عقیده ما بر این است با توجه به اینکه جامعه نبوی آخرین الگوی جامعه دینی تحت مدیریت مستقیم خداوند متعال است، می‌تواند برای امروز تمام جوامع مسلمان الگو باشد.
چهری با بیان اینکه مشکل ما در نظام‌سازی در اصل این است که سراغ قرآن نرفتیم، گفت: نظریه و مباحث در زمینه نظام‌سازی اسلامی زیاد است، اما واقعاً سراغ قرآن نرفتیم. شاعر می‌گوید «اول ای جان دفع شر موش کن *** وانگهان در جمع گندم جوش کن» ما اول به جای اینکه سراغ ارائه الگوی نظام‌سازی برویم. ابتدا باید آسیب‌شناسی کنیم و درهای نفوذ که بسته شد، بعد سراغ ارائه و بعد صدور چارچوب‌های آن کنیم.
وی با بیان اینکه مراحل جامعه نبوی شامل دوره استغلاظ و استحکام است، افزود: دوره سوم با نقش راهبری سوره بقره شروع می‌شود، زیرا پیامبر(ص) که قدم در مدینه گذاشت، سوره بقره شروع به نزول می‌کند. نزول این سوره از سه تا پنج سال به طول می‌انجامد. در جامعهای که تازه شکل گرفته است، خداوند چه خواسته‌ای دارد و پیامبر(ص) چگونه با آسیب‌ها می‌خواهد برخورد کند؟ ما معتقدیم در مدینه بسترهایی با عناوینی مثل دولت‌شهر یا حکومت نبوی بوده است که سعی در بر هم زدن شاکله جامعه داشت. سوره بقره با ایفای نفش راهبری جامعه نبوی در سالهای نخست مدینه، ابتدا بسترهای آسیب را تشخیص داده و با این بسترها مقابله کرده است، زیرا نفوذ سیستمی لازمه‌اش مقابله سیستمی است.
معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم قرآن کرمانشاه در بیان بسترهای شکل‌گیری تهدیدات حکومت پیامبر(ص) در مدینه و به تبع آن نفوذ در حکومت حضرت، گفت: تنوع جغرافیایی، اجتماعی و اعتقادی مدینه از جمله این بسترها بود. مدینه عصر نزول دارای تنوع اجتماعی بود که شامل مهاجرین، انصار، یهود، موالی و بندگان بودند. همچنین تنوع اعتقادی از دیگر مسائل مدینه عصر نزول بود که شامل مشرک، منافق و کفار است. از سوی دیگر هر کدام از اینها دارای فرهنگ خاصی بودند. این تنوع بستر مناسبی برای نفوذ است.
چهری، ساختار نظام قبیلهای را آسیب جدی برای از هم پاشیدگی جامعه نبوی دانست و افزود: با اسلام آوردن رئیس یک قبیله، اعضای آن قبیله هم اسلام می‌آوردند. این ماجرا می‌تواند برعکس نیز باشد، درست مانند کاری که سرکرده منافقین انجام داد. او با جدا شدن خود از پیامبر اسلام(ص) در جنگ بدر، 300 نفر را نیز با خود از سپاه خارج کرد.
منافقان و بیماردلان دو گروه نفوذ در حکومت نبوی(ص)
وی با بیان اینکه جریان بیماردلان و منافقان موضوع دیگری بود که در حکومت نبوی(ص) به عنوان آسیب یا تهدید شناخته می‌شد، ادامه داد: ما معمولاً جریان نفاق را به منافقین می‌شناسیم بلکه بیماردلان هم جزو آنهاست. منافق کسی است که سیستمی کار می‌کند. جریان نفاق که به اعتقاد علامه پایهاش در مکه شکل گرفت و وارد مدینه شد، از جریان بیماردلان بهره‌برداری بسیار خوبی انجام دادند.
معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم قرآن کرمانشاه غلبه فرهنگی، تبلیغاتی و اقتصادی یهود را از بسترهای مناسب برای آسیب رساندن و نفوذ دانست و افزود: یهود به عنوان قشر فرهیخته مدینه بود که آنها را به عنوان اهل کتاب می‌شناختند و خودش را صاحب فضل و دانش و فرهنگ می‌دانست. به عبارت دیگر مسلمانان گاهاً مقهور این غلبه بودند.
چهری، با بیان اینکه فشارهای سیاسی و اقتصادی جبهه کفر تهدید دیگری برای نفوذ در حکومت پیامبر گرامی اسلام(ص) بود، گفت: پیامبر(ص) که در مکه پایگاه انقلابی را شکل داد، با انتقال این پایگاه به مدینه، جبهه کفر با تنوع گسترده خود شامل منافقین، کفار، اهل کتاب و سایر دشمنان، در صدد ایجاد فشارهای سیاسی و اقتصادی برای بر هم زدگی جامعه بودند.
عدم رویکرد قرآنی، علت عدم مقابله با نفوذ
وی علت عدم مقابله با نفوذ را عدم رویکرد قرآنی به موضوع نفوذ دانست و گفت: اینکه مقام معظم رهبری تأکید بر موضوع جلوگیری از نفوذ دارند، باید مبانی قرآنی آن را استخراج کنیم. اینکه موضوع نظام‌سازی را مطرح می‌کنیم و توانایی عملیاتی کردن آن را نداریم، به خاطر عدم رویکرد قرآنی ما به این موضوع است که نمی‌توانیم آن را کشف کنیم.
معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده علوم قرآن کرمانشاه در بیان راهکار برای جلوگیری از موضوع نفوذ با اشاره به سوره بقره گفت: پنج آیه ابتدایی سوره بقره با بیان ویژگی‌های مؤمنان پیشرو شروع می‌شود که آنها را با صفت تقوا و اقامه نماز می‌ستاید؛ پس در جامعه دینی نباید هویت این گروههای پیشرو زیر سؤال برود، زیرا خداوند در سوره بقره در ابتدای نزول آن در مدینه، این گروه را ستایش می‌کند. گفتمان‌سازی دینی از دیگر راهکارهای مقابله با موضوع نفوذ است.
چهری، معرفی و مقایسه عهدشکنان را از جمله راهکارهای خداوند در سوره بقره برای مقابله با نفوذ دانست و افزود: خداوند در سوره بقره سه داستان اصلی به نامهای ماجرای آدم(ع) و حوا(س)، ابلیس و بنی‌اسرائیل را مطرح می‌کند و بعد عاقبت آنها را نیز معرفی می‌کند.
وی با بیان اینکه بررسیها در شناسایی شیوههای متعدد مقابله با جریانهای نوپا و موفق نشان می‌دهد، پدیده نفوذ می‌تواند یکی از راهکارهای مهم در ایجاد انحراف در این جریانها به شمار بیاید، افزود: جبهه مخالفان انقلاب و حکومت نبوی از این پدیده برای مقابله با جریان ریشهدار و هدفدار انقلاب نبوی بهره جسته است.
چهری با اشاره به اینکه پدیده نفوذ از طریق بسترهای موجود در جامعه و فرهنگ عصر نزول، توان مقابله و تخلیه محتوایی و آرمانی انقلاب و حکومت نبوی(ص) را داشته است، تصریح کرد: همگام با سوره بقره در می‌یابیم این سیستم نفوذ با بهره‌برداری از جغرافیای فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی، جریان بیماردلان، منافقان و غلبه فرهنگی اهل کتاب و کفر، قصد نفوذ و ریشه‌کنی جامعه نبوی را داشته است.
بیان ویژگی‌های مؤمنان پیشرو راهکار مقابله با نفوذ
وی با بیان اینکه در همگامی با سوره بقره به عنوان اولین سوره مدنی نتیجه می‌گیریم این سوره با ایفای نقش راهبری انقلاب و حکومت نبوی در سالهای نخست مدینه، با شیوههای متعددی به مقابله با بسترهای نفوذ پرداخته است، افزود: از جمله این شیوه‌ها در سوره بقره، بیان ویژگی‌های مؤمنان پیشرو، گفتمان‌سازی، معرفی آسیب‌پذیران و آسیب‌زایان عقیدتی و بیان عهد و میثاق الهی و تشریع احکام جدید است. پدیدارشناسی سیستم مقابله با نفوذ سیستمی در انقلاب و حکومت نبوی(ص) همگام با سوره بقره، می‌تواند الگوی موفق برای انقلابها و حکومتهای اسلامی نوبنیان در عصر حاضر و جهت مقابله با آسیبهای مشابه مورد عمل واقع شود.
منبع: تسنیم
10
