به مناسبت 5 شهریور زادروز تولد ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی

داستان الکل، از کشف رازی تا دشمن مشهور کرونا

کشف الکل که بنام رازی، دانشمند شهیر ایرانی، آوازه جهان شده، 2 سالی است که به واسطه مهمترین ماده ضدعفونی کننده در برابر ویروس کرونا شهرت و استفاده بسیاری نیز در جهان یافته و نام کاشفش بیشتر بر زبانها افتاده است.

داستان الکل، از کشف رازی تا دشمن مشهور کرونا

روز 5 شهریور زادروز تولد ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی است و به همین مناسبت از سال 1355 به عنوان روز داروساز نامگذاری شد.

رازی، دانشمند، پزشک، کیمیاگر (به زبان امروزی شیمی‌دان)، داروساز و فیلسوف پرآوازه ایرانی در سال 251 هجری قمری در شهر ری به دنیا آمد. او صاحب ده ها کتاب و رساله و نیز مخترع بسیاری از وسایل آزمایش های علمی است. اما مهمترین شهرت وی، کشف الکل است. در واقع رازی روشهایی علمی و دقیق برای تقطیر و استخراج الکل بکار برد.

الکلها دسته بزرگی از مواد شیمیایی در شیمی آلی هستند اما در لفظ پرکاربردش، خود الکل بیشتر به یک نوع خاص آن یعنی اتانول (الکل خوراکی یا الکل میوه) ارجاع می شود. این الکل که بوی تندی دارد و بی رنگ است در نوشیدنی‌های الکلی نیز یافته می شود و بر اثر تخمیر قند موجود در خوردنیهایی همچون انگور، جو، برنج و ... ساخته می شود.

بشر با خاصیت مست کنندگی شراب و نوشیدنیهای الکلی از شاید حدود 10000 سال پیش آشنا بوده اما خود الکل به واسطه فرایند تقطیر، ساخته می شده که دانشی جدیدتر است و به دانشمندان مسلمان و ایرانی خصوصا رازی در سده های 2 و 3 هجری قمری نسبت می دهند. این فرایند تقطیر باعث افزایش میزان غلظت الکل می شود و در واقع همان اصول فنّی را دارد که در گلاب گیری نیز استفاده می شود.

الکل از زمان خود رازی برای کاربردهای پزشکی استفاده می شد و خاصیت گندزدایی آن در پزشکی بسیار رایج بود اما از حدود 2 سال پیش و با همه گیری ویروس کرونا، استفاده از آن به عنوان ضدعفونی کننده وارد مرحله جدیدی از کاربرد همگانی شد.

از توصیه های اکیدی که همواره در کنار ماسک زدن و رعایت فاصله اجتماعی برای دوری از مبتلا شدن و انتقال ویروس گفته می شد، شستن دست ها با آب و صابون و یا در صورت نبودن آب، ضدعفونی کردن با الکل بود. الکل همچنین برای ضدعفونی سطوح نیز بسیار پرکاربرد شد و در همان اوایل همه‌گیری به سبب کم شدن الکل یا گران بودن آن، عده‌ای شروع به آموزش و ساخت ضدعفونی کننده ها از دیگر مایعات تمیزکننده چون وایتکس کردند.

در همان ابتدا، هجوم زیاد مردم برای استفاده از الکل برای ضدعفونی کردن سطوح و دستها، عده ای با تعمیم‌های غیرعلمی یا ناآشنایی با پدیده تازه وارد و ناشناخه این ویروس، این شایعه را آگاهانه یا ناآگاهانه پخش کردند که خوردن الکل می تواند همان خاصیت بیرونی را در درون بدن نیز داشته باشد. این مساله از دو جهت خطرناک شد. یکی اینکه عده ای با خیال روئین تنی توسط خوردن الکل (و خب لابد چون به جهت دارویی مصرف می شد، منع مذهبی هم نداشت و می شد هم شاد شد، هم ایمن و هم گناه نکرد!) پروتکل های بهداشتی را رعایت نمی کردند و خود و دیگران را با خطر کرونایی شدن مواجه می کردند.

خطر دیگر، مسمومیت های ناشی از خوردن الکل تقلبی بود که کامبیز سلطانی نژاد، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی ایران در اردیبهشت 99 در مصاحبه با ایرنا گفت: «از اول اسفند سال 98 (یعنی روزهای ورود و شروع همه گیری ویروس در ایران) تا 6 اردیبهشت 99، تعداد 796 مرگ بر اثر مسمومیت با متانول گزارش شده که بزرگ ترین حادثه مسمومیت جمعی بر اثر مصرف متانول در کشور است.» متانول یا الکل چوب، اگرچه جزء خانواده الکلها در شیمی است اما به شدت مسموم کننده و خطرناک است و همان زمان به دلیل کمیابی الکل خوراکی (اتانول) عده ای سودجو ( اینجا بخوانید) نه تنها جان های بسیاری را گرفتند که لطمه های شدیدی برای کلیه یا چشم و عوارض دیگر را برای مصرف کنندگان موجب شدند.

پس از این موج های مخرب اولیه، آرام آرام تولیدکنندهای بسیارِ الکل وارد میدان شدند و الکل، جزء خریدهای روتین در سبد خرید خانوارها قرار گرفت و کمیابی اولیه آن هم در اثر تولید بیشتر و هم مصرف بهینه تر، مرتفع شد. امروز یک لیتر الکل در حدود قیمت 50000 تومان در دسترس است و اگر در سالیان گذشته کادر پزشکی و درمان یا مصرف کنندگان نادر شخصی، این الکل را می خریدند، امروز جزء ضرورتهای خرید هر خانواده ایرانی شده است و شاید رازی و هیچ پزشک دیگری فکر نمی کرد روزی الکل به چنین کالای روزمره خانواده ها تبدیل شود.

با اینکه انتشار برخی خبرها درباره مصرف الکل خوراکی در ایران و رتبه نهم کشور در میزان مصرف در سطح جهان، بار دیگر به نگرانی‌ها درباره عوارض مصرف این ماده دامن زده، اما واقعیت این است که شیوع کرونا دیگر بار الکل را به‌عنوان یک مایع نجات بخش و نه الزاما از بین برنده عقل و هوش مطرح کرده و جایگاه کشف تاریخی رازی را ارتقا داده است.

منبع: خبرفوری

66

شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    اخبار سایر رسانه ها