دلارِ پسا فرزین/ مسیر ۱۵ ساله دلار بعد از استعفا و استیضاح

بررسی تاریخی تغییرات روسای کل بانک مرکزی و استیضاح وزرای اقتصادی، نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین دلایل تغییر آنها، نوسانات ارزی بوده که عموما با فشار نمایندگان مجلس برای تغییر و یا استیضاح همراه شده است.

فتح کانال‌های جدید قیمتی دلار، محمدرضا فرزین را دو بار تای پای استعفا پیش برد که البته بار نخست با مخالفت رئیس‌جمهور همراه شد، اما ظاهرا فرزین اصرار به جدایی دارد. هر چند که هنوز به صورت رسمی استعفای فرزین و جایگزینی همتی از سوی دولت اعلام نشده است اما با فرض قطعی بودن این تصمیم عبدالناصر همتی برای بار دوم ریاست بانک مرکزی را بر عهده خواهد گرفت. او پیش از این در سال ۱۴۰۰ رییس کل بانک مرکزی بود که به دلیل شرکت در انتخابات ریاست جمهوری مجبور به کناره‌گیری شد.

اما از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون، ساختمان میرداماد میزبان ۶ رئیس کل بوده است که ۳ نفر از آن‌ها، به دلیل نوسانات نرخ ارز تغییر کردند.

البته در این بازه زمانی دو وزیر اقتصاد نیز قربانی نوسانات نرخ ارز بودند و استیضاح شدند. مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم، در شهریور ۹۷ و دقیقا یکماه بعد از پایان همکاری ولی‌اله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی، به دلیل نوسانات نرخ ارز استیضاح شد.

همچنین عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم در اسفندماه سال گذشته، زمانی که نرخ دلار در بازار آزاد وارد کانال ۹۰ هزار تومان شد، با محوریت نوسانات ارزی و کاهش ارزش پول ملی نتوانست اعتماد نمایندگان مجلس را جلب کند و او نیز استیضاح شد تا سید علی مدنی‌زاده سکان هدایت وزارت اقتصاد را در دست گیرد.


 

بنابراین مسئولان زیادی در اقتصاد ایران چه در بدنه سیاستگذار مالی و چه در بدنه سیاستگذاری پولی و بانکی قربانی نرخ ارز شدند.

قیمت دلار بعد از استیضاح وزرای اقتصاد و تغییر روسای بانک مرکزی

اما یک پرسش مهم که در روز‌های پرنوسان دلار و زمزمه‌های تغییر سکانداران اقتصادی و سیاستگذاران پولی مطرح می‌شود، این است که آیا با تغییر رئیس کل بانک مرکزی ایران، آرامش به بازار غیررسمی دلار یا همان نرخ دلار در بازار آزاد برمی‌گردد؟

بررسی روند قیمت دلار در بازار آزاد از دهه ۹۰ تاکنون، یک نکته مشترک را در «واکنش بازار به تغییرات روسای کل بانک مرکزی» روایت می‌کند.

در نمودار زیر روند ماهانه قیمتی دلار در بازار آزاد از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. روند قیمتی دلار بعد از تغییر ۳ رئیس کل بانک مرکزی و استیضاح ۲ وزیر اقتصاد به دلیل نوسانات نرخ ارز نشان می‌دهد، بازار برای مقطعی ناشی از کنترل انتظارات تورمی روند کاهشی به خود گرفته و به یک آرامش نسبی رسیده، اما دوباره روند صعودی خود را طی کرده است.

اگر فرض بر پیروی اقتصاد ایران از روند تاریخی باشد، احتمالا نرخ ارز تا زمانی که سیاست‌های اصلاحی در دستور کار قرار نگیرد همچنان به روند صعودی خود بازخواهد گشت.

به گفته اقتصاددانان و صاحب‌نظران، موضوع نرخ دلار فراتر از تغییر مدیران عالی است، چراکه یکی از مهمترین دلایل پرش فنر دلار، تولد ارز چند نرخی در اقتصاد ایران، کنترل دستوری نرخ‌های ارز تجاری و بازار نیما و همچنین کاهش درآمد‌های نفتی است.