آیا دلار سلطه جهانی خود را حفظ خواهد کرد؟
سال ۲۰۲۶ میتواند نقطه آغاز روندی باشد که در آن جایگاه جهانی دلار آمریکا بهتدریج تضعیف میشود. استفاده مکرر واشنگتن از دلار بهعنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی، باعث شده بسیاری از کشورها به دنبال راههای جایگزین برای تجارت و پرداختهای بینالمللی باشند. این تغییرات آرام اما پیوسته، نشانهای از کاهش نقش دلار در اقتصاد جهانی است.
سهم آمریکا از تجارت جهانی که در سال ۲۰۰۰ حدود یکسوم بود، امروز به یکچهارم کاهش یافته و افزایش مبادلات میان اقتصادهای نوظهور، باعث شده دلار دیگر مرکز اصلی جریان کالاها محسوب نباشد. برای نمونه، تجارت میان هند و روسیه اکنون با روپیه، درهم و یوان تسویه میشود. بیش از نیمی از تجارت چین نیز از طریق سامانه پرداخت مرزی CIPS انجام میگیرد؛ سیستمی که جایگزین شبکه جهانی SWIFT شده و دیگر تحت سلطه بانکهای غربی نیست. علاوه بر این، همکاریهای تجاری میان کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین، امارات و هند و اندونزی و مالزی نیز در حال آزمایش تسویه با ارزهای محلی است.
همزمان، بانکهای مرکزی در سراسر جهان شروع به ذخیره ارزهایی غیر از دلار بهعنوان ذخایر ارزی کردهاند. سهم دلار از ذخایر جهانی که در سال ۱۹۹۹ حدود ۷۲ درصد بود، امروز به ۵۸ درصد کاهش یافته و همچنان در حال افت است. ارزش یک ارز تنها زمانی حفظ میشود که امنیت آن درک شود، اما اکنون این برداشت در حال تغییر است.
کسری مالی آمریکا که برای سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) حدود ۱.۹ تریلیون دلار برآورد شده است، در کنار شکاف حساب جاری نزدیک به ۶ درصد تولید ناخالص داخلی، فشار قابلتوجهی بر دلار وارد میکند. چاپ بیرویه پول نیز اعتماد جهانی به این ارز را کاهش داده و جایگاه آن بهعنوان ارز ذخیره غالب جهان را با تهدید روبهرو کرده است.
بازار اوراق خزانهداری آمریکا با بیش از ۲۷ تریلیون دلار در گردش دیگر نقدشوندگی و اعتبار گذشته را ندارد. بانکهای بزرگ مانند جی.پی مورگان (JP.Morgan)، سیتی (CITI) و گلدمن (GoldMan) نتوانستهاند ظرفیت خود را متناسب با این حجم افزایش دهند و در شرایط بحرانی تنها دخالت فدرال رزرو مانع فروپاشی میشود؛ همانطور که در بحران مارس ۲۰۲۰ رخ داد.
در سال ۲۰۲۶، تهدید اصلی دلار نه از یک ارز واحد، بلکه از سیستمهای پرداخت جایگزین خواهد بود. پروژههایی مانند امبریج (mBridge) با همکاری چین، هنگکنگ، تایلند، امارات و بریکس پی (Brics Pay) میان کشورهای عضو بریکس، امکان تسویه سریع و ارزان با ارزهای محلی را فراهم میکنند.
همچنین استیبلکوینها بهعنوان رقیب جدی زیرساخت دلاری مطرح شدهاند. اگرچه بسیاری از آنها به دلار متصل هستند، اما نسخههای چندارزی یا مبتنی بر یوان میتوانند مسیرهای تسویه مستقل ایجاد کنند. چین نیز با عرضه استیبلکوینهای مبتنی بر یوان از طریق هنگکنگ و کشورهای حاشیه خلیج فارس، به دنبال استفاده از این ابزار در معاملات واقعی مانند پروژههای زیرساختی و تجارت انرژی است.
بهطور سنتی جایگزینی یک ارز با ارز دیگر دههها زمان میبرد، اما رشد فناوری و گسترش مالی دیجیتال این روند را تسریع کرده است. باوجوداینکه دلار همچنان ارز غالب جهان شناخته میشود، اما نشانههای تضعیف آن آشکار شده و در سال ۲۰۲۶ احتمال لغزش جایگاه آن بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است.
