ارزان ترین و گران ترین بنزین را کدام کشورها دارند؟

قیمت سوخت یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در اقصی نقاط جهان به شمار می‌رود که مستقیماً بر هزینه‌های زندگی مردم از شرق تا غرب تاثیر دارد. در این گزارش، قیمت بنزین در اقصی نقاط جهان و عوامل موثر در بالا و پایین رفتن قیمت آن بررسی شده است.

شکاف قیمتی بسیار بزرگ بین کشورهای تولیدکننده نفت (که سوخت را یارانه‌ای عرضه می‌کنند) و کشورهای واردکننده نفت، مشخصه اصلی بازار بنزین در خاورمیانه است.

۱. کشورهای با کمترین قیمت بنزین (تولیدکنندگان عمده نفت)

این کشورها با درآمدهای کلان نفتی، قیمت بنزین را به میزان زیادی یارانه می‌دهند و آن را به یکی از ارزان‌ترین قیمت‌های جهان تبدیل می‌کنند.

یکی از ارزان‌ترین بنزین‌ها در جهان در ایران عرضه می‌شود؛ دو نرخی سهمیه‌ای (تا حدودی کمیاب) که در جدول بالا قیمت آن مشخص شده است و آزاد که حدود ۰.۱۵ تا ۰.۲۰ دلار است.

در لیبی به دلیل بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی، یارانه سنگین روی سوخت وجود دارد، اگرچه کمبود سوخت نیز متداول است.

قیمت بنزین در کویت یکی از ارزان‌ترین قیمت‌ها در بین کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس است.

اگرچه پس از اجرایی‌سازی «برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰» قیمت‌ها در عربستان سعودی افزایش یافته، اما کماکان یارانه‌ای است.

در قطر با وجود درآمد سرشار گازی، قیمت بنزین بسیار پایین نگه داشته شده است.

قیمت بنزین در امارات متحده عربی بر اساس فرمولی وابسته به قیمت جهانی تنظیم می‌شود، اما نسبت به بسیاری از کشورها هنوز ارزان در دسترس عموم قرار می‌گیرد.

۲. کشورهای با قیمت متوسط

این کشورها معمولاً یا تولیدکننده نفت هستند اما یارانه کمتری می‌دهند، یا واردکننده بوده و سیاست‌های قیمت‌گذاری متفاوتی دارند.

قیمت بنزین در عمان نسبت به همسایگان ثروتمندترش بالاتر است، اما همچنان مقرون‌به‌صرفه به حساب می‌آید.

در بحرین نیز قیمت مشابه دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس است، اما با توجه به درآمد سرانه پایین‌تر، بار اقتصادی بیشتری بر روی دوش مصرف‌کنندگان دارد.

۳. کشورهای با بالاترین قیمت بنزین (واردکنندگان نفت)

این کشورها مجبورند نفت خام و محصولات پالایشی را با قیمت جهانی خریداری کنند و معمولاً مالیات‌های سنگینی نیز بر سوخت وضع می‌کنند.

قیمت بنزین در ترکیه یکی گران‌ترین‌ها در منطقه است. مالیات‌های بسیار بالا (بیش از ۶۰٪ قیمت نهایی) عامل اصلی این هزینه است.

اردن به عنوان کشوری که تقریباً تمام انرژی خود را وارد می‌کند، قیمت سوخت آن تابع قیمت‌های جهانی است.

در لبنان وضعیت بسیار پیچیده است. قیمت رسمی بسیار پایین است، اما به دلیل بحران اقتصادی، بنزین عمدتاً در بازار سیاه و با قیمت‌های چندبرابری به فروش می‌رسد. کمبود سوخت نیز مزید بر علت است.

منطقه غرب آسیا که قلب تولید نفت جهان است، همزمان میزبان ارزان‌ترین و گران‌ترین قیمت‌های بنزین در جهان است.

از دلایل اختلاف قیمت شدید می‌توان به یارانه‌های دولتی—کشورهای نفتی، فروش بنزین ارزان را نوعی بازتوزیع ثروت و حمایت اجتماعی می‌دانند— و مالیات‌گذاری—کشورهای واردکننده نفت، از مالیات بر سوخت به عنوان یک منبع درآمد مهم برای دولت استفاده می‌کنند (مانند ترکیه)—و ثبات سیاسی و اقتصادی—کشورهای بی‌ثبات مانند لیبی و لبنان، علی‌رغم داشتن قیمت‌های رسمی پایین، با کمبود و بازار سیاه مواجهند—اشاره کرد.

در خصوص روندی که در آینده می‌توان انتظار داشت باید گفت که بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس (مانند عربستان سعودی و امارات) به تدریج در حال کاهش یارانه‌های سوخت هستند تا بودجه خود را متعادل و مصرف انرژی را بهینه سازند. بنابراین، انتظار می‌رود قیمت بنزین در این کشورها به آرامی افزایش یابد. در مقابل، کشورهای واردکننده همچنان در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت آسیب‌پذیر خواهند بود.

این گزارش نمای کلی از وضعیت قیمت بنزین در خاورمیانه را نشان می‌دهد. برای تحلیل دقیق‌تر هر کشور، باید عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را به دقت مورد بررسی قرار داد.

قاره اروپا

قیمت بنزین در اروپا به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی است. این قیمت‌های بالا عمدتاً ناشی از مالیات‌های سنگین دولتی است که گاهی تا ۵۰ تا ۶۰ درصد قیمت نهایی را تشکیل می‌دهد. این مالیات‌ها معمولاً با هدف کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، حمایت از محیط زیست و تأمین مالی زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی اعمال می‌شوند.

چندین کشور مانند ایسلند، هلند، نروژ، فنلاند، یونان، دانمارک، ایتالیا، پرتغال و سوئد در صدر فهرست گران‌ترین بنزین‌ها در اروپا قرار دارند و علت این موضوع آن است که در این کشورها، دولت‌ها سیاست‌های زیست‌محیطی سختگیرانه‌ای دارند و مالیات بر کربن را به طور جدی اعمال می‌کنند.

چندین کشور قیمت‌هایی نزدیک به میانگین اتحادیه اروپا دارند که از بین آن‌ها می‌توان به فرانسه، آلمان، بلژیک، ایرلند و اسپانیا اشاره کرد.

شماری از کشورهای اروپایی—لهستان، مجارستان و رومانی—کمترین قیمت بنزین در اتحادیه اروپا را دارا هستند. این کشورها معمولاً به دلیل نرخ مالیات پایین‌تر بر سوخت، هزینه‌های پایین‌تری از مصرف‌کنندگان دریافت می‌کنند.

کشورهای اروپایی که عضو اتحادیه اروپا نیستند و اغلب تولیدکننده نفت هستند، کمترین قیمت‌ها را دارند: روسیه و بلاروس.

عوامل کلیدی تعیین‌کننده قیمت بنزین در اروپا عبارتند از:

۱. مالیات‌های سنگین:

این مهمترین عامل در تفاوت قیمت بنزین اروپا با بسیاری از دیگر کشورهاست. قیمت بنزین از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

قیمت خالص محصول: قیمت پالایشگاه، هزینه توزیع و سود جایگاه‌ها.

مالیات: که خود شامل دو جزء است:
—مالیات بر ارزش افزوده: به کل قیمت نهایی (شامل مالیات سوخت) تعلق می‌گیرد و نرخی متغیر بین ۱۷٪ تا ۲۷٪ در کشورهای مختلف دارد.
— مالیات بر سوخت: مالیات ثابت بر هر لیتر بنزین که توسط دولت‌ها وضع می‌شود. این مالیات بخش عمده قیمت را تشکیل می‌دهد.

در بسیاری از کشورهای اروپایی، مالیات‌ها می‌توانند بین ۵۰٪ تا ۶۵٪ از قیمت نهایی هر لیتر بنزین را تشکیل دهند. هدف دولت‌ها از این مالیات‌گیری، درآمدزایی برای پروژه‌های زیربنایی، بودجه سلامت و به ویژه سیاست‌های زیست‌محیطی برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و تشویق به استفاده از حمل‌ونقل پاک است.

۲. هزینه‌های بالای تولید و توزیع:

وابستگی به واردات: اگرچه نروژ و انگلیس جزو تولیدکنندگان نفت هستند، اما بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و ایتالیا به واردات نفت خام وابسته‌اند. قیمت نفت خام در بازار جهانی که اغلب به دلار آمریکا معامله می‌شود، مستقیماً بر قیمت اولیه بنزین تأثیر می‌گذارد.

هزینه‌های بالای پالایش: استانداردهای سخت‌گیرانه زیست‌محیطی اتحادیه اروپا برای سوخت (مانند استاندارد یورو ۶) باعث می‌شود پالایشگاه‌ها، هزینه بیشتری برای تولید بنزین با کیفیت بالاتر بپردازند.

هزینه‌های لجستیکی و نیروی کار: هزینه‌های عملیاتی، دستمزدها و حملونقل در اروپا به طور عمومی بالاست که این هزینه‌ها به قیمت نهایی منتقل می‌شود.

۳. سیاست‌های زیست‌محیطی

اتحادیه اروپا متعهد به کاهش انتشار کربن است. یکی از ابزارهای اصلی برای دستیابی به این هدف، گران‌کردن سوخت‌های فسیلی از طریق مالیات و سیستم خرید و فروش مجوزهای آلایندگی است. این سیاست‌ها عمداً قیمت بنزین را بالا نگه می‌دارد تا مصرف‌کنندگان را به سمت استفاده از خودروهای برقی، حمل‌ونقل عمومی یا دوچرخه‌سواری سوق دهد.

٤. تأثیر جنگ اوکراین و تحریم‌های انرژی:

پس از آغاز جنگ اوکراین و کاهش شدید واردات گاز طبیعی و نفت از روسیه، قیمت انرژی در اروپا به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. اگرچه قیمت‌ها از اوج خود در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته، اما این شوک، وابستگی اروپا به منابع انرژی جایگزین (که اغلب گران‌تر هستند) را آشکار کرد و فشار تورمی پایدار ایجاد نمود.

٥. روندهای فعلی و چشم‌انداز آینده:

گذار به سمت انرژی‌های پاک:
اتحادیه اروپا قوانین سختگیرانه‌ای برای ممنوعیت فروش خودروهای جدید بنزینی و دیزلی از سال ۲۰۳۵ تصویب کرده است. این امر به معنای کاهش تدریجی تقاضا برای بنزین در بلندمدت است. با این حال، در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، خودروهای بنزینی موجود همچنان سهم بزرگی از ناوگان حمل‌ونقل را تشکیل خواهند داد.

نوسانات قیمت نفت خام:
هرگونه بی‌ثباتی ژئوپلیتیک در خاورمیانه، تصمیمات اوپک پلاس و رشد اقتصادی جهانی بر قیمت نفت خام و در نتیجه بر قیمت بنزین در اروپا تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.

٦. افزایش سهم خودروهای برقی (EVs):

با گسترش روزافزون خودروهای برقی، تقاضا برای بنزین در اروپا به آرامی در حال کاهش است. کشورهای شمال اروپا مانند نروژ پیشتاز این حرکت هستند. این روند در نهایت باعث کاهش فشار بر قیمت بنزین برای آن دسته از مصرف‌کنندگانی که همچنان از خودروهای احتراقی استفاده می‌کنند، خواهد شد.

قاره آمریکا

کشورهای آمریکای شمالی عموماً دارای قیمت بنزین پایین‌تری نسبت به میانگین جهانی هستند، که عمدتاً به دلیل مالیات کمتر و یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم است.

آمریکا پایین‌ترین قیمت در بین کشورهای توسعه‌یافته را دارد و دلیل آن مالیات نسبتاً کم و سیاست انرژی مبتنی بر خودکفایی است.

قیمت بنزین در کانادا به طور قابل توجهی بین استان‌ها متفاوت است. استان‌های تولیدکننده نفت (مانند آلبرتا) قیمت پایین‌تر و استان‌های ساحلی (مانند بریتیش کلمبیا) قیمت بالاتری دارند.

قیمت بنزین در مکزیک توسط دولت فدرال تعیین می‌شود. اگرچه مکزیک یک کشور تولیدکننده نفت است، اما ظرفیت پالایشگاهی محدودی دارد و مجبور به واردات بنزین است.

در منطقه آمریکای جنوبی شاهد گسترده‌ترین شکاف قیمتی در جهان هستیم. از کشورهایی با سوخت یارانه‌ای تا کشورهایی با قیمت‌های بسیار بالا.

ونزوئلا یکی از ارزان‌ترین بنزین‌های جهان را عرضه می‌کند. قیمت به شدت یارانه‌ای است و یک گالن بنزین ارزان‌تر از یک بطری آب است. این امر منجر به قاچاق گسترده به کشورهای همسایه شده است.

دولت آرژانتین با وجود تورم افسارگسیخته، قیمت بنزین را به طور مصنوعی پایین نگه می‌دارد که هزینه زیادی برای خزانه دولتی دارد.

قیمت بنزین در برزیل، بزرگ‌ترین اقتصاد آمریکای جنوبی، بر اساس نفت بین‌المللی و نوسانات ارز تعیین می‌شود. شرکت پتروبراس قیمت‌ها را به صورت شناور تنظیم می‌کند.

کلمبیا یک تولیدکننده نفت است اما هنوز بخشی از بنزین خود را وارد می‌کند. قیمت‌ها توسط دولت به صورت منطقه‌ای تنظیم می‌شود.

شیلی یکی از بالاترین قیمت‌های بنزین در آمریکای جنوبی را دارد. این کشور تقریباً تمام نفت خود را وارد می‌کند و مالیات بر سوخت نسبتاً بالایی دارد.

اگرچه اکوادور عضو اوپک است، اما قیمت بنزین توسط دولت به شدت کنترل می‌شود و یارانه اعطا می‌گردد.

١. شکاف عظیم قیمتی:

تفاوت قیمت بنزین بین ونزوئلا و شیلی (بیش از ۳۰۰۰۰٪) یکی از بارزترین نمونه‌های تاثیر سیاست‌های دولتی بر اقتصاد است. این شکاف نشان‌دهنده دو رویکرد کاملاً متفاوت است: یارانه شدید و کنترل قیمت در مقابل قیمت‌گذاری شناور بر اساس بازار و مالیات‌های نسبتاً بالا.

٢. نقش تعیین‌کننده مالیات‌ها و یارانه‌ها:

در ایالات متحده، مالیات بر بنزین پایین است و این کشور به دنبال استقلال انرژی است. در اروپا (برای مقایسه)، مالیات‌ها می‌توانند تا ۶۰-۷۰٪ قیمت نهایی را تشکیل دهند، به همین دلیل قیمت در اروپا بسیار بالاتر از آمریکای شمالی است.

در کشورهایی مانند ونزوئلا، آرژانتین و اکوادور، یارانه‌های دولتی قیمت را به شدت از ارزش واقعی آن دور می‌کند. این امر اگرچه در کوتاه‌مدت برای مردم مطلوب است، اما در بلندمدت منجر به فشار شدید بر بودجه دولت، قاچاق سوخت به کشورهای همسایه، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز و مصرف بی‌رویه و آلودگی بیشتر می‌شود.

٣. تاثیر تولید نفت و ظرفیت پالایشگاهی:

کشورهای تولیدکننده نفت لزوماً ارزان‌ترین بنزین را ندارند (مانند برزیل و کلمبیا). کلید اصلی، ظرفیت پالایشگاهی و سیاست‌های داخلی است. مکزیک و اکوادور با وجود تولید نفت، به دلیل کمبود پالایشگاه مجبور به واردات بنزین تصفیه شده هستند که بر قیمت تاثیر می‌گذارد.

٤. ثبات اقتصادی و نرخ ارز:

در کشورهایی با تورم بالا و نوسانات ارزی (مانند آرژانتین)، قیمت بنزین به یک ابزار سیاسی تبدیل می‌شود. دولت‌ها اغلب از افزایش قیمت آن به دلیل ترس از ناآرامی‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند که این خود باعث تشدید بحران اقتصادی می‌شود.

قیمت بنزین در قاره آمریکا تنها یک عدد روی پمپ بنزین نیست، بلکه آینه‌ای از سیاست‌های کلان اقتصادی، جغرافیای سیاسی انرژی و اولویت‌های اجتماعی هر کشور است. در حالی که آمریکای شمالی با قیمت‌های پایین و نسبتاً باثبات، رویکردی بازارمحور دارد، آمریکای جنوبی صحنه یک آزمایشگاه اقتصادی گسترده است که در آن طیف وسیعی از مداخلات دولت—از یارانه‌های سنگین تا قیمت‌گذاری شناور—را می‌توان مشاهده کرد.