افزایش قطعی برق با کاهش دما

با شروع شهریورماه قطعی برق در تهران و اغلب شهرستان‌ها از یک روز درمیان به صورت روزانه و حتی دو نوبت در روز افزایش یافته است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که گرمای هوا در اغلب شهرها به صورت قابل توجهی کاهش یافته و بسیاری از مردم نیز صرفه‌جویی را به عنوان اولویت اصلی در زندگی روزانه خود قرار داده‌اند؛ به بیان ساده‌تر مصرف برق مردم تا حدودی کمتر شده است. 

فصل بهار هنوز به نیمه نرسیده بود که قطعی برق در جنوب و غرب استان تهران شروع شد و برای اولین بار در فروردین‌ماه کشور با کسری تولید نسبت به تقاضای برق روبه‌رو شد. در ادامه نیز از دومین ماه سال یعنی اردیبهشت‌ماه رسماً برنامه قطعی برق توسط توانیر اعلام شد. در اردیبهشت‌ماه، قطعی برق به صورت هفته‌ای یک الی دوبار بود و با شروع فصل گرما (از اواخر خردادماه) قطعی برق به سه بار در هفته افزایش یافت. 

براساس اعلام وزیر نیرو و توانیر قرار بود با کاهش دما این قطعی‌ها نیز به مرور کاهش یابد؛ اما این روزها هرچه هوا خنک‌تر می‌شود و میزان استفاده مردم از وسایل سرمایشی کاهش می‌یابد، در مقابل قطعی برق نیز افزایش پیدا می‎کند. البته قطعی‌ها در شمال تهران اغلب هفته‌ای سه تا پنج بار بود و در مرکز تهران، شهرستان‌های مختلف قطعی برق به صورت روزانه و حتی به روزی دو نوبت هم می‌رسد. 

قطعی برق تنها زندگی روزمره را مختل نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود اقتصاد کشور در میان‌مدت با کاهش سودسازی و عقبگرد مواجه شود. شاید سهمیه‌بندی و قطعی برق برای مردم و صنایع بتواند ناترازی برق را در کشور جبران کند، اما درنهایت باعث می‌شود اقتصاد کشور مجدداً با افزایش تورم و گرانی روبه‌رو شود و به نوعی اقتصاد کشور یک قدم به عقب بردارد. 

با تجربه همین شرایط حدود یک هفته پیش همایون حائری، معاون وزیر نیرو اعلام کرد که به نظر می‌رسد خاموشی‌های بخش خانگی تا یک ماه آینده متوقف شود. به گفته وی، مصرف برق کم شده اما باتوجه به اینکه تراز آب سدها برای در مدار ماندن نیروگاه‌های برقابی کاهش یافته است فعلاً ناترازی داریم اما به نظر می‌رسد که تا یک ماه آینده خاموشی بخش خانگی متوقف شود، البته بستگی به دما دارد اگر گرمای هوا ادامه داشته باشد مجبوریم که محدودیت‌ها را اعمال کنیم. برای حل مشکل ناترازی برق باید نیروگاه جدید احداث کنیم که در دستور کار برنامه قرار دارد اما توأماً باید برنامه‌های مدیریت تولید و مصرف داشته باشیم. 

وزارت نیرو اعلام کرده که در شرایط کنونی حدود ۲۰ هزار مگاوات کسری برق داریم اما فعالان حوزه انرژی این عدد را در حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار مگاوات می‌دانند. درست است با کاهش گرما استفاده از وسایل سرمایشی کاهش می‌یابد و این موضوع ناترازی انرژی را کاهش می‌دهد؛ اما مسئله اساسی اینجاست که باتوجه به کاهش ظرفیت تولید برق توسط نیروگاه‌های برق‌آبی به نظر می‌رسد که این ناترازی همچنان ادامه‌دار باشد و حتی کاهش گرما نیز نتواند قطعی برق را کمتر کند. 

سال گذشته تقاضای برق در کشور حدود ۷۵ هزار مگاوات بود و در سال جاری با توجه به افزایش گرما و در کنار هم قرار گرفتن عوامل دیگر چون افزایش خانوارها و کسب‌وکارها این نیاز به دست کم حدود ۸۰ هزار مگاوات رسیده است. نکته قابل توجه اینجاست که سال گذشته حدود ۶۴ مگاوات برق تامین شد و امسال آمارها خبر از تولید حدود ۵۹ تا ۶۱ هزار مگاواتی برق را می‌دهد که علت این کاهش تولید به علت کاهش استفاده از نیروگاه‌های برق‌آبی است. با تجربه این شرایط دولت از سال گذشته پیش‌بینی می‌کرد که امسال کاهش تولید برق داریم و در نتیجه لازم بود از سال گذشته زیرساخت‌های لازم برای افزایش تولید برق فراهم می‌شد تا امسال بخش صنعتی و خانگی با معضل کمتری دست و پنجه نرم می‌کردند. 

به طور کلی ناترازی انرژی با توجه به شرایط کشور به راحتی قابل پیش‌بینی است و اگر سال گذشته مدیران حوزه انرژی برنامه‌ای درخصوص کاهش ناترازی‌ها تدوین می‌کردند احتمالاً شرایط امسال بهتر می‌شد. البته نباید این موضوع را فراموش کرد که ساخت و تاسیس نیروگاه‌های برقی در یک الی دو ماه تکمیل نمی‌شود و براساس اعلام‌های رسمی حدود ۲ تا ۶ سال زمان لازم است تا یک نیروگاه به مرحله بهره‌برداری برسد. در نتیجه قدم‌های کوچک امروز می‌تواند آینده اقتصادی کشور را به صورت قابل توجهی تضمین سازد. 

قطعی برق افزایش یافت

بررسی میدانی نشان می‌دهد که برخلاف گفته‌های وزیر نیرو، قطعی برق در اغلب استان‌های کشور افزایش یافته است. براساس برنامه قطعی برق که توسط توانیر منتشر می‌شود در اغلب مناطق تهران قطعی برق به صورت روزانه رخ می‌دهد.

همچنین در جنوب تهران قطعی برق به جای دوساعت، چهارساعت قطع می‌شود. همچنین در شهرستان‌های مختلف نیز قطعی برق افزایش یافته و به جای یک نوبت دوساعته، بسیاری از مشترکین با قطعی برق چهارساعته مواجه هستند. البته در شهرهای مختلف این قطعی برق چهارساعته می‌تواند در یک نوبت چهارساعته یا دو نوبت دوساعته باشد. 

البته از همان اردیبهشت‌ماه قطعی برق خانگی در حواشی و جنوب تهران بیش از دو ساعت بود و اکنون با افزایش قطعی‌ها در مرکز شهر این منطقه نیز با قطعی‌های بیشتری مواجه شده است. البته قطعی برق در بخش صنعتی نیز به صورت قابل توجهی افزایش یافته و کارگاه‌های صنعتی با خرید موتور برق نیز توان ادامه حیات ندارند. 

پیگیری‌ها از استان‌های مختلف نشان می‌دهد که در مناطق مختلف اغلب قطعی‌ها به صورت روزانه دوساعت و حدود هفته‌ای یکبار چهارساعت قطع می‌شود و این موضوع زندگی روزمره و اقتصاد مردم را به خطر انداخته است. نکته قابل توجه اینجاست که بخشی از مردم اعلام کرده‌اند سامانه اطلاع‌رسانی قطعی برق به صورت مکرر اختلال دارد و برخی از زمان‌ها را اعلام نمی‌کند. 

علی، یکی از اهالی استان اصفهان درخصوص قطعی برق به «هم‌میهن» گفت: «براساس برنامه اعلام‌شده توسط توانیر قرار بود در هفته سه بار قطعی برق داشته باشیم، اما اکنون قطعی برق در هفته به پنج الی شش بار افزایش پیدا کرده و حتی در برخی از روزهای هفته در یک روز دو نوبت دوساعته قطعی برق داشتیم. البته محل کار من در مناطق شمالی اصفهان است در آنجا نیز قطعی برق به صورت یک روز در میان بود و طی دو هفته اخیر در چند نوبت به روزی سه ساعت رسید و رسماً کسب و کارها در آن منطقه مختل شده است.» 

پرستو، یکی از اهالی کرمانشاه نیز درباره قطعی‌های مکرر برق توضیح داد: «از ابتدای اردیبهشت‌ماه، برق ما به صورت هفتگی و با یک برنامه مشخص قطع می‌شد؛ اما طی دو ماه اخیر برق به صورت روزانه دوساعت قطع شد و اکنون هفته‌ای تقریباً دوبار قطعی برق به صورت دو نوبت دوساعته می‌رود و رسماً ما چهارساعت برق نداریم. البته برق تنها مشکل نیست، زمانی که برق قطع می‌شود آب محله نیز به طور کامل قطع می‌شود و در روز ما چند ساعت آب و برق نداریم که باعث شده زندگی با چالش‌های بسیاری مواجه باشد.» 

ناهید، یکی از اهالی اردبیل نیز در این خصوص گفت: «قطعی برق تقریباً دوساعت و نیم است، اوایل یک روز در میان برق قطع می‌شد، اکنون تقریباً هر روز برق قطع می‌شود و ممکن است در برخی از روزها به دو نوبت در روز افزایش یابد. قطعی‌ها باعث می‌شود ما چندساعتی از زندگی دور بمانیم. مشکل اساسی اینجاست که اغلب قطعی‌های برق در شب است و زمانی که باید شام آماده کنیم یا خانواده استراحت کنند با مشکلات اساسی مواجه می‌شویم.» 

مسعود نیز یکی از ساکنان قوچان درباره قطعی برق گفت: «حدود یک هفته در دو نوبت صبح و عصر به مدت دوساعت برق محله ما قطع می‌شد. اکنون شرایط به حالت معمول بازگشته و یک روز درمیان به مدت دوساعت و در برخی از موارد نیز چهارساعت قطعی برق داریم و آخرین قطعی چهارساعته اعلام نشده بود، البته در برخی از محله‌ها و مناطق قطعی برق به دوساعت و نیم نیز می‌رسد.» 

زهرا که در مرکز تهران زندگی می‌کند درخصوص برنامه قطعی برق توضیح داد: «از اواخر فروردین‌ماه قطعی برق در محله ما آغاز شد. در ابتدا هفته‌ای یکبار به صورت برنامه‌ریزی‌شده قطعی برق داشتیم و به مرور این قطعی برق به صورت یک روز در میان شد و در نهایت از ۲۸ مردادماه قطعی برق ما روزانه شد. 

مشکل اینجاست زمانی که برق قطع می‌شود به طور کل آب نداریم و با توجه به اینکه من به صورت پروژه‌ای و دورکاری کار می‌کنم این موضوع باعث مشکل بین من و کارفرمایان شده و حتی برخی از آن‌ها تصور می‌کنند که برای استراحت بیشتر یا کار نکردن قطعی برق را بهانه می‌کنم و این ترس را داریم که به همین زودی‌ها کارفرماها من را تعدیل کنند یا به علت بدقولی به‌خاطر نبود برق هزینه کمتری به من پرداخت کنند. قرار بود زمانی که هوا خنک شد قطعی برق کمتر شود اما اکنون که به شهریور رسیده‌ایم و هوا خنک شده قطعی‌ها را افزایش داده‌اند.» 

مهدیه، یکی از ساکنان شهریار نیز درباره قطعی برق گفت: «قطعی برق در محله ما هفته‌ای سه تا پنج بار است و در اغلب موارد این قطعی‌ها در یک نوبت چهارساعته است. وسیله‌های خانه ما قدیمی است و قطعی چهارساعت باعث می‌شود که یخ مواد غذایی یخچال آب شود. در هفته‌های نخست به علت قطعی برق، بخشی از مرغ و گوشت که در یخچال داشتیم فاسد شد؛ در نهایت به واسطه این قطعی‌ها و قدیمی بودن یخچال به این نتیجه رسیدم که گوشت و مرغ را به صورت روزانه خرید کنیم.» 

رضوان، یکی از ساکنان قم درخصوص ساعات قطعی برق توضیح داد: «در منطقه ما تقریباً هر روز برق قطع می‌شود، اما از ابتدای تابستان حدود هفته‌ای یکبار قطعی برق به صورت دو نوبت در روز بوده است. البته مشکل اصلی اینجاست که در برخی از موارد برق آخر شب قطع می‌شود و با توجه به اینکه من شاغل هستم این قطعی برق باعث می‌شود که شام و روتین زندگی ما برهم بخورد.» 

ساناز که در محله صادقیه زندگی می‌کند گفت: «از اردیبهشت‌ماه تا نیمه دوم مردادماه قطعی برق به صورت یک روز درمیان بود، اما از نیمه دوم مردادماه قطعی برق به صورت روزانه شد. زمان قطعی برق به صورت روزانه و مکرر تغییر می‌کند و همچنین در زمان قطعی برق آب نیز قطع می‌شود و به طور معمول دو ساعت در روز زندگی مختل می‌شود.» 

امید که سال‌هاست در محله پیروزی زندگی می‌کند درباره قطعی برق توضیح داد: «در محله ما قطعی برق به صورت یک روز در میان و در یک نوبت دوساعته است، اما در مناطقی همانند خیابان سبلان قطعی برق به صورت روزانه است. یکی از معضلات قطعی برق این است که در زمان نبود برق آب هم قطع می‌شود و حتی طبقات اول نیز آب ندارند.» 

الناز ساکن محله استاد معین درخصوص قطعی برق گفت: «هفته‌هاست در محله ما قطعی برق به صورت روزانه است و در یک نوبت دوساعته برق قطع می‌شود.» 

ساناز که در محله‌های شمالی تهران زندگی می‌کند درباره قطعی‌ها توضیح داد: «از نیمه تابستان قطعی برق در محله ما آغاز شده است که در ابتدا هفته‌ای دو روز و اکنون به چهار روز در هفته افزایش پیدا کرده است. اغلب کمتر از دوساعت برق قطع می‌شود و در زمان قطعی برق انتن‌دهی و آب مشکل خاصی ندارد و به نوعی همه چیز روی روال است.» 

بررسی میدانینشان می‌دهد که میزان قطعی برق در جنوب و حواشی تهران و سایر شهرستان‌ها بیش از مرکز و شمال شهر است. با توجه به این موضوع که بخشی از افراد ساکن در این محدوده زیرخط فقر هستند، این قطعی‌ها می‌تواند باعث فساد بخشی از اقلام خوراکی و همچین سوختن وسایل برقی شود که در نهایت جبران این هزینه می‌تواند برای این افراد بسیار طولانی و سخت باشد. 

تهدید جدی برای اقتصاد خرد

قطعی برق از اردیبهشت‌ماه به صورت جدی شروع شد؛ اما در اولین ماه‌های سال قطعی‌ها به صورت یک الی دو ساعت و در جنوب شهر تهران بودند. ولی اکنون تمامی کشور درگیر قطعی برق است و همین موضوع باعث شده که کسب و کارها خسارت بسیار جدی را متحمل شوند. 

قطعی برق تمامی کسب و کارها را شامل می‌شود و در نهایت باعث می‌شود این کسب و کارها در کوتاه‌مدت با زیان‌سازی مواجه شوند. این زیان‌ها به اندازه‌ای قابل توجه است که آرمان خالقی دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت نیز در این خصوص هشدار داد. وی درباره زیان‌سازی کسب و کارها و صنایع توضیح داد: در حال حاضر در بسیاری از شهرها و شهرک‌های صنعتی، حداقل دو روز در هفته و در برخی مناطق حتی سه روز قطعی برق به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده اعمال می‌شود. این جدا از قطعی‌های فنی و غیرقابل‌پیش‌بینی است که بدون اطلاع قبلی رخ می‌دهد. 

این در حالی است که در برخی مراکز صنعتی، هر روز از ساعت ۵ عصر تا ۱۲ شب هم برق قطع می‌شود و عملاً شیفت دوم تولید از مدار خارج می‌شود. به این ترتیب حتی واحدهایی که سه شیفت کار می‌کنند، نزدیک به ۱/۵ شیفت خود را به‌طور کامل از دست داده‌اند. درمجموع، صنایع بین ۳۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت تولید خود را تنها به دلیل نداشتن برق از دست داده‌اند. 

همچنین تیرماه در گزارشی قطعی برق شهرک‌های صنعتی را بررسی کرده بود. در تیرماه این شهرک‌ها چهار روز در هفته و بیش از ۱۲ ساعت قطعی برق داشتند، اما آمارهای جدید نشان می‌دهد که این قطعی برق در برخی از شرکت‌ها به پنج روز در هفته افزایش یافته است و کارگاه‌ها در هفته دو روز می‌توانند فعالیت رسمی داشته باشند. ادامه‌دار بودن این قطعی‌ها باعث شده بسیاری از کارگاه‌ها مجبور به تعدیل نیرو شوند. 

همچنین کسب سود این افراد به خطر بیفتد. بررسی‌ها نشان می‌دهد درحال حاضر بسیاری از کارگاه‌های صنعتی به سختی به حیات خود ادامه می‌دهند و اگر وضعیت این چنین ادامه داشته باشد، به زودی بیشتر این کارگاه‌ها تعطیل خواهند شد. پیش از این کارگاه‌ها حدود شش روز در هفته فعالیت رسمی داشتند اما در حال حاضر به علت افزایش هزینه‌ها بخشی از نیروهای خود را تعدیل کرده‌اند. با افزایش قطعی‌ها و کمتر شدن کارها به نظر می‌رسد که تعدیل‌ها افزایش و معیشت مردم به صورت جدی به خطر بیفتد. در اصل ناترازی برق باعث می‌شود اقتصاد کشور در یک باتلاق تکرارنشدنی فرو رود. 

این اعداد مربوط به ظرفیت تولید کشور است و اگر موضوع کسب و کارهای خرد را بررسی کنیم به اعداد بزرگ‌تری دست خواهیم یافت. در حال حاضر بسیاری از کسب وکارهای خرد روزانه و به مدت دوساعت با قطعی برق مواجه هستند که بسیاری از آن‌ها در همین دوساعت با توجه به خاموشی برق وعدم کارایی دستگاه‌های کارتخوان (به علت نبود آنتن) مشتریان خود را از دست می‌دهند که این موضوع به معنای کاهش سود است. 

در سوی دیگر ماجرا این قطعی برق می‌تواند، باعث زیان در کسب و کارهای خرد شود. قطعی برق باعث شده بسیاری از کسب و کارها به صورت اجباری به دنبال خرید موتور برق باشند و همین افزایش تقاضا برای خرید موتور برق باعث گرانی این کالاها شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که درحال حاضر قیمت موتور برق معمولی در بازار از حدود ۹ میلیون تومان آغاز و تا ۹۰ میلیون تومان می‌رسد. البته خرید موتور برق پایان قصه نداشتن برق نیست و خریدار موتور برق باید هزینه‌های بسیاری داشته باشد تا بتواند به راحتی و بدون دغدغه برق داشته باشد. 

ساده‌ترین الزامات داشتن سوخت (بنزین یا گازوئیل)، روغن و سیم‌کشی مناسب برای اتصالات است. همین سیم‌کشی هزینه بسیاری بالایی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در مواردی هزینه سیم‌کشی موتور برق از یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تا ۲۰ میلیون تومان متغیر است، البته این قیمت با توجه به موتور برق و فضای مورد استفاده و همچنین مواد مصرفی و دستمزد کارشناسان تغییر می‌کند. 

در حال حاضر بسیاری از کسب‌وکارها برای ادامه حیات خود ملزم به خرید موتور برق هستند، اما باتوجه به افزایش قیمت این کالا در بازار بسیاری از کسب و کارها تا به امروز نتوانسته‌اند موتور برق مورد نیاز خود را تامین کنند. کسب و کارهایی همانند قنادی، آبمیوه‌فروشی و بستنی‌فروشی، فروشگاه‌های توزیع لبنیات، گوشت و مرغ و امثال این موارد در صورت قطعی برق مکرر با فساد کالاهای خود مواجه می‌شوند. صاحب یک قنادی کوچک در تهران به «هم‌میهن» گفت: «قنادی ما کوچک و سودبالایی ندارد، به همین خاطر نتوانستیم هزینه ۲۰ تا ۵۰ میلیونی برای خرید موتور برق داشته باشیم. 

قطعی برق دوساعت چندان برای ما زیان‌آور نیست؛ چراکه یخچال‌ها می‌توانند تا چندساعت حفظ سرما داشته باشند. اما در این بین چند روزی به علت‌های مختلف از جمله خرابی خط، برق ما حدود چهار تا پنج ساعت قطع شد و به واسطه همین موضوع برخی از شیرینی‌ها خراب و ترش شد که مجبور شدیم آن‌ها را دور بریزیم. هزینه بسیار بالایی برای یک شیرینی می‌شود و دور ریختن آن برابر با آتش زدن پول است. افزایش زمان قطعی برق برابر با افزایش زیان برای افرادی مثل ماست و در نهایت کسی زیان ما را نمی‌دهد. افزایش زیان‌ها باعث می‌شود ما هر روز یک قدم به ورشکستگی نزدیک شویم.» 

راهکار جبران ناترازی برق و حتی آب، سهمیه‌بندی و قطعی آن نیست، چراکه این موضوع می‌تواند در میان‌مدت ضربه سنگینی به اقتصاد کشور و کسب و کارها وارد کند که نتیجه آن در بلندمدت برابر است با افزایش تورم. 

نوسان زمان قطعی‌ها

قطعی برق به صورت روتین تکرار می‌شود اما مشکل اساسی اینجاست که طی دو هفته اخیر زمان این قطعی‌ها به صورت مکرر تغییر می‌کند. برای نمونه در پیامک یا برنامه «برق من» اعلام شده که قرار است امروز از ساعت ۱۳ الی ۱۵ برق قطع شود اما یکبار در آخرین ساعت شب یا صبح اعلام می‌شود که ساعت این قطعی به ساعت ۱۱ الی ۱۳ تغییر کرده است. 

مشخص نیست که چرا زمان قطعی برق به صورت مکرر تغییر می‌کند اما همین موضوع باعث شده که بسیاری از کسب و کارها با چالش مواجه شوند. 

سمیرا که یک آرایشگر است درخصوص تغییر زمان قطعی برق توضیح می‌دهد: «چند روزی می‌شود که برنامه قطعی که برای ما پیامک می‌شود با زمان قطعی برق متفاوت است. چند روز پیش به واسطه اینکه بسیاری از کسب و کارها تعطیل بود ما هم مشتری بسیاری داشتیم و متاسفانه در زمانی که اعلام شده برق قطع نشد و چندساعت زودتر قطع شد، همین موضوع باعث شد که ما در یک روز حدود ۱۰ مشتری را از دست بدهیم. این درحالی است که هر ماه به واسطه گرانی‌های ایجادشده از تعداد مشتریان ما کم می‌شود. 

البته شاید برخی از کارها را بتوان بدون برق انجام داد اما مشکل اینجاست که نبود برق باعث می‌شود کارتخوان‌ها به آنتن دسترسی نداشته باشند؛ در نهایت برخی از مشتریان بدون حساب و کتاب از سالن خارج شوند. به صورت خلاصه می‌توان گفت که قطعی برق زیان خالص برای کسب و کارهاست و ممکن است باعث تعطیلی کسب و کارهای مختلف شود.» 

البته این موضوع تنها به کسب و کارها ختم نمی‌شود و زندگی روزمره نیز مختل می‌شود. به واسطه قطعی برق و کمبود آب بسیاری از مردم برای کارهای روزانه خود برنامه‌ریزی می‌کنند که با قطعی برق این برنامه‌ریزی‌ها با اختلال مواجه می‌شود. برای نمونه در برخی از مناطق جنوبی تهران قطعی برق به صورت شبانه آغاز شده است و به واسطه همین موضوع افرادی که مهمانی می‌گیرند یا اینکه نیاز به استراحت دارند با مشکل مواجه می‌شوند. برای نمونه زمانی که قطعی برق ۱۰ الی ۱۱ شب باشد، بسیاری از افراد با مشکل مواجه می‌شوند؛ هوا گرم است و بسیاری از وسایل اولیه پخت و پز نیز برقی هستند.