خانوارها در خرداد چقدر برای حداقل معیشت خرج کردند؟
براساس محاسبات «متوسط قیمت خوراکی‌های منتخب در مناطق شهری» مرکز آمار، در خرداد ماه سال جاری این هزینه برای هر خانوار بیش از ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برآورد شده است.
در خرداد ماه امسال هزینه هر خانوار برای تامین مقادیر مشخصی از مواد خوراکی جهت جلوگیری از سو تغذیه و آسیب جسمی بیش از ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برآورد شده که نسبت به خرداد سال گذشته ۴۳.۵ درصد افزایش را تجربه کرده است. همچنین میزان افزایش هزینه این سبد در مقایسه با ماه گذشته ۵.۴ درصد برآورد شده است. بنابراین افزایش هزینه سبد حداقل معیشت در خردادماه هم در مقایسه با تورم ماهانه و هم نقطه به نقطه بالاتر بوده است.
این‌ها درحالی است که حداقل حقوق کارگران در سال جاری نیز تقریبا برابر حداقل هزینه تامین مواد خوراکی بوده و از همین‌رو می‌توان گفت حداقل بگیران توانایی تامین نیازهای غیرخوراکی و افزایش کیفیت زندگی خود را ندارند.
در این گزارش سبد معیشتی برای یک خانوار ایرانی و براساس اندازه این خانوار که معادل ۳.۱ است مورد محاسبه قرار گرفته است.
مختصری در مورد سبد معیشتی
تأمین تغذیه سالم برای هر فرد مستلزم مصرف منظم گروه‌های متنوع غذایی است تا از ابتلا به بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه جلوگیری شود. هزینه تهیه این اقلام غذایی، به دلیل ارتباط مستقیم با سلامت جسمی، حتی در شرایط کاهش درآمد نیز معمولا از سبد مصرفی خانوار حذف نمی‌شود.
در همین راستا، مراکز علمی برجسته کشور از جمله انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، الگویی تحت عنوان «سبد غذایی بهینه» طراحی کرده‌اند که ترکیبی استاندارد از گروه‌های غذایی ضروری برای تأمین نیازهای روزانه بدن ارائه می‌دهد. اکوایران با استفاده از کلیات این سبد و مقادیر توصیه‌شده آن، سبد معیشت اکوایران را طراحی کرده است.
با وجود سهم بالای خوراکی در سبد مصرف خانوار، بر اساس داده‌های اخیر دسترسی به الگوی تغذیه‌ای استاندارد برای بخش قابل توجهی از جامعه، با دشواری‌های فزاینده‌ای همراه شده است. افزایش ماهانه قیمت کالاهای اساسی و جهش هزینه‌های سبد غذایی در ماه‌هایی پایانی سال گذشته، فشار اقتصادی مضاعفی بر خانوارها وارد کرده است.
با تحلیل داده‌های رسمی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، شاخصی ویژه برای محاسبه «هزینه ماهانه تأمین سبد غذایی مطلوب» توسعه داده شده است که نشان می‌دهد در خرداد ماه سال جاری این هزینه برای هر خانوار بیش از ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برآورد شده است.
سبد پیشنهادی ما مشتمل بر ۱۳ گروه کالایی است که با هدف پوشش نیازهای تغذیه‌ای با حداقل هزینه طراحی شده است. برای کاهش هزینه‌ها، اقلام اقتصادی‌تر و پرمصرف‌تر همچون برنج وارداتی و حبوباتی مانند عدس و لپه در اولویت قرار گرفته‌اند. گرچه این سبد می‌تواند با اقلام مغذی‌تر تکمیل شود، اما در راستای حفظ حداقلی بودن هزینه‌ها، چنین توسعه‌ای مدنظر قرار نگرفته است.
بنابراین سبد پیشنهادی به لحاظ اقلام جزئی تفاوت‌هایی با سبد انستیتو تغذیه دارد. برای مثال، در سبد انستیتو گروه لبنیات و مقدار مصرف مطلوب آن ذکر شده در حالی که ما لبنیات را به «شیر»، «ماست»، «پنیر» و «کره» تقسیم کرده و حجم مورد نیاز برای مصرف ماهانه لبنیات را بین این ۴ مورد به شکل مساوی تقسیم کرده‌ایم.
تفاوت این سبد با «سبد شاخص قیمت مصرف‌کننده» مرکز آمار در دو بعد است: تمرکز بر تأمین حداقل نیازهای غذایی فردی و تفاوت در روند نوسانات قیمتی نسبت به تورم عمومی. این ویژگی‌ها، سبد غذایی اکوایران را به معیاری مستقل برای سنجش فشار اقتصادی بر تغذیه خانوارها تبدیل می‌کند.
جزئیات حداقل هزینه سبد خوراکی خانوار در خرداد ۱۴۰۴
براساس محاسبات ما و بر اساس گزارش «متوسط قیمت خوراکی‌های منتخب در مناطق شهری» مرکز آمار، در خرداد سال جاری تهیه لبنیات برای یک خانوار بیش از ۳ میلیون تومان هزینه داشته است. بر اساس آن چه که قبلا اشاره شد، گروه لبنیات در جدول انستیتو تغذیه را به ۴ نوع کالای لبنی پرمصرف تقسیم کرده است.
بر اساس این تقسیم‌بندی، هر فرد باید ۴.۵ لیتر شیر، ۳ کیلوگرم ماست، ۷۵۰ گرم پنیر و ۷۵۰ گرم کره در طول یک ماه مصرف کند. حال اگر این مقادیر براساس اندازه خانوار مورد بررسی قرار دهیم، هزینه تامین دو مورد اول به ترتیب ۶۷۷ هزار تومان و ۶۳۳ هزار تومان بوده است. مبلغ مورد نیاز برای تامین پنیر و کره به مقدار اشاره شده نیز به ترتیب ۴۰۵ هزار تومان و یک میلیون و ۴۳۹ هزار تومان است. بنابراین از بین کالاهای لبنی مختلف، بیشترین هزینه به «کره» اختصاص دارد.
اما لبنیات تنها گروه خوراکی نبوده که در خرداد شاهد افزایش قیمت بوده و سهم بالایی از مخارج خوراکی را به خود اختصاص داده است؛ گوشت، میوه‌جات و برنج نیز نقش مهمی در تورم خوراکی خرداد سال جاری ایفا کرده‌اند.
براساس مقادیر توصیه شده، هر فرد باید در ماه ۲ کیلو و ۱۰۰ گرم برنج مصرف کند. اگر مبنا برنج خارجی درجه یک باشد، هزینه تامین این بخش از خوراک در مقیاس خانوار در خرداد به ۵۵۰ هزار تومان رسیده است. گوشت گاو یا گوساله نیز برای هر خانوار یک میلیون و ۷۲۸ هزار تومان هزینه ایجاد کرده است. از طرفی، هر خانوار برای تامین حداقلی از میوه‌جات که پرتقال و سیب هستند باید به ترتیب ۶۳۵ هزار تومان و ۹۲۲ هزار تومان هزینه کند.
با توجه به مقادیری که گفته شد، هر خانوار در خرداد امسال برای تهیه این سبد خوراکی باید ۱۰ میلیون و ۵۳۹ هزار و ۸۳۰ تومان هزینه کند.
این رقم نسبت به اردیبهشت ماه ۵.۴ درصد و نسبت به خرداد سال گذشته ۴۳.۵ درصد رشد کرده است. بالاتر بودن رشد ماهانه قیمت این سبد نسبت به تورم ماهانه کل کشور (۳.۳ درصد) نشان می‌دهد که سرعت افزایش قیمت اقلام خوراکی اساسی و ضروری برای یک خانوار از سرعت افزایش قیمت کل اقلام سبد مصرف یک خانوار در خرداد امسال بالاتر بوده است.
