بی‌تدبیری مهم وزیر نفت در اجلاس اخیر اوپک چه بود؟

ماجرا چه بود؟

١- براساس اساسنامه اوپک، تصمیمات کنفرانس وزرا، باید براساس اجماع اتخاذ شود. به این معنا که همه کشورهای عضو ‌باید با تصمیمی موافق باشند تا اتخاذ شود. براساس نظام اجماع، حتی یک کشور می‌تواند مانع تحقق یک تصمیم شود. 

٢- دوره دبیرکلی فعلی اوپک، اواسط سال آینده تمام می‌شود. براساس اساسنامه، از زمانی که پنجره ثبت‌نام نامزدها باز می‌شود، کشورها فرصت می‌یابند تا کاندیدای خود را معرفی کنند. پس از آن، سایر کشورها هم این امکان را می‌یابند تا کاندیداها را ارزیابی کنند. 

٣- شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، با توجیه اینکه کشوری غیر از کویت تا روز چهارشنبه کاندیدایی معرفی نکرده، در جلسه اوپک قصد داشت برای کاندیدای دبیرکلی معرفی شده از سوی کویت، جلسه رای اعتماد برگزار کند که کاملا خلاف اساسنامه بود، چون فرصت لازم به کشورها داده نشده بود تا کاندیدای خود را معرفی کنند.

در حقیقت تازه روز چهارشنبه، پنجره باز شده بود.

٤- در جلسه چهارشنبه عصر اوپک، عراق اعلام کرد که برای دبیرکلی اوپک کاندیدا معرفی خواهد کرد و خواهان آن شد که براساس اساسنامه، موضوع انتخاب دبیرکل به جلسه دیگری موکول شود تا امکان بحث و بررسی وجود داشته باشد. اینجا عراق کمک کرد تا عربستان نتواند خلاف اساسنامه به نیت خودش برسد.

٥- شاهزاده عبدالعزیز، مرد کار کشته‌ای است. پس این موضوع پیش کشیده شد که در جلسه‌ای فوق‌العاده (یک ماه بعد) برای کاندیداها رای‌گیری کنند و هر کاندیدایی که بیشترین رای را آورد، اقلیت هم آن را بپذیرند. به زبان ساده، موضوع اجماع عملا در این فقره منتفی شود و فقط نامی از آن بماند.

٦- موضوع بالا به رای گذاشته شد و جواد اوجی بی‌توجه به عواقب آن، پذیرفت که هر کاندیدایی بیشترین رای را آورد، کسانی هم که به او رای نداده‌اند موافقت کنند تا نهایتا دبیرکل با اجماع انتخاب شود. ساده شده‌اش این است که قدرت چانه‌زنی ایران از دست رفت و اگر کاندیدایی رای اکثریت را گرفت دیگر نیازی به رای ایران ندارد. هر چند اوجی تاکید کرده است که این روش نباید رویه و تکرار شود. اما حرمتی که یک‌بار شکست، باز هم می‌تواند بشکند!

٧- در موضوعات مربوط به سهمیه‌ها و میزان تولید، ایران به خاطر تحریم و کاهش تولید معافیت دارد و تقریبا دخالتی در تصمیمات اوپک ندارد. اما در ماجرای دبیرکلی می‌توانست با حفظ رایش در نظام اجماع تا لحظه آخر بایستد و امتیاز بگیرد. 

٨- هیثم، کاندیدای کویت، نامزد با کیفیتی برای اوپک است. رابطه‌اش با ایرانی‌ها نیز خوب است. اما ایران می‌توانست رایش را در نظام اجماع نگه دارد تا حتی در سطوحی بالاتر از وزارت نفت، ارتباطات کویتی‌ها با ایران برقرار شود.

٩- پیش از این برای تصمیمات مهم در اوپک، وزیر نفت با رییس‌جمهور مشورت می‌کرد. اگر بی‌اثر کردن رای ایران در ماجرای دبیرکلی اوپک، بدون اطلاع رییس‌جمهور گرفته شده است، سیدابراهیم رییسی خوب است وزیر نفتش را مورد سوال قرار دهد.

١٠- در شرایط فعلی (با اضافه شدن کشورهای کوچک) ایران در اوپک در اقلیت است. نظام تصمیم‌سازی اجماع به ایران قدرت می‌دهد تا وزن خودش را حفظ کند. جواد اوجی حالا اما به دیوار تصمیم‌سازی اجماع، ترک وارد کرده است. این مساله، عواقب زیادی دارد. به ویژه در تصمیمات مهم درون اوپک که اگر باب شود رای ایران کاملا بی‌اثر می‌شود. 

١١- ترک وارد کردن به نظام تصمیم‌سازی اجماع، اثرش را در تصمیمات مختلف آتی اوپک نشان خواهد داد. آن‌هم در سازمانی که ایران همفکران اکثریت در آن ندارد. روزی که بحث سهمیه‌های ایران در اوپک مطرح شود، معنای از دست رفتن اقتدار را خواهند چشید. دیپلماسی انرژی، شعاری نیست.