سیاست‌زدگی؛ آفت بنیادین رسانه‌های ایران
آیین گشایش مؤسسه رسانه ای هم صدای مردم در اهواز به محلی برای کالبدشکافی چالش‌های عمیق رسانه‌ای در پهنه استان و کشور تبدیل شد.
دکتر مجید رضاییان، استاد برجسته علوم ارتباطات، در کنار نعیم حمیدی، سرپرست روابط عمومی استانداری، و سرهنگ علی حسینی، رییس پلیس فتا، بر یک نقطه مشترک تأکید می کنند: بقای رسانه در گرو حرفه‌ای‌گرایی و قطع وابستگی مالی و فکری است.
در این نشست ابتدا دکتر حسن سعیدی ، مدیرمسوول روزنامه‌های همصدا و طلوع خوزستان در سخنانی از حضور دکتر مجید رضاییان، پدر تیترنویسی ایران و تلاش مدیرکل فرهنگ خوزستان- که همواره حامی اندیشه‌های نو در حوزه رسانه بوده‌اند- و نیز ، رییس پلیس فتا خوزستان و مدیرکل روابط عمومی استانداری و دیگر بزرگان در نشست سپاسگزاری می کند و در سخنانی می گوید: " در جهانی که فناوری با شتابی بی‌سابقه در حال تحول است و تخصص‌گرایی هر لحظه افق‌های تازه‌ای را پیش روی ما می‌گشاید، دیگر نمی‌توان با ابزارهای دیروز به استقبال فردا رفت.
خبرنگاری امروز، نیازمند دانش روز، مهارت‌های نوین و نگاهی تحلیلی است. از همین رو، ضرورت ایجاد یک مؤسسه آموزش رسانه‌ای را احساس کردیم؛ مؤسسه‌ای که نه‌تنها آموزش دهد، بلکه بستری برای تحول، خلاقیت و تعالی باشد .
رسانه، ستون اصلی توسعه فرهنگی و اجتماعی هر جامعه است؛ رسانه‌ای که بتواند صدای مردم باشد، امید را زنده نگه دارد و با آموزش درست، نیروی انسانی متخصص و متعهد تربیت کند، می‌تواند نقش مؤثری در پیشرفت کشور ایفا نماید .
اهدافی که در این مسیر به‌عنوان رسالت خود تعریف کرده‌ایم، عبارت‌اند از :
1- ایجاد شعب مؤسسه در سراسر کشور، با تمرکز ویژه بر استان‌های فرهنگی‌محور مانند خوزستان: برای دسترسی آسان‌تر به آموزش‌های تخصصی در همه نقاط کشور و توسعه ظرفیت‌های رسانه‌ای محلی .
2- تولید محتوا در تمامی قالب‌های رسانه‌ای، از مکتوب تا دیجیتال: تولید محتوای خلاق، جذاب و علمی که نیازهای روز جامعه و مخاطبان را پاسخ دهد .
3- حمایت از تولیدات رسانه‌ای مستقل و خلاق: پشتیبانی از استعدادهای نوظهور و رسانه‌های مردمی برای تقویت تنوع و غنای فضای رسانه‌ای .
4- بررسی و ارزیابی رسانه‌ها با رویکردی علمی و منصفانه: ارائه تحلیل‌های بی‌طرفانه و دقیق برای ارتقاء کیفیت محتوا و اعتمادسازی در جامعه .
5- انجام پژوهش‌های رسانه‌ای و تحلیل محتوا برای شناخت دقیق‌تر جامعه و مخاطب: شناخت بهتر نیازها و علایق مخاطبان، کمک به برنامه‌ریزی هدفمند رسانه‌ها و ارتقای سطح آگاهی عمومی .
بی‌گمان، راهی که در پیش داریم آسان نیست. اما با همت و همراهی شما فرهیختگان، این مسیر نه‌تنها ممکن، بلکه الهام‌بخش خواهد بود .
از همه شما دعوت می‌کنم تا با همراهی فعال و پیشنهادهای سازنده، در این حرکت بزرگ سهیم باشید و «همصدای مردم» را به طلوعی تازه در افق رسانه‌ای این سرزمین تبدیل کنیم؛ رسانه‌ای که ریشه در خاک دارد و نگاهی به آینده روشن. "
محورهای کلیدی دکتر رضاییان
سخنرانی استاد دانشگاه و پژوهشگر بخش رسانه کشورمان در آیین گشایش مؤسسه رسانه ای همصدای مردم در اهواز، بر سه محور کلیدی در مدیریت رسانه‌ای و فرهنگی، به‌ویژه در بخش خصوصی، متمرکز است. هسته بنیادی سخنان ایشان، تأکید بر خلاقیت و نوآوری به جای اتکا تنها به منابع دولتی است .
دکتر " مجید رضاییان " سخنرانی خود را حول سه پرسش اصلی بنا نهاد که پاسخ آن‌ها را راهگشای موفقیت مؤسسات رسانه‌ای برمی شمارد :
۱- جایگاه بخش خصوصی در ایران و چالش‌های آن
پذیرش و حمایت: او باور دارد بخش خصوصی در کشور وجود دارد، ولی "تحملش نمی‌کنیم" و جریان‌های دولتی یا قدرتمند، آن را محدود و تضعیف می‌کنند .
سختی کار رسانه‌ای: این محدودیت در کار رسانه‌ای و فرهنگی به دلیل حساسیت بیشتر، به‌مراتب سخت‌تر است .
اتکا به دولتی‌ها (آفت بزرگ): بخش بسیاری از نشریات و مؤسسات استانی (حدود ۸۰ درصد) اگر به آگهی‌ها یا رپورتاژآگهی‌های دولتی وصل نباشند، روی پای خود نیستند .
راهکار برای بخش خصوصی: راه رسیدن به موفقیت، پرهیز از قرارداد بستن با دستگاه‌های دولتی در وهله نخست است، زیرا این قراردادها با آفت‌هایی چون "فاکتور اشتباه" و "دین به گردن آوردن" همراهند و در نهایت سود واقعی برای مؤسسه ندارند. باید به دنبال ظرفیت‌های بخش خصوصی باشید که این آفت‌ها را ندارند .
۲- ژانر روزنامه‌نگاری کارساز و نیاز به تخصص
نیاز به تحول در ژانر: روزنامه‌نگاری روتین و مملو از کلیشه‌ها دیگر جواب نمی‌دهد .
ظهور روزنامه‌نگاری تخصصی: ژانر روزنامه‌نگاری دنیا و آنچه در زیرمجموعه روزنامه‌نگاری تحلیلی قرار می‌گیرد، روزنامه‌نگاری تخصصی است .
نبود خبرنگار تخصصی: در خوزستان (و بسیاری مناطق دیگر)، با نبود خبرنگار متخصص در بخش‌هایی چون نفت و انرژی، فولاد، صنایع کشاورزی و بورس مواجه هستیم .
مدل درآمدزایی جدید (آموزش): مؤسسات می‌توانند با احیای آموزش تخصصی روزنامه‌نگاری در بخش‌های خاص (نفت و انرژی) درآمدزایی کنند. این آموزش‌ها می‌توانند از طریق فروش آنلاین و پلتفرم‌های تخصصی، درآمدی پایدارتر و بیشتر از اتکا به آگهی‌های دولتی داشته باشند و به‌طور غیرمستقیم، اعتبار و احترام مؤسسه را بالا ببرند .
۳-سرمایه اصلی کار رسانه‌ای: خلاقیت به‌جای پول
ماهیت علمی: کار رسانه‌ای و فرهنگی در زیرمجموعه رشته‌ای علمی به نام "مطالعات ارتباطی " (Communication Studies) قرار می‌گیرد .
اولویت خلاقیت: سرمایه اصلی برای موفقیت یک مؤسسه، پول نیست؛ بلکه ایده، فکر و خلاقیت است .
نمونه موفق (روزنامه ایران): دکتر رضاییان با ذکر خاطره راه‌اندازی روزنامه ایران، نشان داد که چگونه می‌توان با ایده‌های خلاقانه در حوزه‌های توزیع (الگوی روزنامه لوفیگارو)، سازمان آگهی‌ها (سپردن به بخش خصوصی با درصد سوددهی مشوق) و ویژه‌نامه‌های استانی (واگذاری کامل درآمدزایی و چاپ به استان‌ها)، درآمدزایی را به‌سرعت افزایش داد و مؤسسه را خودکفا کرد .
*پیشنهاد نهایی
توصیه نهایی دکتر رضاییان به مؤسسه "همصدای خوزستان" این است: راه غلطی را که همه رفته‌اند (یعنی تکیه بر آگهی دولتی) نروند. باید بخش خصوصی را جدی بگیرند و با خلاقیت و ایده‌های نوآورانه (مانند احیای آموزش تخصصی و کار پژوهشی درجه یک)، برای خود اعتبار و گرید ایجاد کنند تا دستگاه‌های دولتی مجبور شوند با احترام و برای کارهای پژوهشی به آن‌ها مراجعه کنند، نه برای آگهی‌های روتین. ایشان بر همکاری و اتحاد مجموعه‌های خصوصی منطقه تأکید کردند.
*بحران آماتوریسم و سیاست‌زدگی در رسانه‌ها
سرپرست روابط عمومی استانداری، با لحنی انتقادی، وضعیت رسانه‌های کنونی را بحرانی توصیف می کند و با بیان اینکه رسانه‌های سنتی، نسل‌های نوین را مزاحم می‌دانند، آمار تکان‌دهنده‌ای را مطرح می کند.
*" می‌توانم بگویم ۹۰ تا ۹۵ درصد رسانه‌های ایران آماتور و تجربی هستند . "
" نعیم حمیدی " ریشه این معضل را در سیاسی شدن مدیران رسانه می داند و می افزاید: «احزاب ما وجود ندارند، ولی رسانه‌ها بار احزاب را به دوش می‌کشند. به همین خاطر، رسانه در واقعیت به یک حزب یا یک فرد حزبی بدل می‌شود.» او راهکار را به رسمیت شناختن شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوای متناسب با دانش جدید رسانه‌ای برمی شمارد.
* خلاقیت؛ سرمایه‌ای که پول نیست
دکتر مجید رضاییان، پس از سخنرانی " حمیدی " بر لزوم تغییر رویکرد مؤسسات نوپا تأکید می کند و باور دارد سرمایه اصلی برای موفقیت، پول نیست؛ بلکه ایده، فکر و خلاقیت است که در زیرمجموعه مطالعات ارتباطی معنا پیدا می‌کند .
او وابستگی مالی به دولت را عامل اصلی تخریب رسانه‌ها می داند و با اشاره به تجربیات خود، هشدار می دهد : " اگر سنگ بنا را بر این بگذارید که دنبال قرارداد با دستگاه دولتی بروید... می توان گفت: (خشت اول گر نهد معمار کج/تا ثریا می‌رود دیوار کج) که البته به جایی هم نمی‌رسد. "
او دلیل این شکست را فرایند نادرست مالی و درگیر شدن در "دین به گردن آوردن" و دروغ می داند. راهکار جایگزین ایشان، تمرکز بر ظرفیت‌های بخش خصوصی و احیای روزنامه‌نگاری تخصصی و تحلیلی است: «ژانر روزنامه‌نگاری دنیا، ژانر تخصصی است... شما اگر آموزش روزنامه‌نگاری حوزه نفت و انرژی را احیا کنید، درآمدش بسیار بیشتر خواهد بود . "
دکتر رضاییان با ذکر مثال راه‌اندازی روزنامه ایران، نشان داد که چگونه با ایده‌های خلاقانه در توزیع و واگذاری درآمد ویژه‌نامه‌های استانی، می‌توان درآمدزایی مؤسسه را افزایش داد و از اتکا به مرکز رها شد .
*رسانه‌نگاری در خط مقدم امنیت روانی و فضای سایبری
رییس پلیس فتا خوزستان، نیز با تأکید بر نقش رسانه در دفاع از هویت ملی، از نگاه پلیس به این حوزه سخن می گوید و از اصحاب رسانه به‌عنوان همکاران تولید امنیت یاد می کند و نقش آن‌ها را در امنیت روانی را بی‌همتا می خواند .
سرهنگ علی حسینی، با اشاره به تهدیدات خارجی، متذکر می شود: " غول‌های رسانه‌ای دشمن... به صورت رسانه به‌ویژه فضای سایبری، ابزار اصلی دشمن شده‌اند... از مسائل اصلی در جنگ شناختی این است که مسائل داخلی را بزرگنمایی و سیاه‌نمایی می کنند و ایجاد یأس و ناامیدی را گسترش می دهند . "
او بزرگترین چالش کنونی را خلاء محتوایی در زمینه آسیب‌های سایبری می داند و می افزاید: «ما به بچه از سه‌سالگی گوشی‌های هوشمند می‌دهیم و هیچ نظارتی هم نداریم! این‌ها مشکل هایی است که جامعه ما در آینده با آن مواجه می‌شود.» او بر لزوم همکاری پلیس فتا با اصحاب رسانه برای آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها تأکید کرد .
*هم‌آوری: خوزستان، قربانی ظرفیت‌های نادیدنی
سخنرانان در پایان، بر ظرفیت‌های عظیم و بالقوه خوزستان (در نفت، گردشگری، صنایع و...) تأکید می کنند که به دلیل نبود رسانه تخصصی، دیده نشده اند!
دکتر رضاییان این استان را با چندین کشور قابل مقایسه می داند.
خواست مشترک همه سخنرانان، شکستن سد آماتوریسم و سیاست‌زدگی و حرکت به سمت تولید درونمایه و پژوهش تخصصی است تا رسانه بهتر بتواند در توسعه پایدار و تولید امید در استان تلاش کند.
