هشدار پزشکان: چرا مصرف خودسرانه پروبیوتیک ها می‌تواند خطرناک باشد؟
مطالعات بالینی اخیر نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها تنها بر سلامت گوارش تأثیر ندارند؛ بلکه در بهبود و کنترل سندروم متابولیک، افسردگی، بیماری‌های خودایمنی، برخی انواع سرطان، بیماری‌های پوستی و اختلالات عصبی نیز نقش حمایتی ایفا می‌کنند.
موجودات نامرئی که در روده‌های ما زندگی می‌کنند، می‌توانند معماران خاموش سلامتی ما باشند. پروفسور دکتر “گولچین آلپ آوجی” از دانشگاه علوم پزشکی، با بیان اینکه “دوره پروبیوتیک‌های شخصی‌سازی شده آغاز شده است”، مفهوم جدید سلامت را که با علم شکل گرفته است، تشریح کرد.
تاثیر از گوارش تا سیستم ایمنی؛ کنترل سیستم‌های حیاتی بدن
کلمه “میکروبیوتا” که در سال‌های اخیر بسیار می‌شنویم، به تریلیون‌ها میکروارگانیسمی اشاره دارد که در بدن ما، به‌ویژه در روده‌ها زندگی می‌کنند.
این میکروارگانیسم‌ها بر بسیاری از سیستم‌های بدن، از هضم و گوارش گرفته تا سیستم ایمنی، تعادل هورمونی و حتی خلق‌وی، تأثیر می‌گذارند.
برای درک بهتر این موضوع، باید با سه مفهوم کلیدی آشنا شویم:
- پروبیوتیک‌ها (Probiotics): باکتری‌های زنده و مفید موجود در میکروبیوتا هستند.
- پری‌بیوتیک‌ها (Prebiotics): منبع غذایی این باکتری‌های مفید هستند.
- پست‌بیوتیک‌ها (Postbiotics): مواد بیولوژیکی مفیدی هستند که توسط این موجودات زنده تولید می‌شوند.
به گفته دکتر گولچین آلپ آوجی:«حفظ تعادل میکروبیوتا پایه و اساس سلامتی است و برهم خوردن آن، نقطه آغاز بسیاری از بیماری‌هاست.»
آیا همه باید از پروبیوتیک استفاده کنند؟
دکتر آوجی به این سوال پاسخی قاطع می‌دهد:
«خیر، همه نباید از یک نوع پروبیوتیک مشابه استفاده کنند.»
او توضیح می‌دهد که محتوای میکروبیوتای روده هر فرد متفاوت است. بنابراین، استفاده از پروبیوتیک‌ها بدون انجام آنالیز شخصی، ممکن است بی‌اثر باشد و حتی در برخی موارد منجر به عواقب ناخواسته شود.
پروبیوتیک‌ها چه کار می‌کنند و در چه غذاهایی یافت می‌شوند؟
پروبیوتیک‌ها سیستم گوارش را تنظیم می‌کنند، سیستم ایمنی را تقویت کرده و از بدن در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند.
منابع طبیعی پروبیوتیک:
غذاهای تخمیر شده زیر منابع غنی و طبیعی پروبیوتیک هستند:
- ماست و کفیر
- ترخینه (Tarhana)
- انواع ترشی
- نوشیدنی بوظه (Boza)
- پنیرهای تخمیری
این مواد غذایی به طور طبیعی حاوی میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که از فلور روده حمایت کرده و به سلامت گوارش کمک می‌کنند.
نکته مهم: دکتر آوجی هشدار می‌دهد: «میزان پروبیوتیک دریافتی از غذاها ممکن است برای هر فرد کافی نباشد؛ زیرا میزان زنده ماندن هر باکتری، مقاومت آن در برابر اسید معده و ظرفیت اتصال آن به بدن متفاوت است.»
فواید دریافت کافی پروبیوتیک برای بدن چیست؟
استفاده صحیح و علمی از پروبیوتیک‌ها مزایای زیر را به همراه دارد:
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- حفظ تعادل روده
- کاهش التهاب (Inflammation)
- تأثیر مثبت بر خلق‌وخو (از طریق محور میکروبیوتا-مغز)
- کاهش خطر ابتلا به دیابت، چاقی و بیماری‌های آلرژیک
تأثیر بر تمام بدن؛ فراتر از یک مشکل گوارشی
مطالعات بالینی اخیر نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها تنها بر سلامت گوارش تأثیر ندارند؛ بلکه در بهبود و کنترل سندروم متابولیک، افسردگی، بیماری‌های خودایمنی، برخی انواع سرطان، بیماری‌های پوستی و اختلالات عصبی نیز نقش حمایتی ایفا می‌کنند.
دکتر گولچین آلپ آوجی می‌گوید:«میکروبیوتا دیگر فقط با سیستم گوارش مرتبط نیست، بلکه با تمام بدن در ارتباط است. به ویژه تحقیقات پیرامون “محور میکروبیوتا-مغز” در حال ایجاد تحولی عظیم در دنیای پزشکی است.»
مصرف آگاهانه ضروری است
پروبیوتیک‌ها از سویه‌های (Strains) مختلف باکتریایی تشکیل شده‌اند، مانند: لاکتوباسیلوس، بیفیدوباکتریوم و ساکارومایسس بولاردی.
دکتر آوجی هشدار می‌دهد:
«تأثیر یک پروبیوتیک مستقیماً با نوع باکتری موجود در آن مرتبط است. اکثر مصرف‌کنندگان این تفاوت را نادیده می‌گیرند. به همین دلیل، انتخاب آگاهانه بسیار حیاتی است.»
“پروبیوتیک شخصی‌سازی شده” چیست؟
پروبیوتیک شخصی یا اختصاصی، نوعی پروبیوتیک است که بر اساس آنالیز میکروبیوتای فرد و با استفاده از میکروارگانیسم‌های با منشاء انسانی که دقیقاً با تعادل میکروبی آن شخص سازگار است، تهیه می‌شود.
دکتر آوجی که حدود ۲۰ سال روی میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک مطالعه کرده است، می‌گوید:«میکروبیوم هر فرد بر اساس ژنتیک، تغذیه، استرس و عوامل محیطی تغییر می‌کند. بنابراین رویکرد “یک نسخه پروبیوتیک برای همه” صحیح نیست.»
او با تأکید بر اینکه “آنالیز صحیح میکروبیوتا، نقشه سلامت شخصی هر فرد را ترسیم می‌کند”، نسبت به اطلاعات غلط و رو به رشد در جامعه هشدار داد.
یافته‌های شگفت‌انگیز از جهان و ترکیه
- در ایالات متحده آمریکا: مطالعه‌ای نشان داده است که استفاده از پروبیوتیک‌های شخصی‌سازی شده، بهبود فلور روده پس از مصرف آنتی‌بیوتیک را تا ۳ برابر تسریع می‌کند.
- در ژاپن: گزارش شده است که سویه‌های خاصی از پروبیوتیک‌ها اثرات مثبتی بر افسردگی و اضطراب دارند.
میکروبیوتای روده، مغز دوم ماست
دکتر گولچین آلپ آوجی تصریح کرد که تریلیون‌ها میکروارگانیسم در بدن انسان تنها در هضم غذا نقش ندارند، بلکه مستقیماً بر ایمنی، تعادل هورمونی و سلامت روان تأثیرگذارند.
او افزود:«میکروبیوتای روده به اندازه یک عضو حیاتی بدن مهم است. برهم خوردن تعادل آن زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌هاست؛ از دیابت و چاقی گرفته تا افسردگی و بیماری‌های خودایمنی.»
نتیجه‌گیری: آنالیز میکروبیوتا دیگر یک کالای لوکس نیست، بلکه بخشی از مدیریت سلامت شخصی است.
همانطور که دکتر آوجی تأکید می‌کند:
«استفاده از پروبیوتیک‌های شخصی‌سازی شده، در آینده به عنوان “اثر انگشت سلامت شخصی” شناخته خواهد شد. شناخت میکروبیوتای ما، شناخت خودمان است.»
