همه کتاب های درسی بازمهندسی می شوند

 کتب درسی ۱۲ پایه تحصیلی بازمهندسی می‌شوند. وزیر آموزش و پرورش چندی پیش اعلام کرد، کتاب‌های درسی به بازمهندسی نیاز دارند، البته این پروژه به یک بازه زمانی ۶ تا ۷ساله نیاز دارد.

علی لطیفی درباره تغییر کتاب‌های درسی دانش‌آموزان می‌گوید: «باید کوتاه‌ترین و سریع‌ترین زمان را برای این طرح در نظر بگیریم. در این زمینه تجارب جهانی کسب کرده‌ایم و البته تجربه‌هایی هم از گذشته داریم. در بحث تغییر جهانی محتوای کتاب‌های درسی، جایگاه ما با سایر کشورها خیلی متفاوت است و با آن‌ها فاصله قابل‌توجهی داریم. مثلاً در زمینه برنامه درسی (برنامه درسی به مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌ها برای آموزش دروس گفته می‌شود که این برنامه‌ریزی توسط معلم یا مدرسه تدوین شده و در آن اهداف آموزش، منابع یادگیری و روش‌های تدریس نیز بیان می‌شود.) جامعه جهانی در مقاطع بالاتر مثل پایه نهم و دهم است ولی ما به‌تازگی این مسیر را شروع کرده‌ایم.» 

لطیفی با اشاره به اینکه نبود زیرساخت روند کار را کند کرده است، می‌گوید: «یک مسأله مهم، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و فناوری‌های مرتبط با آن است که موجب شده روند کار کمی کند باشد. نکته دوم ویژگی‌های دوره‌های تحصیلی است، مثلاً وقتی از دوره اول متوسطه صحبت می‌کنیم، می‌دانیم این مقطع یک دوره خاص است، کمااینکه دانش‌آموزان این دوره هم خاص هستند.

اگر مسأله را فراتر از تغییر کتاب درسی نبینیم، خیلی زودتر از اینها می‌توانیم کتاب‌های درسی را تغییر دهیم، اما واقعاً مسأله فقط تغییر کتاب نیست. ما معتقدیم باید اول هویت و هدف آن دوره تحصیلی مشخص شود. وقتی کاری تولید می‌شود اما فرآیندهای اجرای آن به‌درستی پیش نمی‌رود، یعنی ما اجرای آزمایشی نداریم، در نهایت نمی‌توانیم تضمین دهیم کارهای تولیدی ما باکیفیت هستند. به همین دلیل اساساً کار در آموزش و پرورش زمان‌بر است. به همین دلیل برای بازمهندسی ۱۲ پایه حداقل ۷ تا ۸ سال زمان نیاز است.»

معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه کشورهای دیگر نیز زمان بیشتری برای تغییر در کتاب‌های درسی در نظر می‌گیرند، می‌گوید: «برای بازه زمانی ۷ تا ۸ سال زمان زیادی نیاز نیست. در نمونه‌های جهانی برای تغییر کتاب‌های درسی، تغییرات از پایه اول تا پایه‌های نهم و دهم به ترتیب ۱۰ تا ۱۱ سال زمان می‌برد، ولی اگر ما بخواهیم تا پایه دوازدهم این کار را شروع کنیم به زمان زیادی نیاز داریم و مدیریت این کار هم با دشواری همراه است.» 

لطیفی درباره چالش‌های تغییر کتاب درسی می‌گوید: «تغییر در محتوای کتاب‌ها یا به‌روزرسانی آن‌ها به این دلیل مشکل است که مثلاً دانش‌آموزان پایه سوم که با نظام قدیم درس خوانده‌اند، حالا باید از پایه چهارم تا ششم را طبق نظام جدید درس بخوانند. از طرفی محتوای درسی پایه‌های اول تا سوم ابتدایی که در نظام قدیم بودند دیگر به درد کسی نمی‌خورد و باید آن‌ها را در نظام جدید تغییر داد. تغییر هر دوره ابتدایی باید سال به سال باشد تا بین آموزش‌های جدید دانش‌آموز در مقایسه با آموزش‌های قدیمی او تناسب ایجاد شود.»

او در پاسخ به این سؤال که تغییرات در کتاب‌های درسی بر چه اساسی انجام می‌شود، می‌گوید: «در آموزش و پرورش به این مسأله به شکل کلاسیک پاسخ داده شده؛ تغییرات برنامه درسی باید سعی کند توازن بین دو مسأله را رعایت کند: اول اینکه نیاز ملی و نیاز جامعه چیست؟ دوم اینکه نیاز دانش‌آموز در کتاب‌های درسی دیده شود و بدانیم نیاز این نسل چیست؟»

به گفته لطیفی، خیلی مهم است که هر دو نیاز در یک نقطه تعادل با همدیگر قرار بگیرند، او در این باره توضیح می‌دهد: «اگر قرار باشد فقط به نیاز ملی و جامعه توجه کنیم و نیاز دانش‌آموز را در نظر نگیریم، قطعاً او رغبت و علاقه‌ای به کتاب درسی نخواهد داشت. از طرفی هم اگر بخواهیم فقط به نیاز دانش‌آموز توجه کنیم، یا اقتضائات سنی دانش‌آموز و آنچه را که دانش‌آموز می‌پسندد در دروس اعمال کنیم، دیگر آموزش ملی معنا پیدا نمی‌کند. آموزش در سطح کشور ملی است و باید بتوانیم بخشی از منافع عمومی جامعه را که شاید از نگاه برخی افراد نادیده گرفته می‌شود مورد توجه قرار دهیم.»

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تأکید بر اینکه یکی از چالش‌های نظام‌های آموزشی در پیدا کردن این نقطه تعادل است، می‌گوید: «در نظام آموزش و پرورش در جاهایی موفق می‌شویم که متن، برنامه یا کتابی طراحی کنیم که از یک طرف برای دانش‌آموز و خانواده‌ها جذاب باشد و آن‌ها احساس کنند این محتوا پاسخگوی نیازهای آنان است و همچنین از طرفی پاسخگوی نیازها و سؤالات ملی نیز باشد. حتماً در طراحی کتب درسی که اکنون پیش‌بینی شده، اقتضائات و ویژگی‌های نسل امروز دانش‌آموزان مورد توجه ماست. به هر حال با این چالش مواجه هستیم که بتوانیم نقطه تعادلی میان نیاز جامعه و نیاز دانش‌آموز در کتاب‌های درسی ایجاد کنیم.»