شرایط اقتصادی و اجتماعی موج افغانستان ستیزی را تقویت کرد /مهاجران، مهاجم نیستند

این روزها خبرهای خوبی از نحوه اخراج مهاجران افغانستانی از کشور به گوش نمی‌رسد. خبرهایی که نشان می‌دهد در برخی موارد برخوردهای خشن و حتی غیرانسانی با این افراد صورت می‌گیرد. مساله اینجاست که موج افغانستان‌ستیزی تقریبا بیش از ۲ سال است که در کشور ما به یک رویکرد اجتماعی تبدیل شده است. رویکردی که متاسفانه تمامی فرهنگ و تاریخ این سرزمین و مردمش را زیر سوال می‌برد.

طی دو سال گذشته بسیاری از اتباع افغانستان در اکثر شهرها و استان‌های کشور مورد هجمه و آزار و اذیت قرار گرفتند. دولت‌ها نیز برای بیرون راندن این مهاجران از کشور تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند. اما سوال اینجاست که آیا تاوان ورود بی‌برنامه و بدون نظارت این افراد را باید از خودشان طلب کرد یا این نقد به مسئولانی که سال‌های سال بدون هیچ نظارت دقیق و برنامه‌ریزی مدونی اقدام به پذیرش این افراد کردند، وارد است.

مهاجران افغانستانی ایران را اولین پناهگاه امن خود می‌دانند؛ آنها طی سال‌ها جنگ با طالبان و تسلط این نیروی تندرو بر کشورشان و البته مشکلات اقتصادی بی‌شماری که برای آنها به وجود آمده بود، ترجیح دادند ایران را به عنوان موطن دوم خود در نظر گرفته و پایه‌های زندگی‌شان را بنا کنند اما حالا به یکباره با موجی از طرد و نفرت در سرزمینی مواجه شده‌اند که قبلا برایشان حکم خانه دوم را داشت. خیلی از آنها زندگی‌شان را در ایران ساختند. فرزندانشان در این کشور به دنیا آمدند و سال‌های سال با کار کردن توانستند آنچه را که در افغانستان از دست داده بودند در ایران به دست بیاورند.

شرایط اقتصادی و اجتماعی موج افغانستان‌ستیزی را تقویت کرد

میلاد منصوری، جامعه شناس در این باره  می‌گوید: متاسفانه شرایطی که در سال‌های گذشته بر جامعه ما از نظر اقتصادی و اجتماعی حاکم شد به نوعی باعث بروز موج افغانستان‌ستیزی در بین مردم شده است اما نباید این مساله را که دولت‌ها در افزایش این موج سهم عمده‌ای داشته‌اند نادیده بگیریم.

او می‌افزاید: مردم ایران سال‌های سال با مردم افغانستان زندگی مسالمت‌آمیزی داشتند. در واقع افغانستانی‌ها به نیروی کار ارزان و پرتلاش در ایران تبدیل شده بودند. این افراد با توجه به شرایط نامساعدی که در کشور خود داشتند ایران را به عنوان خانه امن در نظر گرفته و برای ماندن و زندگی کردن در این کشور تمام تلاش خود را به کار می‌گرفتند.

این جامعه‌شناس می‌گوید: اتباع افغانستان سال‌های سال اعتماد اجتماعی مردم ایران را با انجام کارهای سخت و پایبندی به اصول اخلاقی و… به دست آوردند. اما مساله اینجاست که چه عاملی باعث شد تا تمام این اعتماد و اعتبار به یک باره از دست رفته و تبدیل به وضعیت کنونی شود.

مهاجران، مهاجم نیستند

منصوری در بخش دیگری از سخنان خود به این مهم اشاره می‌کند که مهاجرت همیشه لایه‌های مختلفی داشته و دارد، بسیاری از ایرانیان هم که به کشورهای غربی و اروپایی و امریکایی مهاجرت کرده‌اند با مشکلات زیادی دست به گریبان بوده‌اند. اما تمام این کشورها دارای قوانین مدونی در این زمینه هستند.

او می‌افزاید: متاسفانه ما سال‌ها پذیرای همسایگان افغانستانی خود بدون هیچ نظارت و برنامه دقیق و درستی بوده‌ایم و تا جایی که بسیاری از آنها بر اثر این بی‌برنامگی حتی امکان تحصیل و حضور در موقعیت‌های اجتماعی متفاوت را از دست داده‌اند. این طور به نظر می‌رسد که ما تا زمانی این افراد را با آغوش باز پذیرفتیم که برای کارهای سخت خود نیازمند نیروی کار ارزان قیمت بودیم و حالا که شرایط اقتصادی به گونه‌ای دیگر رقم خورده به این افراد به چشم مهاجم نگاه می‌کنیم نه مهاجر.

حتی برای بازگرداندن این افراد به کشور خودشان هم هیچ چارچوب قانونی مدونی نداریم

این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: مساله اینجاست که تغییر دیدگاه ما نسبت به اتباع افغانستان از مهاجر به مهاجم باعث بروز این حجم از رفتارهای خارج از چارچوب انسانی نسبت به این افراد شده است. ما حتی برای بازگرداندن این افراد به کشور خودشان هم هیچ چارچوب قانونی مدونی نداریم. چنین برخوردهایی باعث می‌شود تا چهره اجتماعی ایران که تا همین گذشته نه چندان دور، چهره‌ای میهمان‌دوست، دلسوز و همراه بود به چهره‌ای ضدانسانی و نژادپرستانه تبدیل شود.

او می‌افزاید: بسیاری از ایرانیان در کشورهای اروپایی همیشه از این موضوع رنج برده‌اند و نسبت به رفتارهای نژادپرستانه در کشورهای غربی اعتراض داشتند و متاسفانه حالا ما در کشور خودمان چنین رفتارهایی را با افراد می‌کنیم که سال‌ها با مسالمت و مهربانی در کنار آنها زندگی کرده‌ایم.

نحوه اخراج ناشایست اتباع افغانستان از ایران نتیجه بی‌برنامگی مسئولان است

میلاد منصوری در ادامه می‌گوید: واقعیت این است که هم در آن سال‌هایی که درهای کشور به روی اتباع افغانستان باز شد و هم حالا که به این شکل افراد را از کشور اخراج می‌کنند همه و همه نتیجه بی‌برنامگی مسئولان است. تاوان این بی‌برنامگی را حالا افرادی پس می‌دهند که هیچ نقشی در بروز این اتفاق‌ها نداشتند.

مردم ایران هیچ‌گاه رفتار ناشایستی به اتباع افغانستان نداشته و ندارند

او می‌افزاید: مردم ما هیچ‌گاه رفتار ناشایستی به اتباع افغانستان نداشته و ندارند حتی در این روزها هم انواع و اقسام پویش‌ها برای جلوگیری از رفتارهای ضدانسانی نسبت به این اتباع به راه افتاده اما باید قبول کنیم که مشکلات اقتصادی و اجتماعی که بعد از پاندمی کرونا در کشور به سرعت افزایش پیدا کرد باعث شد تا برخی افراد این مهاجران را به چشم کسانی نگاه کنند که فرصت‌های زندگی را از آنها ربوده‌اند.

این جامعه‌شناس اظهار می‌دارد: چنین تفکری اشتباه محض است. اکثر اتباع افغانستان سال‌ها در مشاغلی مشغول به کار بوده‌اند که اکثر افراد ایرانی حاضر به انجام آن کارها نبوده و یا برای انجام آن حقوق‌های کلان طلب می‌کردند اما این اتباع بدون هیچ اعتراضی با کمترین حقوق این کارها را انجام می‌دادند.

منصوری در پایان می‌گوید: بهتر است به جای اینکه دلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و بیکاری در کشور را بخواهیم در حضور مهاجران افغانستانی جست‌وجو کنیم کمی به برنامه‌ریزی‌های اشتباهی که در تمام این سال‌ها داشته و به واسطه آن کشور را در تنگنای امروزی قرار داده‌ایم، نگاه بیندازیم. گشتن به دنبال مقصر قطعا راهکار مناسبی برای برون‌رفت از این وضعیت نیست.