بیماری ایکس چیست؟

مدیران صنعت بهداشت و درمان در دیدارهایی که در مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس داشتند، همگی درباره اهمیت برنامه‌ریزی برای همه‌گیری بعدی که جهان را فرا خواهد گرفت، تأکید داشتند. همه‌گیری‌ای که درنتیجه شیوع یک بیماری که فعلاً آن را بیماری ایکس می‌نامیم، پیش خواهد آمد.

سازمان بهداشت جهانی پیش‌ازاین هشدار داده بود که آمادگی برای همه‌گیری بعدی، برای جلوگیری وضعیت دردناکی که در همه‌گیری کووید ۱۹ به وجود آمد- وضعیتی که نظام‌های درمانی را در برابر حجم بیماران ناتوان کرد و تریلیون های دلار در اقتصاد جهانی به هدر رفت- امری ضروری است.

بیماری ایکس

بیماری ایکس یک بیماری واقعی نیست بلکه نامی است که سازمان بهداشت جهانی برای بیماری فرضی‌ عفونی و ناشناخته‌ای در نظر گرفته است که قابلیت انتقال از یک کشور به کشور دیگر و ایجاد اپیدمی دارد و یا حتی می‌تواند قاره‌های مختلف را درگیر کند و منجر به پاندمی شود.

این نام‌گذاری قبل از شیوع کووید ۱۹ انجام‌شده بود. سازمان بهداشت جهانی در فوریه ۲۰۱۸ این بیماری فرضی را در لیست بیماری‌هایی که توجه به آن‌ها باید در اولویت باشند، قرار داده بود.

پیش‌نویس برنامه تحقیق و توسعه، یک برنامه استراتژیک جهانی است که توسط گروهی متشکل از متخصصان که سازمان بهداشت جهانی گرد هم می‌آورد طراحی می‌شود و شامل برنامه‌هایی است برای آماده‌سازی و فعال‌سازی سریع مطالعات و پیشرفت آن‌ها در صورت وقوع اپیدمی‌ها.

هدف از این برنامه، فراهم کردن دسترسی سریع به تست‌های مؤثر، واکسن‌ها و دارویی‌هایی است که می‌توانند جان انسان‌ها را نجات دهند و از بحرانی عظیم جلوگیری کنند.

در سال‌های اخیر شاهد بیماری‌های مختلفی در سطح جهانی بوده‌ایم: بیماری سارس (سندرم تنفسی حاد)، آنفلوآنزای خوکی، بیماری مرس (سندرم تنفسی خاورمیانه)، ابولا و کووید ۱۹.

متخصصان حوزه بهداشت و درمان نگران همه‌گیری جهانی بعدی هستند که ممکن است درراه و به‌مراتب شدیدتر از ویروس کرونا که موجب کووید ۱۹ شد، باشد.

آیا بیماری ایکس موجب پاندمی خواهد شد؟

درحالی‌که بیماری ایکس در حال حاضر وجود خارجی ندارد، محققان، دانشمندان و متخصصان امیدوارند پیشاپیش برنامه و نقشه‌ای طراحی کنند تا با اجرای دستورهای آن بتوان با این ویروس فرضی جنگید و نظام‌های بهداشت و درمان را برای مواجه با آن آماده کرد.

هفته گذشته، در مجمع جهانی اقتصاد، جلسه‌ای با عنوان «آماده‌سازی برای بیماری ایکس» با مدیریت رئیس سازمان بهداشت جهانی، تدروس آدهانوم گابریسوس برگزار شد. او در این جلسه درباره روش‌های جدیدی صحبت کرد که برای آماده‌سازی نظام‌های بهداشت و درمان جهت مواجه با تهدیدهای پاندمی مرگ‌بارتری که ممکن است در آینده پیش بیاید، لازم است.

او در این نشست گفت: «در صورت پیش آمدن یک همه‌گیری جدی‌تر، حتماً عده‌ای از مردم خواهند گفت این وضعیت ترس و وحشت به وجود خواهد آورد. به همین دلیل بهتر است منتظر چنین وضعیتی باشیم و خود را برای آن آماده کنیم چون همه گیری ها بارها در طول تاریخ برایمان اتفاق افتاده اند.»

همه‌گیری کووید ۱۹ بسیاری از کشورهای جهان را غافلگیر کرد. اما همان‌طور که در مطلب بخش «فیوچر» (آینده) بی‌بی‌سی آمده است: «اپیدمیولوژیست ها و متخصصان، از سال‌ها پیش هشدار داده بودند که ما در مسیر یک همه‌گیری جهانی پیش می‌رویم.»

بسیاری از این متخصصان نگران منشاء این‌همه گیری در حیوانات هستند.

۷۵ درصد بیماری‌های جدید منبع حیوانی یا زوتونیک دارند. زوتونیک اصطلاحی است به معنی بیماری‌هایی که توان انتقال از حیوان به انسان دارند.

چنین گمان زده می‌شود که منشأء کووید ۱۹ هم پانگولین هایی بوده‌اند که در بازار حیوانات در چین به فروش می‌رفته‌اند. مانند کووید ۱۹، به نظر می‌رسد بیماری‌های با منشاء زوتونیک به دلیل فعالیت‌های انسان در حال خطرناک‌تر شدن هستند. تأثیراتی که فعالیت‌های بشری بر آب‌وهوا داشته و نیز تجاوز انسان به زیستگاه‌های حیوانات و گسترده‌تر شدن مسافرت انسان‌ها باعث گسترده شدن بیشتر بیماری‌های انتقال‌یافته از حیوانات به انسان شده است.

به نظر گروهی از متخصصان گسترش شهرنشینی، بالا رفتن تراکم جمعیت و تجارت جهانی هم‌ بستر بسیار مناسبی برای وقوع همه‌گیری‌های جهانی به وجود آورده‌اند.

اولین واکسن کووید-۱۹ خارج از روال معمول آزمایش‌های بالینی واکسن‌ها، در اوایل دسامبر ۲۰۲۰ عرضه شد

جهان چگونه در حال آماده شدن برای پاندمی بعدی است؟

دکتر تدروس در جلسه گفتگو در مجمع جهانی اقتصاد گفت: سازمان بهداشت جهانی از حالا اقداماتی را برای آماده‌سازی برای همه‌گیری بعدی آغاز کرده است.

یکی از این اقدامات فراهم کردن ذخیره مالی برای دوران همه‌گیری و همین‌طور مرکزی برای انتقال تکنولوژی در آفریقای جنوبی است. این مرکز به تولید محلی واکسن‌ها کمک خواهد کرد و درنتیجه آن اختلاف دسترسی به واکسن بین کشورهای کم‌درآمد و پردرآمد، کمتر خواهد شد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های اروپا در گزارشی که در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد، توصیه می‌کند برای مواجهه با همه‌گیری‌های آینده بهتر است به‌جای ساخت و توسعه سیستم‌های جدید، سیستم‌های موجود را بهبود بخشید.

این گزارش توصیه می‌کند هر سیستم جدیدی بهتر است قبل از وقوع همه‌گیری بعدی، مورد آزمایش قرار بگیرد.

در ماه ژوئن سال ۲۰۲۲، سازمان بهداشت جهانی ۱۰ پیشنهاد برای تقویت جمع‌آوری مستمر و سیستماتیک داده‌های بهداشت و سلامتی، تحلیل و نتیجه‌گیری از این بررسی‌ها مطرح کرد.

در این برنامه پیشنهادی آمده است: «یک سیستم نظارتی مؤثر برای تشخیص به‌موقع و سریع همه‌گیری‌های جدید ضروری است و می‌تواند از گسترش سریع بیماری به‌نحوی‌که از کنترل خارج شود و هزینه‌های جانی آن جلوگیری کند.»

سازمان بهداشت جهانی همچنین تأکید می‌کند که همه‌گیری‌ها همیشه از یک منشأء شناخته‌شده شروع نمی‌شوند و «ممکن است توسط عامل بیماری‌زایی که در حال حاضر برای انسان‌ها از جهت بیماری‌زایی شناخته‌شده نیست، ایجاد شوند.»

بسیاری از مردم در انتظار پیشرفت‌های بیشتری در تکنولوژی ساخت واکسن‌ها هستند.

یک سال پس از شیوع کووید ۱۹، چندین واکسن برای آن در سراسر جهان در دسترس مردم قرار گرفت. این، لحظه‌ای تاریخی‌ در تحقیق و توسعه و تولید واکسن درزمانی چنین کوتاه بود. در آینده، دانشمندان باید بتوانند با ایجاد تغییرات در الگوی های موجود برای تولید واکسن، واکسن‌های جدیدی برای محافظت از جان مردم تولید کنند.