"نیت"ها چه‌کسانی هستند؟ / خطری که جدی گرفته نمی‌شود

«نیت» NEET: "Not in Education, Employment, or Training")) فردی است که مشغول به کار، تحصیل یا آموزش مهارت نیست و در زبان انگلیسی مخفف نه در حال تحصیل، نه در حال اشتغال، نه در حال مهارت آموزی است. 

فرهیختگان نوشت: از حدود دو دهه پیش در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهت شناسایی و بررسی وضع جوانان خارج از اشتغال، تحصیل با مهارت‌آموزی، آنان را با عنوان NEET طبقه‌بندی کرده و سیاست‌های رفاهی خاصی برای آنها تدوین می‌کنند.

درخصوص آمار و ارقام این حوزه، طبق گزارشی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همچنین مرکز آمار ایران منتشر کرده‌اند، وضعیت NEETهای ایران از سال ۱۳۹۴ تا پایان سال ۱۴۰۰ در دسترس است.

درحالیکه نرخ NEETها برای مردان ایران بین سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰ حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد بوده، اما در زنان از ۴۷ درصد در سال ۱۳۹۴ به ۳۹ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

سال ۱۳۹۴ از ۵.۷ میلیون زن در گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال تعداد ۲.۷ میلیون نفر (۴۷ درصد) آنان نه مشغول تحصیل بوده، نه شاغل و نه دنبال مهارت‌آموزی بوده‌اند. 

سال ۱۴۰۰ تعداد زنان در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال به ۵ میلیون و ۹۰ هزار نفر رسیده که یک میلیون و ۹۸۵ هزار نفر از آن جزء جمعیت NEETها هستند.

جمیله کدیور: جوانان (NEET) بیشتر در معرض خطر بالای فقر و طرد شدگی اجتماعی و جذب شدن به مشاغل غیر رسمی، پر خطر و بد و گروه های تبهکار قرار دارند

 جمیله کدیور، نماینده مجلس ششم، در یادداشتی در روزنامه اطلاعات نوشت:

سازمان بین المللی کار  (ILO) در آخرین گزارش خود نسبت به افزایش جمعیت «نیت» (NEET) هشدار داده است.

«نیت» NEET: "Not in Education, Employment, or Training")) فردی است که مشغول به کار، تحصیل یا آموزش مهارت نیست و در زبان انگلیسی مخفف نه در حال تحصیل، نه در حال اشتغال، نه در حال مهارت آموزی است. این طبقه بندی در اواخر دهه ۱۹۹۰ در بریتانیا  برای افراد در سنین بین ۱۶ تا ۲۴ سال استفاده شد. پس از آن، این اصطلاح به کشورهای دیگر تسری یافت؛ هرچند سن افرادی که نیت محسوب می شوند، در کشورهای مختلف بعضا متفاوت اعلام شده است. 

بر أساس گزارش سازمان بین المللی کار،  در سال ۲۰۲۲ در سطح جهانی، ۲۳.۵ درصد معادل تقریباً یک چهارم جوانان جهان نیت (NEET) بودند. این میزان نیم درصد بالاتر از دوران ماقبل فراگیری کوید-۱۹ و معادل ۲۸۹ میلیون جوان بوده است. در سراسر جهان، از هر سه جوان NEET دو نفر زن و میزان نرخ زنان نیت (NEET) بیش از دو برابر مردان نیت (NEET) است. بر أساس آمار سال ۲۰۲۲ در سطح جهانی میزان زنان و دختران نیت (NEET) ۳۲ درصد و مردان و پسران نیت (NEET) ۱۵ درصد بوده است و عواملی همچون نابرابری های جنسیتی در محیط های کار و تحصیل، ازدواج های زود هنگام و فرزندآوری و فعالیت در کارهای خانگی بدون دستمزد در این میزان بالای نیت (NEET) های مونث نسبت به مذکر دخیل بوده است. 

افراد تشکیل دهنده نیت (NEET) ها متنوع است و طیف های مختلفی را شامل می شود. آنها متشکل از کسانی هستند که یا فاقد تحصیل و سوادند و یا ترک تحصیل کرده اند، یا فاقد هر گونه مهارت برای کسب کارند، یا جوانان بیکاری که به دنبال کار هستند، یا جوانانی که به دلایل دیگری از کار بیکار یا از یافتن کار ناامید و دلسرد شده اند، یا افرادی که خارج از نیروی کار محسوب می شوند (مانند مراقبان خانواده، مادران نوجوان، یا جوانان معلول و ناتوان از اشتغال، ...). عوامل متعددی در تبدیل یک جوان به نیت (NEET) دخیل است؛ از جنسیت، سطح تحصیلات پایین و فقدان مهارت های مناسب، شرایط بد اجتماعی-اقتصادی، مهاجرت، پیشینه قومی و دینی، وضعیت سلامت و ناتوانی جسمی، خانواده و یا محیط خانه، و موقعیت جغرافیایی جملگی می توانند در گسترش نیت (NEET) ها و آسیب های مترتب بر وجود این جمعیت جوان موثر باشد. طیف زیادی از جوانانی که NEET هستند در مناطق محروم که فرصت‌های شغلی و امکانات محدود است، مستقر هستند. این جوانان بیشتر در معرض خطر بالای فقر و طرد شدگی اجتماعی و جذب شدن به مشاغل غیر رسمی، پر خطر و بد و گروههای  تبهکار قرار دارند، زیرا آنها اغلب فاقد ابزاری برای بهبود مهارت های خود هستند.

در جریان اعتراضات سال گذشته، غیر از حضور طیف هایی از دانش آموزان و دانشجویان، طیف های متنوعی از «نیت» (NEET) ها نیز یا از جمله شرکت کنندگان در اعتراضات کف خیابان ها بودند یا فعال در فضای مجازی و در حال انتشار مطالب مرتبط با اعتراضات؛ جوانان و نوجوانانی که به دلایل متعدد أولا چیزی برای از دست دادن نداشتند، و در ثانی، خود را نه فقط طلبکار خانواده و والدین خود می دانستند، بلکه طلبکار نظام و حاکمیت تلقی می کردند، و نهایتا، اکثرا با ارزش های سیاسی و فرهنگی و دینی حاکم بیگانه و در تعارض و تضادند. 

مطابق آمار منتشره رسمی توسط مرکز آمار ایران، نسبت جمعیت ۱۵-۲۴ ساله در سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در کل کشور، ۱۳.۲ درصد بوده است و نرخ بیکاری ۱۵ تا ۲۴ ساله ها در سال های یاد شده، ۲۳.۷ درصد و نرخ بیکاری ۱۵ تا ۲۹ ساله ها در سال ۱۳۹۹، ۱۶.۷ درصد و در سال ۱۴۰۰، ۱۶.۵ درصد بوده است.  مطابق گزارش مرکز آمار ایران، از تعداد کل ۲۹۲۶۲۸۱ نفر جوانان ۱۵-۲۴ ساله غیرشاغل غیرمحصل یا «نیت» (NEET) در سال ۱۴۰۰، ۲۰۹۳۹۶۶ نفر در مناطق شهری و ۸۳۲۳۱۵ نفر در مناطق روستایی بودند. همچنین از تعداد کل ۲۹۲۶۲۸۱ نفر این افراد (معادل ۲۷.۴ درصد) در سال ۱۴۰۰، ۹۴۱۰۳۹ نفر مرد (معادل ۱۶.۹ درصد) و ۱۹۸۵۲۴۲ نفر زن (معادل ۳۹ درصد زنان ۱۵-۲۴ ساله) بوده اند. همانگونه که آمارها نشان می دهد، تعداد دختران و زنان «نیت»  در ایران (NEET) نیز همچون آمار جهانی بیش از پسران و مردان «نیت» (NEET) است. 

بسیاری از این تعداد افراد بیکار که نوعا انگیزه و تعهدی برای کار و تحصیل و کسب مهارت ندارند و جزو نیت های غیرفعال به حساب می آیند، برای هر کشوری به طور بالقوه مخاطره آمیز و بحران زا است. هر چند نقش «نیت» (NEET) ها در ناآرامی های سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ مورد تایید برخی جامعه شناسان و چهره های فرهنگی و سیاسی قرار گرفته بود، ولی متاسفانه پس از آن در سیاست گذاری ها طرح و برنامه ای در جهت ترغیب و ایجاد انگیزه و امید و فعالیت و جذب برای آنها در نظر گرفته نشد. به همین دلیل، نقش آنها در برخی عملیات تخریبی و خشونت آمیز ۱۴۰۱، همچون اعتراضات ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸ نیز قابل توجه بود.

در یک کلام، موضوع نیت ها را باید جدی گرفت. رسیدگی به وضع این جوانان مستلزم مداخله زودهنگام و فوری است و تعلل در اقدام، موجب هزینه های قابل توجه و غیر قابل جبرانی می شود. برنامه ریزی برای کاهش نرخ‌ نیت (NEET)ها نیازمند رویکردی جامع و فراگیر شامل مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های خاص، بخصوص در جهت توسعه اقتصادی، ارتقای آموزش و مهارت آموزی به جوانان، جوان سازی بدنه تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان، تنوع افکار و عقاید نو در رده مدیران و دست اندرکاران در کشور است. اگر دست اندرکاران در مورد این طیف برنامه منسجم و دقیقی نداشته باشند، زمینه ساز نگرانی های فزاینده آینده می شوند. به همین دلیل ضروری است بهبود فرصت‌های شغلی، آموزشی، مهارت آموزی، و ترویج شمول اجتماعی در میان جوانان یکی از دغدغه‌های اصلی سیاست ورزان و تصمیم سازان باشد.