فروش مرگ در اینستاگرام؛ پچ ضدخماری الکل!

در روزهایی که شبکه‌های اجتماعی پر شده از تبلیغ‌های رنگارنگ برای محصولات زیبایی و مکمل‌های غذایی، یک پدیده جدید و نسبتا ناشناخته به فروش می‌رسد: «پچ آنتی هنگ‌اور» یا چسب ضد خماری. محصولی که در برخی فروشگاه‌های آنلاین ایرانی فروخته می‌شود و وعده‌ای عجیب می‌دهد: با چسباندنش روی پوست، عوارض نوشیدن الکل از بین می‌رود!

در تبلیغات پرزرق‌وبرق این پچ‌ها چه می‌خوانیم؟

در تبلیغات این پچ‌ها، همه چیز فانتزی‌ست؛ از رنگ و لعاب بسته‌بندی گرفته تا شعارهایی مثل «دیگه نگران افتری مشروب نباش» یا «با چسب آنتی هنگ‌اور، هر چقدر خواستی بنوش!» تبلیغات این محصول با زبان غیرعلمی از مخاطب می‌خواهد تا نوشیدن را بی‌واهمه تجربه کند. جملاتی از این دست در جایی ظاهر می‌شوند که بیش از آن‌که بازتاب‌دهنده واقعیتی علمی باشند، حامل نوعی «وعده فراموشی عواقب» هستند.

ساده‌سازی رفتاری پرمخاطره و فروکاست پیامدهای پیچیده مصرف الکل به سطح یک چسب، تنها با حذف زمینه‌های علمی ممکن می‌شود. برچسب‌هایی که گفته می‌شود حاوی NAC، گلوتاتیون و ویتامین‌های گروه B هستند، اگرچه در برخی فرآیندهای متابولیک نقش دارند، اما هیچ مطالعه بالینی با معیارهای پژوهش پزشکی مدرن، اثربخشی آن‌ها را (آن هم از مسیر پوستی) در جلوگیری از حال بعد از مصرف مشروبات الکلی تأیید نکرده است.

فریب با ادعای تأیید FDA

یکی از پرتکرارترین تکنیک‌های بازاریابی در این محصولات، بهره‌برداری از نام و لوگوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است؛ آن‌هم در حالی‌که این نهاد نه‌تنها هیچ‌گونه تأییدیه‌ای برای پچ‌های ضدخماری صادر نکرده، بلکه طی سال‌های اخیر به برخی تولیدکنندگان مکمل‌های مشابه، اخطار رسمی مبنی بر تبلیغ گمراه‌کننده داده است.

در واقع، اصطلاح «FDA-registered facility» تنها به معنای ثبت صنعتی محل تولید است و نه به معنای تایید عملکرد دارویی یا مکملی محصول. استفاده مبهم از چنین عباراتی، تلاشی برای خلق اطمینان بدون شفافیت است؛ تلاشی که در بستری فاقد سواد سلامت عمومی، می‌تواند به‌سرعت موثر واقع شود.

چه ترکیباتی در این پچ‌ها وجود دارد؟

گفته می‌شود این پچ‌ها حاوی ترکیبی از ویتامین‌های گروه B، NAC (استیل‌سیستئین)، گلوتاتیون و آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل چای سبز یا خارمریم هستند. ترکیباتی که بعضی از آن‌ها در بدن نقش ضد التهابی یا سم‌زدا دارند، اما تا امروز هیچ مطالعه بالینی مستقل و جدی نشان نداده که مصرف آن‌ها  چه خوراکی و چه پوستی  بتواند خماری ناشی از الکل را به‌طور قطعی از بین ببرد. به‌ویژه جذب پوستی ویتامین‌ها، هنوز محل تردیدهای جدی در علم پزشکی است.

مطالعات مستقل، اثربخشی تمام این پچ‌ها را رد کرده‌اند. کارشناسان بیمارستان و مرکز تحقیقاتی کلیولند و دانشگاه مک‌گیل تأکید دارند که هیچ مدرک علمی معتبری برای اثربخشی این محصولات وجود ندارد؛ به گزارش ژورنال  Bon Appétit، آزمایش‌ها روی این پچ‌ها نشان داده‌اند که اثر واقعی ندارند.  

مسئله مهمتر توهم ایمنی کاذب در مصرف کنننده است!

اما نگرانی مهم‌تر زمانی شکل می‌گیرد که مصرف‌کننده، با اعتماد به عملکرد این چسب‌ها، به مصرف  الکل ترغیب شود یا فکر کند با وجود چسب، بدنش از آسیب‌ها در امان مانده. این باور نه‌تنها علمی نیست، بلکه می‌تواند خطرناک باشد.

محصولی که به‌صراحت با شعارهایی مانند «با من هرچقدر خواستی بنوش!» تبلیغ می‌شود، نه‌تنها به‌لحاظ نمادین، بلکه در عمل، مخاطب را نسبت به پیامدهای طبیعی و قانونی این رفتار بی‌حس می‌کند. اگر خماری به‌مثابه یکی از نشانه‌های هشداردهنده بدن حذف شود، نوعی ایمنی کاذب شکل می‌گیرد که نه در خدمت سلامت است و نه در چارچوب قانون می‌گنجد.

در روزگاری که هر صفحه اینستاگرامی می‌تواند با چند عکس و ادعای پزشکی بازارسازی کند، نیاز به نظارت رسانه‌ای و قانونی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. پرسش این‌جاست؛ ‌ چند بار باید از اعتماد مخاطب سوءاستفاده شود تا نهادهای مسئول بالاخره واکنش نشان دهند؟