افتتاح شهر زیرزمینی "سامن" پس از ۱۷ سال انتظار
دستکند تاریخی سامن امروز -پنجشنبه ۸ دی‌ماه- با حضور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پس از گذشت ۱۷ سال از کشف، افتتاح شد.
مجموعه دستکند سامن در سال ۸۴ کشف و مطالعات باستان‌شناسی و کاوش های این مجموعه از سال ۸۶ آغاز شد و تا سال ۹۴ شش فصل از این دستکند کاوش شده است.
اشیاء و اسکلت های انسانی کشف شده از این مجموعه نیز به اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری ملایر منتقل شده است تا پس از تکمیل و افتتاح مجموعه در سایت موزه دستکند سامن در معرض دید گردشگران قرار گیرد.
تکمیل نورپردازی فاز نخست مجموعه انجام شده و ورودی مجموعه دستکند سامن یک ساختمان ۱۷۰ متری است که سه سال پیش از شرکت مخابرات خریداری و به عنوان محل استقرار کارکنان و نگهبانان مجموعه، مرمت و بازسازی شد.
خروجی مجموعه نیز که به مِلک یکی از شهروندان شهر سامن ختم می شد، در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت، نصب دوربین‌های مدار بسته، مرمت، مطالعات باستان شناسی و خریداری و آزادسازی املاک بخش‌های دیگر که دستکند در زیر آنها واقع شده، در حال انجام است و طی سال‌های آینده به صورت مستمر انجام می شود.
اشیای کشف شده از این مجموعه نشان میدهد هسته اولیه سکونتگاه، متعلق به دوره اشکانیان است اما در دوره ساسانی نیز از این مجموعه استفاده شده است.
سامن یکی از قدیمی ترین و کهن ترین شهرها و زیستگاههای انسانی در ایران میباشد و شهر زیرزمینی دستکند سامن نیز ، قدیمی ترین شهر زیرزمینی ایران است از نظر باستان شناسی یکی از منحصر به فردترین شهرهای زیر زمینی جهان به شمار میرود . شهر زیر زمینی سامن ۳۵۰۰ تا ۱۰ هزار سال قدمت دارد. بر اساس کاوشهای باستان شناسی بیش از ۶۰ اسکلت انسانی در این مجموعه کشف شده است که تدفین چمباتمه ای در این مجموعه یک شیوه تدفین است که در آن بدن به صورت خمیده با زانوهایی رو به سینه قرار میگیرد و اشیایی همچون ظروف سفالی ابزار مفرغی و تزئینات شخصی به عنوان هدیه با متوفی دفن می شود از ویژگیهای تدفین در دوره های پیشا تاریخ، عصر مفرغ و آغاز عصر آهن محسوب میشود نخستین کاربرد آیینی این شهر زیرزمینی گورستان و محل تدفین مردگان بوده است در دوره های بعد این مکان به نیایشگاه پیروان آیین میترائیسم تبدیل شد و سپس در مقاطعی از تاریخ به پناهگاهی امن برای مردم در برابر یورش دشمنان بدل گردید شهر زیرزمینی سامن مجموعه ای حیرت انگیز از اتاقها و دالان‌های تو در تو فضاهای آیینی و مسیرهای مخفی است . که همگی در دل سنگ سخت گرانیت با دقت و مهارت تراشیده شده اند این شهر زیر زمینی بدون هیچ گونه مصالحی و در بستری از سنگ گرانیت در ۳ طبقه و در عمق ۴ تا ۶ متری زمین زیر شهر سامن ساخته شده و تا کنون فقط ۳ هکتار آن توسط باستان شناسان کاوش شده است همچنین وجود یک رشته قنات فعال چند هزار ساله در درون شهر زیرزمینی گواهی بر دانش مهندسی پیشرفته ساکنان باستانی منطقه دارد. به روایت مردم محلی برخی از راههای مخفی این شهر تا بیرون از محدوده امروزی سامن امتداد یافته اند قدمت این مجموعه حدود ۸۰۰ تا ۹۵۰ سال پیشتر از پیدایش حکومت مادها، هخامنشیان و آیین میترائیسم است و به دوره ای باز میگردد که اقوام کهن زاگرس نشین همچون لولوبی ها ، گوتیان و کاسی ها در این نواحی زندگی و حکمرانی میکردند از دیگر آثار تاریخی شاخص شهر ،سامن میتوان به برج خانقلی اشاره کرد که با قدمتی حدود ۷۰۰ سال به دوره ایلخانی تعلق دارد این بنای خشتی و گلی در محله چال خانقلی واقع شده و نمونه ای ارزشمند از معماری سنتی منطقه را به نمایش میگذارد . همچنین مقبره سام و حام دو فرزند حضرت نوح (ع) در آرامستان قدیمی سامن قرار دارد و براساس روایتهای معتبر تاریخی و دینی در ادیان یهودیت ، مسیحیت و اسلام و همچنین شیوه و روش معماری و نوع مصالح به کار رفته در پایه های بنای اولیه نشان میدهد که مقبره اولیه و اصلی ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قدمت دارد ولی قدمت مقبره فعلی به اواسط دوره قاجار باز میگردد که بر روی بناهایی از دوره ایلخانان و صفویان تجدید بنا شده است .نام گذاری شهر سامن نیز برگرفته از نام سام، فرزند نوح (ع) است. شهر زیرزمینی دستکند سامن برج خانقلی و مقبره سام و حام هر سه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اندو گنجینه ای ارزشمند از تاریخ آیین و فرهنگ کهن ایرانی را در دل خود جای داده اند.