روز پنجم شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی یکی از روزهای سرنوشتساز تاریخ معاصر ایران است. در میانهی آتش جنگ جهانی دوم، هنگامی که نیروهای بریتانیا و شوروی به خاک ایران یورش برده بودند و اقتدار رضا شاه رو به زوال میرفت، بار دیگر نام محمدعلی فروغی بهعنوان نخستوزیر بر سر زبانها افتاد.
امروز سوم شهریور یادآور یکی از تلخترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است؛ روزی که قوای متفقین در سال ۱۳۲۰، با نقض بیطرفی ایران، کشور را اشغال کردند و حیات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملت را به مخاطره افکندند.
امروز، ۴ مرداد، سالروز درگذشت رضا شاه پهلوی است؛ حکمران مقتدر و تأثیرگذاری که با تاجگذاری خود در سال ۱۳۰۵، دورهای طولانی از استبداد نوجامه را در ایران رقم زد و همه تصمیمها را در دستان خود متمرکز ساخت. او که با حمایت انگلیس و به قیمت محدود شدن آزادیهای سیاسی، ساختار قدرت را در ایران بهکلی تغییر داد، چهرهای جنجالی و بحثبرانگیز در تاریخ معاصر کشور به شمار میرود.
در روزهای پرالتهاب پس از جنگ جهانی دوم، ایران که هنوز سایه سنگین ارتش سرخ را بر خاک خود احساس میکرد، با شجاعتی کمنظیر پرونده تخلف شوروی از پیمان سهجانبه و دخالت در امور داخلی کشور را به شورای امنیت برد؛ شکایتی که کرملین را غافلگیر ساخت و تلاشی بیثمر برای تعویق رسیدگی در پی داشت. اما در برابر پافشاری نمایندگان ایران، آمریکا و انگلیس، شوروی ناچار شد پای میز مذاکره بیاید.