گفتگو با ریچارد کاتم از طراحان اصلی کودتای ۲۸ مرداد
کاتم هرچند برای ایرانیان به‌واسطه‌ی نقش‌اش در کودتای ۲۸ مرداد، بدنام است؛ لیکن، نمادی است از هوش و نظریه‌پردازی در عرصه‌ی سیاست است.
کاتم هرچند برای ایرانیان به‌واسطه‌ی نقش‌اش در کودتای ۲۸ مرداد، بدنام است؛ لیکن، نمادی است از هوش و نظریه‌پردازی در عرصه‌ی سیاست و از این حیث چیزی از همتای خود برژینسکی کم نمی‌آورد. در شصت‌وپنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد رجوع به دریچه‌ی ذهنِ یکی از طرّاحان آن، عبرت‌آموز است.
کاتم هرچند برای ایرانیان به‌واسطه‌ی نقش‌اش در کودتای ۲۸ مرداد، بدنام است؛ لیکن، نمادی است از هوش و نظریه‌پردازی در عرصه‌ی سیاست و از این حیث چیزی از همتای خود برژینسکی کم نمی‌آورد. در شصت‌وپنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد رجوع به دریچه‌ی ذهنِ یکی از طرّاحان آن، عبرت‌آموز است.
بخشی محور‌های برگزیده‌ی مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:
• کاتم به فراست به اولویّت‌های ایالات متحده در عرصه‌ی سیاست خارجی اشاره دارد که عبارت‌اند از مهار شورویِ سابق، برقراری جریان نفت و حمایت از اسراییل. این اولویّت‌ها هنوز باقی هستند.
• سیلان داشتنِ مفهوم امنیّت ملی و پارادایمیک‌بودنِ آن (یعنی راهبرد‌های عملی مبتنی بر پارادایم‌های نظری هستند).
• اقرار صریح در نقش آمریکا در براندازی حکومت ملّیِ دکتر محمد مصدق.
• صوری بودنِ خواسته‌ی آمریکا از شاه مبنی بر رعایت حقوق بشر و آزادی به‌خصوص در دوران ریاست‌جمهوریِ جیمی کارتر.
• تاثیرگذاریِ عقاید برژینسکی بر تحوّلات آستانه‌ی انقلاب.
• نزدیکی میان آمریکا و شوروی علی‌رغم لفاظی‌های جنگ سرد وایجاد اتحاد با عراق به‌منظور رویارویی با ایران (این امر باید ما را در مواجهه با روسیه محتاط کند هرچند نمونه‌ی سیاست‌ورزی کاتم که در نوع پاسخ‌های او نیز متجلّی است درکل محتاطانه است).
• نقش فرایند جهانی‌شدن و قوّت گرفتن پارادایم تجارت جهانی در گسیل‌شدن حمایت جامعه‌ی بین الملل از عراق در جنگ با ایران. (هرچند که هردوسوی مخاصمه یعنی ایران و عراق بودجه‌ی زیادی را صرف خرید سلاح از کشور‌های مختلف کردند). درهرحال این گفته‌ی کاتم در نوع خود جالب و تازه است؛ اینکه چگونه جهانی‌شدن راه خود را شده از طریق جنگ باز می‌کند.
• تقویت سیاست مهار دوگانه در زمان ریاست‌جمهوری کلینتون (و ردِّ این عقیده‌ی جاری که دموکرات‌ها به نسبت جمهوری‌خواه‌ها سیاست منطقی‌تری نسبت به ایران دارند).
• تاکید بر اهمیّت وزنه‌ی نظامی در طرفداری یا مخالفت با فرایند صلح خاورمیانه.
• نقش نظام اعتقادی و دل‌بستگی‌های شخصی در حمایت آمریکا از اسراییل. (کاتم اشاره دارد که ریشه‌ی حمایت آمریکا از اسراییل چیز چندان پیچیده‌ای نیست و در بسیاری موارد به علایق شخصیِ افرادِ صاحب‌منصب بازمی‌گردد).
• ریشه‌داشتنِ سیاست مهار دوگانه در میلیتاریزم آمریکایی.
• نقش اسراییل در سیاستِ دوری‌گزینی و بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا.
• بدبینی نسبت به ائتلاف احتمالیِ میان ایران، روسیه، هند و چین.
پرسش‌های انتهایی مصاحبه، گرچه ناظر به وقایع و شرایط آینده هستند -مثلا پرسش از ائتلاف احتمالی میان ایران، روسیه و چین، هسته‌ای شدنِ ایران یا روابط احتمالی ایران و اسراییل- لیکن همگی تا به امروز کماکان محل بحث و چالش‌آفرین و در منطقه‌ی خاورمیانه اثرگذار می‌باشند. به‌ویژه کاتم پیش‌بینی نابی به دست می‌دهد از نوع دوستی و ائتلاف میان ایران از سویی، و چهار دولت هند و روسیه و چین و پاکستان از سوی دیگر.
کاتم یاری‌رسانی این چهار دولت به ایران را گونه‌ای توهم می‌داند. این پیش‌بینیِ کاتم گرچه از بنیاد‌ها و شواهد مستحکمی برخوردار است مثلا همکاری و نزدیکی میان آمریکا و شوروی سابق در حمایت از صدام‌حسین در جنگِ با ایران، لیکن تحولات کنونی و همکاری میان روسیه و ایران در جنگ با داعش، شاهدی بر رد پیش‌بینیِ کاتم است. اما استدلال‌های کاتم را باید جدّی گرفت؛ به‌ویژه در شرایط کنونی تحریم باید دید که آیا دولتی همچون چین، روسیه و هند تا چه حد یاری‌رسانِ ایران خواهند بود و به چه میزانی از ایران چونان یک برگ برنده در ایجاد تعادل در رابطه‌ی خویش با غرب به‌خصوص آمریکایِ ترامپ، بهره خواهند بُرد.
همچنین در نظر کاتم تصورِ برساخته‌ی ایرانِ ستیزه‌جو، از هرجایی که آب می‌خورد؛ آنقدر قوی هست که چشم‌انداز آتیِ فرایند صلح خاورمیانه، و نیز روابط میان ایران و آمریکا را تاریک کرده و اسراییل را کماکان دشمنِ شماره‌ی یکِ ایران نگاه دارد.
728
