سیاست‌های افزایش جمعیت چه‌قدر کارساز خواهد بود؟ 

محمد احمدیان در خصوص سیاست‌های افزایش جمعیت اظهار کرد: در راستای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری و افزایش جمعیت، مجلس شورای اسلامی، طرح تعالی جمعیت و خانواده را تصویب نمود که جزئیات آن در کمیسیون مربوطه در حال بررسی و کامل شدن است.

وی افزود: همچنین در طرح سهام آیندگان که در حال بررسی در مجلس است برای فرزندان سوم و چهارم و به بعد، سهام از شرکت‌های معتبر دولتی در نظر گرفته شده که در مورد پیش‌بینی میزان افزایش فرزندآوری با اجرای طرح سهام آیندگان (در صورت تصویب طرح در مجلس ) بایستی دید که آیا این طرح ضمانت اجرایی توسط دولت خواهد داشت.

محمدیان بیان کرد: در دهه‌های اخیر، جمعیت کشور همواره در حال افزایش بوده‌است و آنچه‌که موجب نگرانی و تهدیدی برای کشور تلقی می‌شود، روند کاهشی رشد جمعیت است. رشد جمعیت و میزان باروری در کشور در دهه‌های اخیر، نوساناتی داشته ‌است.

پس از اعمال برنامه تنظیم خانواده از نیمه دوم دهه ۱۳۴۰ میزان باروری در کشور اندکی کاهش یافت، اما مجددا طی سال‌های ۱۳۶۵-۱۳۵۵ به دلیل شرایط خاص دوران انقلاب و تحولات اجتماعی و فرهنگی و نیز توقف برنامه‌های تنظیم خانواده میزان باروری مجددا به حدود هفت فرزند برای هر زن افزایش یافت.

مدیرگروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: به‌دنبال میزان بالای رشد جمعیت، مسئولین و سیاست‌گذاران، از سال‌های پایانی دهه ۱۳۶۰ سیاست‌ها و برنامه‌های تنظیم خانواده را احیاء نموده و اجرا کردند.

علاوه‌بر آن، سیاست‌های توسعه‌ای از جمله گسترش شبکه بهداشت روستایی، توسعه مناطق محروم و افزایش تحصیلات مناطق روستایی، به‌ویژه زنان نیز در اولویت برنامه‌های دولت قرار گرفت.

وی تاکید کرد: همزمانی و همگونی برنامه‌های توسعه و بهداشت با برنامه‌های تنظیم خانواده، به کاهش مرگ‌ومیر نوزادان منجر شد و تقاضا برای فرزند زیاد را کاهش داد. این امر موجب کاهش چشمگیر باروری شد.

پس از انتشار نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ توسط مرکز آمار ایران که نشان می داد. نرخ باروری کلی به ۱.۸ کاهش یافته است و به‌دنبال آن، هشدار برخی از جمعیت‌شناسان و سیاست‌گذاران و به‌ویژه مقام معظم رهبری، میزان باروری در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ اندکی افزایش یافت اما مجددا از سال ۱۳۹۵ تا کنون روند کاهشی داشته‌است.

مدیرگروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص عوامل موثر بر کاهش جمعیت، عنوان کرد: به نظر می‌رسد از همه مهم‌تر، عوامل فرهنگی و عوامل اقتصادی است به همین دلیل، فرهنگ‌سازی در راستای تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری به‌موقع و نیز فراهم نمودن فرصت‌های شغلی و تسهیلات برای ازدواج، اشتغال و مسکن جوانان از جمله برنامه‌های ضروری است که باید مورد توجه مسئولان جامعه قرار گیرد. در حال حاضر مهم‌ترین علل کاهش باروری، عوامل فرهنگی و مشکلات معیشتی است.

محمدیان در پاسخ به این پرسش که چه عواملی می تواند رشد منفی جمعیت را کاهش دهد، بیان کرد: عوامل موثر بر رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ، ﻋﺒﺎرت‌اند از باروری، ﻣﺮگ‌ و ﻣﯿﺮ و مهاجرت ﮐـﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ باروری و ﻣﻬﺎﺟﺮﭘﺬﯾﺮی اﻓﺰاﯾﺸﯽ اﺳﺖ، درﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ و ﻣﻬﺎﺟﺮﻓﺮﺳـﺘﯽ ﮐﺎﻫﺸـﯽ اﺳـﺖ. دراین بین ﺑﺎروری و فرزندآوری مهمﺗﺮﯾﻦ عامل ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: علت کاهش تمایل به فرزندآوری در همه خانواده‌ها یکسان نیست و هر کدام از آن‌ها دلایل خاص خود را دارند. از این رو، باید برای هر گروه، متناسب با نوع مانع، برنامه‌ریزی لازم انجام شود.

مدیرگروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: افزایش تعداد زنان واقع در سن باروری و به دنبال آن، ازدواج و فرزندآوری جوانانی که در دهه۶۰ و ۷۰ متولد شدند موجب افزایش موالید از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۴ شد، اما پس از سال ۱۳۹۴ به‌علت خارج شدن زنان متولد دهه ۵۰ و ۶۰ از سنین باروری، تعداد تولدها شروع به کاهش کرد.

محمدیان ادامه داد: این روند کاهشی از سال ۹۷ به بعد به‌دلیل شرایط اقتصادی و معیشتی مردم ناشی از تحریم‌ها، با شتاب بیشتری روبه‌رو شد و شیوع بیماری کووید ۱۹ و نگرانی‌های ناشی از آن نیز در سال۹۹ به این مشکلات اضافه شده است که برای بررسی تأثیرات کرونا بر کاهش بیشتر موالید باید منتظر تعداد تولدهای شش ماهه دوم سال گذشته بود.

وی افزود: بر اساس آمار ثبت احوال کشور در سال ۹۸، ۱۷۰ هزار تولد نسبت به سال قبل آن کاهش یافته است و مقایسه میزان تولدهای ثبت‌شده در ۶ ماهه اول سال ۹۸ و ۹۹، نشان می‌دهد که تعداد کل موالید کشور از ۶۱۴هزار و ۵۵۹ به ۵۸۰هزار و ۶۰۶ تولد کاهش پیدا کرده است.

مدیرگروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: سیاست‌های کلی جمعیت که توسط مقام معظم رهبری در اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ ابلاغ شد کاملاً جامع است و مسیر آینده کشور را برای مقابله با این معضل روشن کرده است. این سیاست‌ها ۱۴ بند دارد که بند اول به ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، اشاره می‌کند و بند آخر هم، بند رصد این سیاست‌ها است. ۱۲ بند دیگر نیز برای رشد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حمایت از جوانان به خصوص برای ازدواج و فرزندآوری دیده شده‌است.

وی با اشاره به‌اینکه سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری مسیر روشنی را برای پویایی و بالندگی و افزایش جمعیت کشور مشخص کرده است، بیان کرد: با وجود این‌که چند سال از ابلاغ این سیاست‌ها به سازمان‌ها و ارگان‌ها می گذرد و رهبر معظم انقلاب مکرراً در این زمینه تاکید نموده‌اند، اما به‌دلیل اینکه بسترهای مناسب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی لازم در جامعه برای افزایش فرزندآوری فراهم نشده است، نه تنها شاهد افزایش باروری نبوده‌ایم، بلکه روند کاهش باروری شتاب بیشتری گرفته‌است به‌طوری که رشد جمعیت در سال ۱۳۹۸ به زیر یک درصد رسید.

محمدیان در خصوص راهکارهای مؤثر کشورهای خارجی برای افزایش جمعیت، گفت: کشورهایی که میزان رشد جمعیت آن‌ها کاهش یافته است سال‌هاست که مشوق‌هایی را با هدف افزایش جمعیت در نظر گرفته‌اند؛ به‌عنوان مثال کشورهای اندونزی، کویت و هند به جوانان خود مبالغ قابل توجهی به‌عنوان وام ازدواج پرداخت می‌کنند. کشورهای اروپایی و آمریکایی عموماً چیزی به نام وام ازدواج ندارند و بیشتر بر مفهوم فرزندآوری در قالب نهاد خانواده تمرکز کرده‌اند.

مدیر گروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: از جمله مشوق‌هایی که این کشورها برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری در نظر گرفته‌اند می‌توان به معافیت‌های مالیاتی، مرخصی‌های با حقوق و طولانی‌مدت زایمان و پس از زایمان، پرداخت مبالغی به ازای تولد هر فرزند به والدین آن‌ها، کمک هزینه‌های مالی فرزندان برای پیش دبستانی و همچنین دوران مدرسه و دانشگاه اشاره نمود. بعضی کشورها نیز در راستای افزایش نرخ تولد، سیاست‌های تنبیهی در پیش گرفته‌اند؛ به‌عنوان مثال در رومانی زنان و مردان بدون فرزند بالای ۲۵سال، صرف‌نظر از وضعیت تأهل‌شان، مالیات بیشتری باید بپردازند.

وی افزود: با تمام مشوق‌هایی که کشورهای توسعه‌یافته برای فرزندآوری در نظر گرفته‌اند، اما به‌دلیل فرهنگ رفاه‌طلبی وفردگرایی در این کشورها نرخ باروری به‌میزان قابل توجهی افزایش نیافته و لذا برای جبران جمعیت اقدام به مهاجرپذیری کرده‌اند و نیروی کار مورد نیاز خود را از بین تحصیل‌کردگان و نخبگان کشورهای در حال توسعه تامین می‌کنند.

محمدیان بیان کرد: آنچه از بررسی مشوق‌های لازم برای افزایش جمعیت در چند کشور به دست آمده است، حمایت دولتی و بسترسازی مناسب و همچنین اطمینان دادن به مردم برای افزایش نسل است به طوری‌که مسئله اقتصادی در تمامی مشوق‌ها در کشورهای گوناگون بیش از موارد دیگر به چشم می‌خورد.

مدیر گروه سلامت خانواده، جمعیت و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد درپایان افزود: لازم است مسئولین در جمهوری اسلامی ایران، در کنار کار فرهنگی و ترویج سبک زندگی ایرانی و اسلامی دوستدار خانواده، برای افزایش نسل، بسترهای لازم و همچنین مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و هچنین معضلات ازدواج جوانان را برطرف نموده تا خانواده‌ها برای افزایش نسل و جوانان برای ازدواج، بدون هیچ مشکل اقتصادی و اجتماعی و ... به سمت فرزندآوری تشویق شوند.

منبع: ایسنا

68