درسی که کریم خان زند به ترک‌های عثمانی داد/ وقتی سلطان عثمانی از خشم در حال دیوانه شدن بود/ چگونه سردار ایران "پاشا"ها را شکست داد؟

شهر بصره تا زمان فوت کریم خان در اختیار سپاه ایران قرار داشت. بعد از فوت کریم خان زند، سپاهیان و حکام بصره که ایران را در جنگ داخلی دیدند به ایران بازگشته و عثمانی نیز بدون هیچ گونه مقاومتی مجددا شهر را در اختیار گرفت.

درسی که کریم خان زند به ترک‌های عثمانی داد/ وقتی سلطان عثمانی از خشم در حال دیوانه شدن بود/ چگونه سردار ایران "پاشا"ها را شکست داد؟

داستان درگیری ایران و عثمانی تاریخی طولانی و پر فراز و نشیب دارد. این دو کشور در قرون 17 تا 19 بزرگترین دشمنان و رقبای شرق بوده و جنگ‌های بسیاری با هم می‌کردند. در بسیاری از این نبردها عثمانی پیروز و در بسیاری دیگر نیز ایران پیروز بوده است.

بیشتر پیروزی‌های ایران در جنگ با عثمانی در زمان سه پادشاه به وقوع پیوست: شاه عباس صفوی، نادرشاه افشار و کریم خان زند. در مورد شاه عباس و نادر شاه و شرح فتوحاتشان روایات بسیاری منقول و مکتوب شده است اما در مورد کریم خان زند و جنگش با عثمانی کمتر نوشته شده است.

جنگ بصره چگونه آغاز شد؟

کریم خان زند وکیل الرعایاء ایران در زمان شاه اسماعیل سوم بود و به همین دلیل می‌توان او را عملنا شاه ایران در قرن 12 هجری قمری دانست.

کریم خان تنها یک جنگ خارجی داشته و آن جنگ نیز نبرد موسوم به "بصره" بوده که او با سپاهیان عثمانی داشته است. در مورد پیش زمینه جنگ بصره نظرات متفاوتی ایراد شده است. برخی معتقدند علت آغاز جنگ بین ایران و عثمانی حمایت کریم خان زند از کردهای عثمانی جهت شورش و استقلال بوده است. برخی دیگر نیز آزار و اذیت زوار ایرانی توسط حکام ترک عراق را علت آغاز جنگ می‌دانند. با این حال، به نظر می‌رسد جرقه جنگ با غوغای "میرمهنا" زده شده است.

آثار تاریخی نگاه متفاوتی در مورد آغاز جنگ بصره دارند. ما در این گزارش صرفا به روایت "رستم الحکما" در کتاب "رستم التواریخ" می‌پردازیم. رستم الحکما معتقد است که میرمهنا که یکی از شیوخ پرنفوذ جنوب کشور و جزیره خارک بوده است در ابتدا روابط خوبی با کریم خان زند داشته است. این روابط زمانی بهتر شد که انگلیسی‌ها و هلندی‌ها با کشتی‌های جنگی خود به جزایر جنوبی حمله کردند. کریم خان به پیشنهاد "آقا محمد خان قاجار" به میرمهنا ماموریت می‌دهد که در مقابل فرنگی‌ها بایستد. میرمهنا نیز سربازان خود را به شکل زنان درآورده و با روی پوشیده و به عنوان روسپی وارد جزیره خارک شد تا مثلا خود را بر سربازان فرنگی عرضه کند. با این حال، میرمهنا و یارانش به محض ورود به شهر و فریب دادن سربازان فرنگی، سلاح بیرون آورده و سپاه انگلیسی را شکست دادند.

با شکست انگلیسی‌ها، میرمهنا قدرت بسیار زیادی گرفت. او حالا عملا رهبر جنوب (سواحل خلیج فارس و دریای عمان) بود. در همین زمان عثمانی‌ها نیز شروع به تحریک او کردند. "عمر پاشا" والی بغداد و "سلیمان پاشا" والی بصره و نیز شیوخ عمان از میرمهنا حمایت کرده و او نیز با نیروی دریایی‌اش بر راه های آبی خلیج فارس و دریای عمان تسلط پیدا کرد. قدرت میرمهنا به حدی شد که علیه سربازان کریم خان شورید و ماموران حکومتی ایران در بندرعباس و خارک و سایر جزایر جنوب را کشت.

کریم خان خشمگین شد و سپاهی را به فرماندهی "زکی خان" برادر مادری‌اش به سمت جنوب فرستاد. در همین زمان میرمهنا نیز اشتباهی استراتژیک کرد و بر برخی از یارانش خشم گرفت و برای تنبیه آنان، زنانشان را به خرابات (فاحشه خانه) فرستاد. این یاران به شدت خشمگین شده و علیه میرمهنا شورش کردند. زکی خان نیز از این فرصت استفاده کرد و به میرمهنا حمله برد. شیخ یاغی سوار بر کشتی شد و به بصره گریخت. اگرچه سلیمان پاشا در ابتدا می خواست از میرمهنا حمایت کند اما میرمهنا به تجار بصره نیز آسیب زیادی زده و بسیاری از دریانوردان این شهر را از دم تیغ گذرانده بود. این شد که به دستور حاکم بصره او را بر دار کرده و شکمش را دریدند. بعد از این حادثه، زکی خان و سپاهیانش وارد خارک شده و مناطق شورشی را مجددا پس گرفتند.

همزمان کریم خان نیز نامه‌ای تهدید آمیز به سلیمان پاشا فرستاد و او را از دخالت در ملک ایران منع کرد. سلیمان فرستاده ایران را تمسخر کرد و کریم خان نیز "علی محمد خان زند" خواهر زاده خود را به همراه لشگری به سمت بصره فرستاد.

فتح بصره، خشم سلطان ترک از ایران

بصره پس از مدتی محاصره به راحتی به دست سربازان ایران گشوده شد. عمر پاشا (والی بغداد) به استانبول نامه فرستاد. خلیفه عثمانی و صدراعظم به شدت خشمگین شدند. مشهور است که سلطان عثمانی که هنگام شنیدن این خبر در حال شطرنج بازی بود از شدت خشم مهره های بازی را به دیوار کوبید. او ابتدا تصمیم گرفت لشگری چهارصد هزار نفری به بصره بفرستد. با این حال یکی از نزدیکانش (صدراعظم عثمانی) این را خلاف مصلحت دانست چرا که معتقد بود شانس پیروزی عثمانی در این جنگ بسیار پایین است.

روایت رستم الحکما از نصیحت صدراعظم به سلطان عثمانی

رستم الحکما نصیحت صدراعظم به خلیفه عثمانی را چنین روایت می‌کند: "پیش از تو، از تو بزرگتران نموده‌اند و جز ضرر جانی و مالی و مملکتی چیزی دیگر نیافته‌اند. زیرا داستان سلوک سلطان قهار سفاک یعنی نادر پادشاه هنوز از خاطر رومیان {عثمانی‌ها} فراموش نگردیده؛ پس صبر کردن بهتر و آرام گرفتن خوش‌تر است تا آنکه سلطان والا شان ایران {کریم خان زند} جامه گذارد و ملک به دیگری سپارد. در آن حیص و بیص، بصره را وا می‌گذارند و می‌روند و بی رنج و تعب به تصرف کارگذاران تو در خواهد آمد و اگراکنون عسکر به ایران فرستی، ایران رستم خیز است. از هر گوشه هزار رستم بیرون تازد و با هم اتفاق نمایند و در عالم، شورش اندازند و می ترسم خدا نکرده دولت روم را بر هم زنند و از تسخیر ممالک روم دم زنند."

سلطان عثمانی با شنیدن این پیشنهاد موافقت کرد و ترجیح داد از خیر بصره بگذرد.

شورش اعراب علیه ایران و لشگرکشی صادق خان

علی محمد خان (خواهر زاده کریم خان) والی بصره شد. با این حال، اعراب ساکن اطراف بصره علیه‌اش دائما فعالیت کرده و کارگزاران او را به لطایف الحیل از بین می‌بردند. علی محمد خان با سپاه چند هزار نفری‌اش به بیرون بصره حمله کرد تا این یاغیان را سرکوب کند. شورشی‌ها سد رودخانه دجله را شکستند و به سپاه ایران آب بستند و علی محمد خان و یارانش همه غرق شدند.

کریم خان زند که چنین دید برادرش "صادق خان" را به همراه سی هزار سرباز به سمت بصره فرستاد تا شورشیان را تنبیه کند. صادق خان بر شورشیان بصره پیروز شد و این شهر مجددا در اختیار ایران قرار گرفت.

بصره تا چه زمانی در اختیار ایران قرار داشت؟

شهر بصره تا زمان فوت کریم خان در اختیار سپاه ایران قرار داشت. بعد از فوت کریم خان زند، سپاهیان و حکام بصره که ایران را در جنگ داخلی دیدند به ایران بازگشته و عثمانی نیز بدون هیچ گونه مقاومتی مجددا شهر را در اختیار گرفت.

منبع: خبر فوری

38

شبکه‌های اجتماعی
دیدگاهتان را بنویسید

نظرات شما - 29
  • بی نام
    1

    کریم خان آدم بود اون رفتار رو با آقا محمد خان قاجار نمی کرد که نتیجه اش بشه یه کوه از چشم . ورق زدن تو تاریخ هیچ مشکلی رو الان از مملکت حل نمی کنه . زمین خدا رو قیمت جان کردید خوبه ؟ رودخانه کرج رو آبش رو تو حلقوم تهرانی بی سر و صدا همین امسال طرح اجرا می کنند خوبه ؟ آقا یه رود پاکی هست خدا آفریده طرف هم اومده شعری خونده حالا فکر می کنید حاکمیت ما از دست رفت . من کرجی باید اب چاه بخورم و تهرانی باید آب رودخونه کرج رو . سینه چاک رود ارس نباشند آقایون لطفا.

    نظرات شما -
    • مسعود
      1

      چقدرزروپرت کردی

    • به بی نام
      0

      دست کم اسم ادمی رو نمی اوردی که اساس بدبختی در کشورمان از زمان او آغاز شد! بی کفایتی همه پادشان بی کفایت قاجار از اولی تا آخری را که همه می دانند البته اگر از کتابهای این روزها پاکشان نکرده باشند که فقط از پهلویها بگویند که چقدر بد بودند!اگر عقده ای نبود با لطفعلی خان زند بسیار زیبارو آن کار وحشیانه را انجام نمی داد.بدبختانه زشتی و پلشتی قاجار هنوز از کشورمان رخت برنبسته !

    • ایرانی
      0

      وا اسفا بر تو که اسم هموطن را داری یدک میکشی.... اگر خاک آذربایجان ، قفقاز و ... را از دست دادیم حاصل فرومایگی و بی عرضه گی بی غیرتانی بود که مفهوم وطن را فقط در خانه و حیاط و شهر خودشان معنی کردند. جای جای این خاک عزیز وطن ماست. از شمالی ترین سرحدات تا جنوبی ترین. یاد و نام آن شهدای مدافع وطن ، شهدای جلفا گرامی باد... (در سوم شهریور سال ۱۳۲۰ و در هنگام تهاجم نیروهای ارتش شوروی به ایران سه تن از مرزبانان ایرانی با نام‌های «سرجوخه مصیب ملک محمدی»، «سید محمد راثی هاشمی» و «عبدالله شهریاری» با وجود دستور به عدم مقاومت توسط حکومت مرکزی، به‌صورت داوطلبانه ۴۸ ساعت مقابل نیروهای مهاجم بر روی پل آهنی جلفا مقاومت نموده و از خاک میهنشان دفاع کردند). یاد و نام 240 هزار شهید جنگ 8 ساله گرامی باد که بخاطر این خاک خون دادند....

    • سیّدمهدی
      2

      مصداق بارز عدم ربط گودرز به شقایق!

  • عباسی
    0

    کریم خان غیرت لری داشت ، مثل الان بی غیرتی نبود

    نظرات شما -
    • کاربر ناشناس
      0

      کریم خان لرباغیرت وبا شرف بود از نصل عرب نبود وایرانی بود

  • یا کریم بابا
    0

    آیندگان از درس هایی که چین و روسیه به ایران دادن هم روایت ها خواهند نمود

  • ستم ديده
    0

    شما دزدان خود را با شاه عباس و كريم خان مقايسه ميكنيد

  • ایرانی
    1

    آخه کریم خان زند ایرانی الاصل بود .

  • ایرانی
    0

    ان کریم خان بود . وکیل الرعایا. نه شما ها که خود را خدا می دانید. ایران چون کریم خان هرگز بخود ندیده ...

  • ستم ديده
    0

    شماها دزدان بي هويت و فرا مليتي هستيد خاك و اينها كيلوي چند

  • پرنیا
    1

    ما ملت ایران یه چیزی خیلی خوب میدانیم اینکه مردم دیار آذربایجان به هیچکس اجازه کوچکترین دست درازی رو به خاک ایران نمی‌دن .وباهم وجودشان از خاکش دفاع می کنند و عاشق ایران هستن نمونه اون حمایت جانانه ای که ازاین ملی والیبال تو لیگ جهانی در ارومیه واردبیل شد و به همه ثابت شد که این مردم چقدر عاشق کشورشان هستن همینجوری که بقیه مردم ایران ورزشکاران اذریشون افتخار می کنند اونا رو مایه مباهاتشان هستن ورزشکارانی مثل دایی رضا زاده باقری و مرحوم سامند رحمان وخیلی های دیگه که همیشه باعث افتخار ایران بودن وبرای نام ایران از هیچ تلاشی فرو گذاری نکردن.مردم آذر بایجان خیلی خوب می دانند اگه سختی هست برای همه مردم ایرانه .انشالله همه با هم سختی های پشت سر میزاریم وباهمه ابادش می کنیم

    نظرات شما -
    • سیّدمهدی
      0

      مرحوم سیامند رحمان، اهل ایلام بودند.

  • ویران
    1

    من کلاس دوم ابتدایی معدلم ۲۰ بود ریاضی ۲۰ شدم جغرافی ۲۰ شدم املا ۲۰ شدم الان ولی یه الاف بیکارم خوب که چی؟ وضع الان مملکت رو بچسبید با وجود اینکه یکی ازثروتنمندترین کشورهای دنیا هستیم ولی ملت در اوج بدبختی بیکاری خاری و خفت روزگار میگذرانند خودروها یا بهتر بگم فرغونهایی که ملت باقیمت گزاف سوار میشوند، این از وضع ارزش پول ملی جزو بی ارزشترین پولهای دنیا هستیم ارزش و منزلت پاسپورت که چند تا کشور آدم خوار ما رو میپذیرند و ... عثمانی هم نابود شده زندیه هم نیست ولی ترکیه یک کشور پیشرفته اس حالا شما هی بگو کوروش را داریم موروش را داریم کریم رو داریم پهلوی را داریم به درد جرز لای دیوار میخوره

    نظرات شما -
    • حمد
      0

      آقای املاءبیست علاف درسته نه الاف این براساس لغتنامه معین بی معنی است ضمنا یکی از مواردی که یک دولت بی حرمت و عزت می شود نداستن یا توجه نکردن به تاریخ است چرا که یادش می رود که چه بوده وبایدچه باشد نتیجه عینی اش می شود روحانی و اصلاح طلبها که چون خود را بدون اصل می دانند امریکا را کدخدا دانسته و برای خوشنودی اش هر کاری می کنند حتی حراج کرد ن عظمت یک ملت

    • توحید
      0

      آقای املاء بیست : خواری یعنی ذلت و پستی وشما این کلمه اشتباه ( خاری) نوشته اید. ثروتمند را هم غلط نوشتی. علّاف را هم غلط نوشتی. درضمن ملتی که بدبخت وبیکارند چطور میتوانند پول های گزافی برای فرغون ها بدهند. درپایان ؛ شماکه شاگرد ممتاز بودی 2سطر مطلب نوشتی با چند تا اشتباه املائی و دستوری، از دیگران چه انتظاری داری؟

  • منصف
    2

    ننگ ونفرین بر سلسله های بی شرف ووطن فروش قاجار و پهلوی که هرچه عقب ماندگی وازبین رفتن وتک تکه شدن خاک وطن وجود دارد نتیجه بی غیرتی بی شرفی ووطن فروشی پسر سپردگی این خائنین است

  • یاسین
    0

    کریم خان وطن پرست بود شما دزد و غرب پرست سردار سلیمانی وطن پرست بود شم زالو زاده و پست

  • ایرانی
    0

    کریم خان کجایی که ببینی اردوغان چی مگه اگه کریم خان نیست فرزندان او اردوغان را ادب خواهند کرد

  • محمد
    1

    زمانی که آقا محمد خان قاجار حکومت رو بدست گرفت نصف ایران فعلی هم وجود نداشت نه تنهای بالای ارس که پایین ارس هم جزو ایران نبود بجای تومهمات و دشمن سازی ها باید کشور رو ساخت

  • محمد
    1

    و به خاطر کریم خان مردم ارومیه مجبور به مرده خواری شدند

  • سرمد
    1

    چو ایران نباشد تن من مباد بدین بوم و بر زنده یک تن مباد شادی روح شهدا علمداران عزت و غیرت ایران اسلامی گرامی باد

  • ر
    0

    درودبرکریمخان زند وکیل مردم ولطفعلی خان زندکه مفسران تاریخ اوربزرگترین شمشیرزن شرق نامیدندکه ازخائنین ونامردی آقامحمدخان ضربه دیداگرما چهارتا شاه امثال کریمخان ونادر وکورش وداریوش داشتیم این عاقبت حال روزمانبود دریغ ازایران که ویران شود کنام پلنگان وشیران شود

  • توحید
    1

    اگر سر بسر تن به کشتن دهیم از آن به که کشور به دشمن دهیم دریغ است ایران که ویران شود کنام پلنگان و شیران شود زنده بادایران ؛ در اهتزاز باد پرچم سه رنگ جمهوری اسلامی ایران یاعلی

  • FARID
    1

    اینا رو ولش روغن نباتی چرا تو بازار نیسا

  • آریو
    0

    اینکه ایران در طول تاریخ پربارش افراد باکفایت و وطن پرست وشجاع زیاد داشته شکی نیس ولی انصافا ظلم ب کریم خان یا نادرشاه وشاه عباس،هست که زمامداران وحکومت فعلی رو با اونها مقایسه کرد برامقایسه خونه پرش قاجار بعد از اغامحمدخان یا شاه سلطان حسین بااین وضع اقتصادی وسیاسی ونظام اداری وفساد و.... فعلی

  • بهنام توکلی
    0

    کریمخان وکیل مردم بود دزد نبودلرباغیرت بودکه زیربارحرف زورنمی رفت

  • شهرام
    0

    جنگ به همین نبود امپراطور عثمانی مرده بود و ارتش عثمانی در مرزهای اروپا بودند اومدند و با ز بصره را تصرف کردند اما این باعث جنگ دیگری با علی مرادخان هم شد و جعفر قلی خان که مست بودند و سپاه لر در رفته بود و علی مراد خان را مست پاتیل گرفتند . اینجا ها را هم بگید . ضمنا اولین خاک فروشان ایران زرتشتیها بودندکه در روز جنگ رفتند طرف عربها سپاه گیلان و مازندران و خراسان پس نگید که قاجار از دست داد بگید جنگید و شکست خورد اما مثل زرتشتی ها بر علیه کشورش با دشمن کشورش تبانی نکرد .

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    اخبار سایر رسانه ها