گام سوم ایران و فرصت هایی که اروپا می‌سوزاند

یک‌سال و چندماه از خروج یک‌ جانبه آمریکا از معاهده‌ی برجام می‌گذرد و در این مدت جمهوری اسلامی ایران، فرصتی طولانی به اروپا داد تا اقدامی در جهت انجام تعهداتشان نسبت به توافق هسته ای انجام دهد؛ چرا که آنها بعد از نقض عهد واشنگتن مدعی شدند با به کارگیری برخی سیاست‌ها تلاش خواهند کرد اثرات خروج آمریکا را جبران و کانال تجارت با ایران را حفظ کنند، اما بیانیه های طرف های اروپایی درحد حرف باقی ماند و اقدامات «نمادینی» که تاکنون انجام داده‌اند کمکی به تحقق این وعده‌ها نکرد.

در حقیقت طرف های غربی برجام متعهد شده بودند که ضمن خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، تبادلات بانکی را نیز برقرار کرده و از طریق راه اندازی سازوکار مالی اقلام مورد نیاز تهران را تامین کنند؛ اما در حال حاضر تنها خبری که در رابطه با اینستکس شنیده شده زمابر بودن راه اندازی آن است.

حرف تا عمل فرانسه برای حفظ برجام

ایران به واسطه تعهدی که در برجام داشت دوازده ماه «صبر راهبردی» در پیش گرفت و به دیپلماسی فرصت داد٬ اما در مقابل کشور‌های اروپایی نشان دادند که اگرچه در کلام، مواضع متفاوتی نسبت به آمریکا اتخاذ می‌کنند، اما در عمل به افزایش فشاهای واشنگتن علیه تهران کمک کرده یا اقدامی جهت رفع آن انجام نمی دهند. در همین راستا شاهد هستیم که اروپا برجام را دستاوردی تاریخی می شمارد اما تاکنون حاضر نشده است هیچ هزینه‌ای برای نجات آن بپردازد و به نظر می‌رسد از تداوم شرایط موجود که ثمره آن، فشار آمریکا به ایران و بهره‌برداری سیاسی و امنیتی اروپا از آن است.

گام اول کاهش تعهدات برجامی ایران

شورای عالی امنیت ملی کشورمان در سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با انتشار بیانیه‌ای خطاب به کشور‌های باقی مانده در توافق هسته‌ای، از تعلیق اجرای برخی از تعهدات پیش بینی شده در برجام خبر داد و در همین رابطه اعلام کرد که در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق خود مندرج در بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام، از ۱۸ اردیبهشت ۹۸ برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند.

بر همین اساس تهران در گام نخست خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب سنگین ندانست و از همان تاریخ به کشور‌های باقی‌مانده در برجام ۶۰ روز فرصت داد تا به تعهدات خود در حوزه‌های بانکی و نفتی عمل کنند.

در این بیانیه آمده است که چنانچه در این مهلت کشور‌های مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند، در مرحله بعدی جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم، و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.

اما روند اقدامات اروپا در مدت زمان ضرب‌الاجل ۶۰ روزه بیش از پیش ثابت کرد که این کشور‌ها به هیچ عنوان حاضر نیستند که به تعهدات برجامی خود عمل کنند، بنابراین ایران تصمیم به برداشتن گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود گرفت.

گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران

ایران دومین گام خود را ۱۶ تیرماه سال جاری اعلام و عنوان کرد که به سقف غنی‌سازی ۳.۴۷ درصدی مشخص‌شده در برجام پایبند نخواهد بود، یک روز بعد بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی خبر داد که سقف غنی‌سازی اورانیوم ایران به ۴.۵ درصد رسیده است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این موضوع را تأیید کرد، همچنین در کمتر از دو ماه این ذخایر به بیش از ۲۵ کیلوگرم رسیده است.

در عین حال جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده که این اقدام برای کاستن از تعهدات برجامی با استناد به بند‌های این توافق انجام شده است و به معنای خروج از این توافق نیست؛ چراکه کشور‌های طرف برجام در بند ۲۶ متعهد شده‌اند «از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آنها را وفق این برجام لغو کرده است» خودداری کنند. در این بند همچنین آمده است که «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد.»

ذخایر آب سنگین ایران همچنان کمتر از ۱۳۰ تن است

هم‌چنین بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران همچنان به اطلاع رسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین HWPP ادامه و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولید شده در HWPP نظارت کند. تا ۲۸ مرداد، آژانس راستی‌آزمایی کرده و تایید شد که مقدار آب سنگین تولید شده و مقدار در حال استفاده در این کارخانه ۱۲۵.۵ متریک تن است. در طول دوره گزارش‌دهی ایران بیش از ۱۳۰ متریک تن آب سنگین نداشته است.آژانس هم‌چنین تایید کرد که از زمان گزارش قبلی مدیرکل، مجموع ۲.۲ متریک تن آب سنگین از ایران خارج شده است و نیز ۲.۲ متریک تن آب سنگین را برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ترکیبات دوتریم برای کاربرد‌های پزشکی مورد استفاده قرار داده است.

گزارش آژانس در بخش تحقیق و توسعه اعلام کرده است که در طول دوره این گزارش، آژانس راستی‌آزمایی کرده است تا ۱۱ سانترفیوژ نسل ۴ نصب و با گاز UF ۶ آزمایش شده‌اند، یک ماشین سانترفیوژ نسل ۵ نصب و با گاز UF ۶ آزمایش شده است، تا ۳۳ ماشین سانترفیوژ نسل ۶ نصب شده‌اند که از آنها ۱۰ عدد با گاز UF ۶ آزمایش شده است. یک ماشین سانترفیوژ نسل ۸ نصب و با گاز UF ۶ آزمایش شده است. هم‌چنین بحث‌های فنی در خصوص ماشین‌های سانترفیوژ نسل ۶ در حال انجام است.

روند مستمر و رو به جلو فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه در حوزه غنی‌سازی و سانتریفیوژ‌ها از این رو مهم و حایز اهمیت است که در گام سوم بخش مهمی از اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی‌اش شامل فعالیت‌های تحقیق و توسعه می‌شود.

گفته شده که تغییر نسل سانتریفیوژ‌ها فراتر از نسل اول، افزایش تعداد سانتریفیوژ‌ها فراتر از ۵۰۶۰، عدم پایبندی به سطح غنی‌سازی ۴.۵ درصد، توسعه غنی‌سازی در نطنز و برداشتن محدودیت‌ها در تحقیق و توسعه از جمله گسترش نسل‌های سانتریفیوژ از جمله اقداماتی است که در گام سوم پیش‌بینی می‌شود که در دستور کار قرار گیرد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که انتظار می‌رود در روند کاهش تعهدات شاهد رشد و پیشرفت چشم‌گیر آن باشیم، توسعه و تولید سانتریفیوژه‌های نسل ۶ است که اکنون در مرحله خوبی از تحقیقات قرار دارد و آماده است تا از تست‌های ده تایی به تست‌های با تعداد بالاتر برود.

علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی به تازگی اعلام کرده بود که «سالن مونتاژ سانتریفیوژ‌های جدید و مدرنی ساخته‌ شده و در آن حدود ۲۰ سانتریفیوژ IR۶ مونتاژ شده است و سازمان انرژی اتمی قابلیت برگشت پذیری به شرایط قبل از برجام را به سرعت دارد».

فرصت ۶۰ روزه دیگری پیش روی اروپا است

امروز(۱۵شهریور) موعد برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران فرا رسیده است، مقامات و مسئولان کشورمان طی چند هفته اخیر بار‌ها اعلام کردند که اگر اروپا باز هم در اجرای تعهدات برجامی‌اش کوتاهی کند، برداشتن گام سوم از جانب ما قطعی است.

آقای حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان چهارشنبه شب در پایان نشست سران سه قوه گفت که اقدامات ایران در چارچوب مقررات آژانس خواهد بود و مهلت ۶۰ روزه دیگری پیش روی اروپاست و هر زمان به تعهدات خود برگردند ما هم به تعهدات برجامی بر می‌گردیم.

او همچنین با اشاره به اقدامات انجام شده در زمینه کاهش تعهدات در گام سوم، خاطرنشان کرد که در گام سوم، سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است را بلافاصله محقق سازد و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مد نظر بوده را کنار بگذارد. همچین بنابر تاکید او شاهد گسترش حوزه تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه کشور برای غنی‌سازی نیاز دارد از سوی سازمان انرژی پیگیری خواهد شد.

همچنین سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشور مان هم دراین زمینه توضیح داد که جمهوری اسلامی ایران همچنان که بار‌ها اعلام کرده است تنها در صورتی به اجرای کامل برجام باز می گردد که قادر به فروش نفت خود و دسترسی و عواید ناشی از آن به صورت کاملا قابل استفاده و بدون هرگونه محدودیتی باشد.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

18