تحریم‌ها با صنعت نوظهور پویانمایی ایران چه كرده‌اند؟
تحریم‌ها عرصه را برای فعالیت استودیوهای تولیدكننده پویانمایی هم تنگ كرده است؛ تقریبا تمام فعالان حوزه پویانمایی معتقدند مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسأله در همكاری‌های بین‌المللی چگونگی انتقال پول به كشور است.
پویانمایی ایران بال و پر گرفته و استودیوهای پویانمایی‌سازی جان گرفته‌اند. باور ندارید؟ به اخبار مربوط به حضور پویانمایی‌های ایرانی در جشنواره‌های معتبر جهانی نگاه كنید. اصلا چرا راه دور می‌روید، در این سال‌ها تعدادی فیلم سینمایی پویانمایی با كیفیت قابل قبول تولید و عرضه شده است. همه اینها یعنی فرصت پا گرفتن صنعت پویانمایی در ایران فراهم شده؛ صنعتی كه گویا بعد از نفت و اسلحه، پولسازترین صنعت جهان است، اما سهم ما از ثروت‌سازی پویانمایی چقدر است و حالا كه تحریم‌های آمریكا بیشتر از گذشته، صنایع ریز و درشت كشورمان را نشانه گرفته است، چه بلایی بر سر تولیدكنندگان ایرانی آمده است. پویانمایی ایران روزگار پر اوج و فرودی را طی كرده و تا همین چند سال پیش صرفا به سفارشات داخلی محدود می‌شد، اما چند سالی است استودیوهای ایرانی دست به كار شده‌اند تا از شركت‌ها و استودیوهای خارجی سفارش كار می‌گیرند. جلوه‌های بصری فیلم‌های سینمایی از جمله تولیدات سینمای هند، فضاسازی یا انجام برخی مراحل تولید كارتون‌های خارجی از جمله این سفارش‌هاست. برخی استودیوهای پویانمایی‌سازی برای كشورهای همسایه تیزرهای تبلیغی تولید می‌كنند و حتی در زمینه تولیدات ارزشی و دینی با برخی كشورهای مسلمان همكاری دارند. با همین فرمان، شاید اتفاقات مهمی برای تولید پویانمایی در ایران رخ می‌داد، اما حالا تحریم‌ها عرصه را برای فعالیت استودیوهای تولیدكننده پویانمایی هم تنگ كرده و آنها را به حاشیه رانده است.
انتقال پول؛ مسأله این است
تقریبا تمام فعالان حوزه پویانمایی معتقدند مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسأله در همكاری‌های بین‌المللی چگونگی انتقال پول به كشور است. تصور كنید كه یك استودیوی پویانمایی با شركتی خارجی همكاری می‌كند، بخشی از روند تولید را به صورت دور كاری به انجام می‌رساند و كار را تحویل می‌دهد، اما نمی‌تواند پولش را وارد كشور كند.
براساس اظهارات بهنود نكویی، مدیر و موسس استودیو گنبدكبود، شاید در زمینه صنایع فرهنگی تحریم‌های روشن و مشخصی وضع نشده باشد، اما وقتی سیستم بانكی كشورمان درگیر تحریم باشد، هر فعالیتی می‌تواند با مانع بزرگ انتقال ارز مواجه شود. محمد ابوالحسنی، مدیر شركت نسل اندیشه سبزنما یا همان نس استودیو، نیز مسأله انتقال ارز را جدی می‌داند، اما به گفته او شركت‌های ایرانی راهكارهایی برای دور زدن تحریم پیدا كرده‌اند و به شیوه‌های مختلف راهی برای انتقال ارز پیدا می‌كنند.
قراردادهای ناامن و ظالمانه
تفاوت ارزی مهم‌ترین دلیلی است كه باعث می‌شود، شركت‌های ایرانی به همكاری با خارجی‌ها علاقه‌مند شوند. براساس اظهارات بهنود نكویی، برآورد هزینه‌ها چندان چشمگیر نیست و معمولا شركت‌های خارجی براساس كف قیمت با ایرانی‌ها قرارداد می‌بندند، اما تفاوت ارزی باعث می‌شود، همچنان همكاری با شركت‌های خارجی برای ایرانی‌ها جذابیت داشته باشد. این همه ماجرا مربوط به همكاری‌های كوچك و ارائه خدمات اجرایی به شركت‌های خارجی است. به گفته نكویی اگر تولیدكنندگان پونمایی در ایران بخواهند در بازار بزرگ پویانمایی جهان سهمی داشته باشند و با شركت‌های معتبر جهان ارتباط بگیرند و با آنها وارد مذاكره و همكاری شوند، با شرایط بسیار محدودكننده‌ای روبه‌رو خواهند شد. این كارگردان می‌گوید: سالانه بازارهای بین‌المللی بسیار بزرگی در حوزه تولیدات پویانمایی برگزار می‌شود كه مقدمه‌ای است برای تبادل و همكاری. همچنین گردش مالی صنعت پویانمایی جهان عدد بسیار قابل اعتنایی است كه اگر یك تولیدكننده ایرانی بخواهد در آن سهم داشته باشد، ناچار است خطرهای زیادی را بپذیرد.
به گفته مدیر استودیو گنبدكبود، تولیدكننده ایرانی در قراردادهای بین‌المللی همیشه دستش بسته است، چرا كه حتی اگر قرارداد داشته باشد، باز هم در صورت بروز مشكل، برای ادعای خسارت یا حل مسائل احتمالی گرفتار بازی‌های پیچیده خواهد شد و ناچار است به حداقل‌ها رضایت بدهد. این در حالی است كه پویانمایی ایران به لحاظ كیفی به استانداردهایی دست پیدا كرده كه بتواند در بازارهای بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد و حوزه مهمی برای سرمایه‌گذاری باشد.
خارجی‌ها حساس شده‌اند
درست در زمانی كه شركت‌های ایرانی، راه همكاری و تولید مشترك با شركت‌های خارجی را پیدا كرده‌اند و پویانمایی ایران برای كسب تجربه‌های جهانی قدم‌های جدی بر می‌دارد، تحریم‌ها اوج می‌گیرد و هر روز بر شدت آن اضافه می‌شود تا آنجا كه برخی از شركت‌های خارجی، میدان را خالی می‌كنند.
برادران نكویی كه با یك پخش‌كننده بین‌المللی كار كرده‌اند و با چند استودیوی بین‌المللی همكاری داشته‌اند، علاوه بر مسأله انتقال پول، اخیرا با مشكل دیگری هم روبرو شده‌اند. بهنود نكویی می‌گوید: طی یك‌سال اخیر تقریبا شركت‌های خارجی بسیار محتاط شده‌اند و نگران همكاری با شركت‌های ایرانی هستند.
این كارگردان و تهیه‌كننده پویانمایی توضیح می‌دهد كه قرار بود با یك شركت چند ملیتی كه دفتر اصلی آن در انگلیس واقع شده، همكاری كنند؛ اقدامات اولیه برای مشاركت در تولید پویانمایی انجام شده بود، اما ناگهان به آنها اعلام شده همكاری با شركت‌های ایرانی برایشان عواقب خواهد داشت!
محمدابوالحسنی معتقد است از آنجا كه تحریم‌های مالی و بانكی را می‌توان به شیوه‌ای رتق و فتق كرد، حساسیت شركت‌های بین‌المللی و عدم تمایل آنها به همكاری با ایرانی‌ها از مسأله انتقال پول هم مهم‌تر است. این تهیه‌كننده توضیح می‌دهد: اختلاف دیدگاه‌ها باعث شده بسیاری از شركت‌های خارجی دیگر پذیرای ما نباشند و در همكاری با ما احتیاط كنند.
دردكشیده‌ها همكاری می‌كنند
كشورهای آسیای شرقی و در راس آنها، چین علاقه‌مند به همكاری با ایران است. این را ابوالحسنی می‌گوید و حتی تصریح می‌كند كه بسیاری از كشورهای منطقه هم دیگر حاضر با همكاری با پویانمایی‌سازان ایران نیستند.
بهنود نكویی به روسیه و تركیه اشاره می‌كند و معتقد است: كشورهایی كه به نوعی تحریم‌های آمریكا را چشیده و با آن درگیر بوده‌اند، راحت‌تر با ایرانی‌ها همكاری می‌كنند و دست كم پذیرفته‌اند كه برای همكاری با ایران باید به یك راهكار مناسب برای انتقال پول فكر كرد. در مورد این كشورها هر دو طرف قرارداد، می‌پذیرند ساز و كاری برای انتقال پول به شیوه غیررسمی پیدا كنند، اما درباره بسیاری از كشورهای دیگر این امكان وجود ندارد. ثبت شركت در خارج از كشور، دریافت ارزهای دیگری به جز دلار كه در ایران قابل تبدیل به ریال باشد، معرفی یك حساب بانكی در خارج از كشور برای بستن قرارداد با شركت‌های خارجی از جمله راهكارهایی است كه شركت‌های ایرانی برای دور زدن تحریم‌های بانكی پیدا كرده‌اند اما همین راهكارها هم چندان ساده به انجام نمی‌رسند.
اگر تحریم‌ها نبودند
بازارهای محلی برای صنعت بزرگی مانند پویانمایی، اهمیت زیادی ندارد. این صنعت زمانی پویا و سودآور خواهد بود كه بازارهای بین‌المللی را مد‌نظر داشته باشد و یك اثر پویانمایی بتواند در بازارهای بین‌المللی معامله شود و هزینه‌هایش را برگرداند و البته اثر پویانمایی، محصولی است كه انتقال و عرضه‌اش نیازی به عبور از مرزهای گمركی و حمل و نقل سنگین ندارد. این محصول می‌تواند از انواع بازارهای جهانی سهمی داشته باشد اما تحریم‌ها، این صنعت را نیز مانند سایر صنایع كشورمان محدود كرده و فعالان این حوزه را به حاشیه رانده است.
بازارهای پویانمایی به گفته بهنود نكویی بسیار متنوع است. او توضیح می‌دهد: در صنعت بزرگ پویانمایی بازار شمال آمریكا را داریم، بازارهای اروپا، كشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا و بسیاری بازارهای دیگر كه براساس سلیقه این بازارها تولیدات متنوع عرضه می‌شود. به عبارت دیگر اگر تحریم‌ها نبود، صنعت پویانمایی ایران می‌توانست از بازارهای جهانی سهمی داشته باشد و علاوه بر كاركردهای فرهنگی و ارائه و معرفی فرهنگ و هنر ایرانی، سودآور باشد. به گفته بهنود نكویی، اگر تحریم‌ها نبودند، سرمایه‌گذاری در صنعت پویانمایی ایران توجیه‌پذیر می‌شد و برای سازندگان و سرمایه‌گذاران خطر كردن چندان دشوار نمی‌شد. اگر تحریم‌ها نبودند، صنعت پویانمایی به این میزان آسیب‌پذیر نبود و معماری آن با كوچك‌ترین تكانی، در معرض ویرانی قرار نمی‌گرفت.
همه به جز ایرانی‌ها
نتیجه تحریم‌ها را شاید بهتر از هر جای دیگر می‌توان در فضای وب دید؛ جایی كه دسترسی ایرانی‌ها به بسیاری از خدمات شركت‌های بزرگ اینترنتی قطع می‌شود. یك نمونه ساده و البته مضحكش این است كه شما به عنوان یك ایرانی می‌توانید از مرورگر گوگل استفاده كنید، اما نمی‌توانید تغییر لوگوی این مرورگر را به بهانه‌های مختلف ببینید، حتی وقتی لوگو به‌مناسبت بزرگداشت ابن سینا یا خواجه‌نصرالدین طوسی تغییر كرده باشد!
گوگل به‌عنوان غول فناوری و یكی از قوی‌ترین موتورهای جست‌وجوگر در عرصه فناوری، دسترسی ایرانی‌ها به بسیاری از خدماتش را محدود كرده است. براساس آمار منتشر شده از سوی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات فقط ۶۷ درصد خدمات گوگل در كشورمان برای كاربران قابل استفاده است. همچنین مواردی بوده كه نرم‌افزارهای ایرانی مورد تحریم قرار گرفتند و فروشگاه آنلاین گوگل اجازه عرضه این نرم‌افزارها را نداشتند و صد البته میان این نرم‌افزارها مواردی بوده كه به فرهنگ ارتباط داشته و به صور مستقیم صنایع فرهنگی ایران را نشانه رفته است.
درباره یكی از این تحریم‌ها 29 خرداد سال گذشته، مفصل نوشتیم و توضیح دادیم كه غیرفعال‌كردن حساب كاربری كاربران ایرانی در شبكه اجتماعی گودریدز چه ماجرایی داشته و از كجا آب می‌خورده است. گودریدز یك شبكه اجتماعی ویژه كتاب و كتابخوانی كه در سراسر جهان هم بیش از 20 میلیون كاربر دارد و سال گذشته تصمیم گرفت كاربران ایرانی را از امكاناتش محدود كند. حتما درباره اقدام گوكل برای محدود كردن دسترسی ایرانی‌ها به سرویس Google Analytics هم شنیده‌اید. این سرویس، كارش گزارش‌دهی و ردگیری در مورد ترافیك بازدید از سایت‌های مختلف است و یكی از محبوب‌ترین سرویس در این زمینه محسوب می‌شود، چرا كه نتایج بسیار جامع و كارا در اختیار قرار می‌دهد. شاید این مورد چندان به مقولات فرهنگی مرتبط به نظر نرسد، اما حتما در جریان هستید كه چنین سرویس‌هایی در مطالعات فرهنگی كاركردهای قابل توجه دارند.
منبع: جام‌جم
24
