کاهش جمعیت زنان در سن باروری/ بیشترین فرزندآوری زنان در سنین ۲۰ تا ۳۰ سال

امیرحسین بانکی‌پور در وبینار "وضعیت فرزندآوری و سیاست‌های تشویقی فرزندآوری در ایران" در ستاد وزارت بهداشت اظهار کرد: در اکثر مطالعات، سن باروری زنان را معمولاً 15 تا 49 سال در نظر می‌گیرند، ولی در واقع سن 20 تا 40 سال بیشترین فرزندآوری را در کشور دارد.

نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ادامه داد: از سال 94 که شاهد شیب موالید هستیم تا سال 1403 که موالید به زیر یک میلیون نفر رسید، شاهد کاهش جمعیت زنان دارای سن باروری، یعنی زنان 20 تا 40 ساله، بوده‌ایم که دلیل اصلی کاهش موالید است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه علت اصلی کاهش موالید طی سال‌های اخیر دولت‌ها، سیاست‌ها و مسائل مشابه نبوده است، خاطرنشان کرد: جمعیت زنان 20 تا 40 سال در سال گذشته نسبت به سال 1402 بالغ بر 307 هزار نفر کمتر بوده است. همچنین جمعیت این گروه سنی در سال 1402 نسبت به 1401 کاهش 250 هزار نفری را نشان می‌دهد.

بانکی‌پور با تأکید بر اینکه کاهش جمعیت زنان دارای سن باروری طبیعتاً کاهش موالید را در پی داشته است، یادآور شد: اجرای قانون جوانی جمعیت از سال 1400 تاکنون موجب جلوگیری از شیب کاهش فرزندآوری شده، به نحوی که در سال 1401 کاهش موالید نسبت به سال قبلش 107 هزار نفر بوده و در سال 1402 این عدد به 17 هزار نفر رسیده است.

وی در مورد نقش سیاست‌های تشویقی فرزندآوری گفت: در مطالعه‌ای که در همین وبینار مطرح شد، یکی از پنج عامل اصلی تمایل به فرزندآوری همین مشوق‌ها است، اگرچه وظایف تشویقی مندرج در قانون به‌طور کامل انجام نشده است.

این نماینده مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: از زمان ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تاکنون، 84 درصد متقاضیان وام ازدواج، که رقم آن نسبت به پیش از این قانون 12 برابر شده، را دریافت کرده‌اند.

رییس کمیسیون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مجلس یادآور شد: مطابق این قانون تاکنون 500 هزار خودرو به مادران واگذار شده و به 100 هزار نفر زمین تخصیص یافته است.

وی تمایل 58 درصدی به داشتن خانواده‌های دارای 3 تا 5 فرزند و کاهش گرایش به تک یا دو فرزندی را از نقاط مثبت نتایج مطالعه مطرح شده در این وبینار برشمرد و از مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت برای تدارک و انجام این مطالعه تقدیر کرد.

در ادامه، زهره لاجوردی، عضو ناظر مجلس در ستاد ملی جمعیت، افزود: سیاست‌های افزایش جمعیت در کشور مدت چند سالی است که تغییر مسیر داده و از جمله قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت چهار سال است که ابلاغ و اجرایی شده و زمان می‌برد تا به بار بنشیند.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه از قبل انقلاب تا دهه 70 و 80 تمام ظرفیت‌های کشور بر روی تنظیم خانواده و کاهش باروری متمرکز بود، خاطرنشان کرد: اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ناقص بوده و هنوز از تمام ظرفیت‌های این قانون در کشور استفاده نشده است.

این نماینده مجلس تأکید کرد: اگر همه به میدان نیایند، به چنان چاله جمعیتی‌ای می‌افتیم که دیگر حتی اگر تمام ظرفیت‌های کشور هم وارد گود شوند و هر قدر هم مشوق بدهیم، نمی‌توانیم جبران مافات کنیم.

حسین کرمانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت نیز در ادامه این وبینار گفت: سال گذشته چنین روزهایی، مقام معظم رهبری تنها وزیری را که خطاب قرار دادند، دکتر ظفرقندی بود و ما برای این خطاب ارزش قائل شدیم و مطالعه‌ای که در این وبینار مطرح شد، به سفارش روابط عمومی وزارت بهداشت انجام شد.

وی با بیان اینکه با بودجه کمی که داشتیم این مطالعه را انجام دادیم، افزود: در مدیریت روابط عمومی باید برای کاری که می‌خواهیم انجام دهیم—آن هم به بزرگی مسأله جمعیت—اول راه درست انجامش را بشناسیم تا شکست نخوریم.

رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت ادامه داد: به جای سفارش بیلبورد و کارهای مشابه، سعی کردیم کار پایه‌ای انجام دهیم، زیرا موضوع جمعیت مهم است و اگر به آن نپردازیم، تمام شاخص‌های دیگر سلامتی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند.

کرمانپور با تأکید بر اینکه نهاد خانواده در جامعه تضعیف شده و نیاز به تقویت دارد، گفت: در حال حاضر از مسافرت‌های فامیلی و خانوادگی به شکل سابق خبری نیست. علاوه بر نهاد خانواده، ترکیب خانوادگی هم دچار تغییراتی شده که باید مورد مطالعه قرار گیرد.

کرمانپور یادآور شد: برخی بیلبوردها و تبلیغات جمعیتی در کشور ضدتبلیغ عمل می‌کنند، بنابراین باید سیاست‌گذاری هدفمند رسانه‌ای جمعیتی مبتنی بر داده‌های علمی مورد توجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه مطالعه ما نشان داد هنوز نبض تمایل به فرزندآوری در جامعه بالاست، اظهار داشت: در این مطالعه 54 درصد افراد متمایل به فرزندآوری بوده‌اند. این مسأله بسیار مهم و مثبت است و باید روی آن تبلیغ شود، چرا که تبلیغات منفی مبنی بر عدم تمایل جامعه ایرانی به فرزندآوری را به چالش می‌کشد.

رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت تصریح کرد: مشخص شده بخشی از افراد متمایل به داشتن فرزندهای بیشتر، مثل فرزند دوم و سوم و بیشتر، هستند. این تمایل فرصت مغتنمی برای ماست که نباید از دست برود.

کرمانپور ادامه داد: روابط عمومی‌ها باید پیام‌های جمعیتی را به گونه‌ای تدوین و ترویج کنند که مردم را از حیث اقتصادی و حمایت‌های دولتی برای فرزندآوری امیدوار کند. توصیه مهم بعدی، تغییر رویکرد پیام‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی‌های جمعیتی و فرزندآوری از توصیه مستقیم به اقناع اجتماعی است.

وی تأکید کرد: فرزندآوری مسئله‌ای خصوصی است و نمی‌توان مانند کمربند ایمنی برای ترویج آن به زور متوسل شد، پس نیازمند اقناع‌سازی اجتماعی است. تغییر شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» به «فرزند بیشتر، زندگی بهتر» نسبت به سال‌های قبل، اقناع ایجاد نمی‌کند.

رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت کمپین‌ها و روایت‌های رسانه‌ای را نیازمند تمرکز بر روایت‌های انسانی و تجربه‌های مثبت خانواده‌های دارای چند فرزند دانست و گفت: گزارش‌پردازی در رسانه‌ها باید به روایتگری درباره فرزندآوری، جمعیت و خانواده‌ها تغییر یابد.

کرمانپور یادآور شد: روایت‌های زندگی و خانوادگی باید جای حجم زیاد مصاحبه‌های مختلف با افراد درباره مزایای جمعیت را بگیرد تا مسأله برای مردم ملموس شود.