تهران شلوغ شد؛ پایتخت هنوز آماده نیست

 ترافیک سنگین در روزهای اخیر معابر تهران نشان می‌دهد که سال تحصیلی جدید نیز با همان گره کور همیشگی آغاز خواهد شد؛ ترافیک‌هایی که یک مسیر ۱۰ دقیقه‌ای را به بیش از یک ساعت می‌رسانند. این‌بار اما ماجرا فقط به حجم خودروها مربوط نیست؛ نشانه‌ها حاکی از آن است که عوامل تازه‌ای به بحران ترافیک پایتخت اضافه شده‌اند؛ مسائلی که می‌توانند آغاز سال تحصیلی را بحرانی‌تر از همیشه کنند.

با مسیریاب‌های مختل شده چه کنیم؟

در یک نظرسنجی که سال گذشته منتشر شده بود، شهروندان گفته بودند که استفاده از مسیریاب‌ها یکی از عوامل ایجاد ترافیک است. به گمان آنان راننده‌ها برای فرار از ترافیک بزرگراه‌ها به پیشنهاد مسیریاب‌ها وارد خیابان‌های فرعی می‌شوند و نتیجه این است که معابر فرعی به دلیل ظرفیت کمشان قفل می‌شوند. اما، حالا با نزدیک شدن به سال تحصیلی جدید، مسیریاب‌های مختل شده رانندگان را با سردرگمی بیشتری روبه‌رو کرده‌ است.

صفارزاده، مسوول سابق حمل‌ونقل و ترافیک تهران، اما با توجه به اختلالات به وجود آمده برای مسیریاب‌ها که از جنگ 12 روزه آغاز شده است گفت: «استمرار اختلال در سامانه‌های مسیریاب می‌تواند گره ترافیکی کلان‌شهرها و به‌خصوص پایتخت را دو چندان کند. در واقع در عدم فعالیت صحیح سامانه‌های مسیریاب، مردم چاره‌ای جز جستن مسیر مقصد با پرس‌وجو را نداشته و در عین حال یافتن بهترین مسیر تا مقصد براساس حجم بار ترافیکی نیز غیرممکن شده و مجموع این عوامل در افزایش حجم ترافیک اثرگذار خواهد شد.»

فرض بر اینکه مسیرهای همیشگی برای مردم آشنا شده‌اند و نیازی به مسیریاب ندارند، باید ذکر کرد که رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و پیک‌های موتوری سردرگمند و این مساله معابر را با ترافیک مواجه می‌کند. تقی، راننده تاکسی اینترنتی، گفت: «فقط کافی است یک بریدگی در تهران را رد کنیم، تاوان این مساله 10 دقیقه تا یک ربع دور شدن از مقصد است. حالا مسیریاب‌ها با تاخیر می‌گویند از فلان بریدگی خارج شوید.»

بی‌نظمی در رانندگی عامل مهمی در ایجاد ترافیک

کارشناسان حمل‌ونقل معتقدند بخش قابل‌توجهی از مشکلات ترافیکی تهران به الگوی رانندگی شهروندان برمی‌گردد. توقف‌های ناگهانی، تغییر مسیر بدون استفاده از راهنما، پارک دوبله و حتی ورود به خطوط ویژه یا حرکت خلاف جهت، از جمله رفتارهایی هستند که جریان عبور و مرور را مختل می‌کنند. این بی‌نظمی‌ها، به‌ویژه در شرایطی که حجم ترافیک سنگین است، نه‌تنها سرعت حرکت خودروها را کاهش می‌دهد بلکه زمینه‌ساز تصادف‌های زنجیره‌ای نیز می‌شود.

یک سرباز پلیس راهور توضیح داد: «وقتی به راننده‌ای که دوبله پارک کرده است تذکر می‌دهیم، پاسخ می‌دهد یک دقیقه دیگر حرکت می‌کند. اما او متوجه نیست همین توقف کوتاه می‌تواند صفی طولانی از خودروها را پشت سرش به‌وجود آورد.»

از سوی دیگر، تغییر لاین برای افتادن در مسیری که روان‌تر به نظر می‌رسد، اغلب نتیجه‌ای معکوس دارد. این کار باعث انسداد لاین کناری شده و همان مسیر روان را هم قفل می‌کند. علاوه بر این، رفتارهایی مانند استفاده نکردن از چراغ راهنما، عبور از چراغ قرمز یا استفاده مکرر از بوق برای باز کردن مسیر، همگی در تشدید ترافیک اثرگذار هستند.

لیلا، یکی از شهروندان تهرانی، نیز با اشاره به اهمیت رعایت قوانین رانندگی گفت: «توقف پشت چراغ قرمز یک مکث کوتاه است که از شکل‌گیری گره‌های سنگین جلوگیری می‌کند. وقتی راننده‌ای قانون را زیر پا می‌گذارد، نه‌تنها خودش دیرتر به مقصد می‌رسد، بلکه راه دیگران را هم می‌بندد. در واقع بی‌توجهی به قانون، انتخاب مسیری طولانی‌تر و زمان‌برتر است، حتی اگر در ظاهر صرفه‌جویی چند ثانیه‌ای به نظر برسد.»

با این وجود کارشناسان معتقدند، مشکل ترافیک تهران به کم‌کاری شهروندان در مدیریت عبور و مرور مربوط نمی‌شود؛ عامل اصلی، عدم مدیریت صحیح ترافیک و  رسیدگی به ظرفیت و عملکرد مترو و شبکه اتوبوسرانی است.

آیا تهران برای مهر ماه آماده است؟

با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی، تهران خود را برای یکی از پرترافیک‌ترین روزهای سال آماده می‌کند. رئیس پلیس راهور تهران بزرگ اعلام کرده است که با توجه به افزایش حدود ۳۰ درصدی حجم ترافیک در اول مهر، تیم‌های موتورسوار و پیاده پلیس با ۷۵ درصد افزایش نیرو در آماده‌باش کامل قرار دارند.

اما در همین حال، نتایج یک نظرسنجی که روزنامه دنیای اقتصاد منتشر کرده نشان می‌دهد بخشی از شهروندان خود پلیس راهور را از عوامل تشدیدکننده ترافیک می‌دانند. در این گزارش تأکید شده است که برخی اقدامات مأموران مانند مسدودسازی جریان حرکت خودرو در وسط بزرگراه‌ها، به دلیل سرعت بالای وسایل نقلیه و بار ترافیکی، باعث شکل‌گیری صف‌های طولانی و بازگشت ترافیک به ورودی‌ها و معابر اطراف می‌شود.

از سوی دیگر، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در تهران، چه در حوزه مسکونی و چه در زمینه احداث معابر و بزرگراه‌ها، نه‌تنها باری از دوش شهر برنداشته، بلکه خود به عامل تازه‌ای برای افزایش ترافیک بدل شده است. ریحانه شاهنگیان، کارشناس حمل‌ونقل، در گفت‌وگویی این پدیده را با جریان سیلاب مقایسه کرده و گفته است: «ساخت بزرگراه مثل باز کردن یک شریان تازه است، اما ترافیک مثل سیل است؛ خیلی زود همان ظرفیت جدید را هم پر می‌کند. نمونه‌اش اتوبان‌های همت و رسالت که مدت کوتاهی بعد از افتتاح، دوباره قفل شدند.» یکی از شهروندان مطلع در حوزه مدیریت شهری نیز به فرارو گفته است: «ساخت بزرگراه جدید در تهران شبیه پاک کردن صورت‌مسئله است. نقشه هوایی تهران اگر با دیگر پایتخت‌ها مقایسه شود، پیچیدگی مهندسی آن آشکار می‌شود، اما نتیجه توسعه معابر همواره برعکس بوده و به کاهش ترافیک منجر نشده است.»

در کنار این عوامل، ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی همچنان پابرجاست. طبق آمار، سهم حمل‌ونقل عمومی در سفرهای روزانه تهرانی‌ها کمتر از ۵۰ درصد سطح مطلوب است. سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران، در این باره تأکید کرده: «اگر حمل‌ونقل عمومی کارآمد و در شأن مردم وجود داشت، هیچ‌کس حاضر نمی‌شد خودروی چند صد میلیونی یا میلیاردی‌اش را به خیابان‌های شلوغ تهران بیاورد. مردم انتخاب نمی‌کنند؛ کمبود وسایل حمل‌ونقل مناسب، آن‌ها را به سمت خودرو شخصی سوق داده است.»

شهروندی که از کرج هر روز به محل کار خود در مرزداران رفت‌وآمد می‌کند، تجربه شخصی‌اش را چنین روایت می‌کند: «برای رسیدن با مترو باید چندین بار خط عوض کنم؛ از صادقیه تا شادمان، بعد به خط زرد بروم، سپس خط بنفش تا تربیت مدرس و بعد وارد خط صورتی شوم. تازه قطارهای بنفش و صورتی هر ۱۵ دقیقه یک بار می‌آیند و واگن‌ها آن‌قدر شلوغ هستند که چند ایستگاه باید نفس به نفس بایستیم. سال گذشته که با مترو رفتم، تمام زمستان سرما خوردم. هم وقت زیادی هدر می‌رود، هم سلامتی‌ام از بین می‌رود. وقتی می‌توانم همین مسیر را با خودرو شخصی در ۱۰ دقیقه طی کنم، البته قبل از بازگشایی مدارس، چرا باید یک ساعت در مترو عذاب بکشم؟»