داستان ابرتورم؛ وقتی یک دلار، هزار میلیارد مارک بود و قیمت قهوه هردقیقه، دو هزار مارک گران میشد
آلمان در دورهای پس از جنگ جهانی اول با چنان ابرتورمی مواجه شد که به گواه تاریخ، حتی با یک فرغون پر از مارک آلمان نیز نمیشد یک روزنامه ساده خریداری کرد. در آن دوران اوضاع به حدی وحشتناک شده بود که دانشجوی آلمانی قهوهای که را که ۵ هزار مارک سفارش داده بود، تا زمانی که آماده شود و آن را بخورد، قیمت آن به ۷ هزار مارک رسیده بود.
شاید اگر امروز به آلمان و اقتصاد این کشور نگاه کنیم، باورمان نشود که حدود یک قرن پیش این کشور با چنان بحران تورمی فاجعه باری دست و پنجه نرم کرده است. به گواه تاریخ، حتی برای خرید یک روزنامه ساده نیز یک فرغون پر از پول کفایت نمیکرد؛ بحرانی که بعدا از آن با نام «ابرتورم آلمان» پس از جنگ جهانی اول یاد شد.
ابرتورم در جمهوری وایمار
بر اساس مقاله دانشگاه جیمز کوک» استرالیا، ابرتورم در «جمهوری وایمار» دورهای سهساله در میان ژوئن ۱۹۲۱ تا ژوئیه ۱۹۲۴ است. جمهوری وایمار با نام رسمی «رایش آلمان» در واقع دورهای تاریخی از دولت آلمان از نوامبر ۱۹۱۸ تا مارس ۱۹۳۳ است.
دوره ابرتورم در جمهوری وایمار که در دهه بیست قرن بیستم میلادی به وقوع پیوست، نه نخستین ابرتورم در جهان بود و نه تنها مورد در اوایل دهه بیست قرن بیستم میلادی در اروپا بود. شدیدترین تورم در تاریخ هم نبود؛ چرا که پنگوی مجارستان (واحد پول مجارستان بین سالهای ۱۹۲۷ تا ۱۹۴۶) و دلار زیمبابوه هردو تورم بیشتری را تجربه کردند. با این حال، ابرتورم آلمان معمولا به عنوان موردی برجسته به خصوص پس از ظهور «علم اقتصاد» به عنوان یک رشته علمی مورد توجه قرار میگیرد.
تورمی که میلیونها آلمانی را به خاک سیاه نشاند
دانشنامه بریتانیکا بیان داشته که این فاجعه اقتصادی در دوران جمهوری وایمار، میلیونها نفر از شهروندان آلمانی را فقیر کرد و راه را برای ظهور حزب نازی در آلمان فراهم کرد.
هجوم به بانک در طول بحران ابرتورم جمهوری وایمار- ۱۴ ژوئیه ۱۹۲۱
شکست آلمان در جنگ جهانی اول و پرداخت غرامت هنگفت و از دست دادن مستعمرات
در طول جنگ جهانی اول قیمتها در آلمان دوبرابر شد؛ اما این تازه آغاز مشکلات اقتصادی در این کشور بود. در سال ۱۹۱۴ آلمان پشتوانه طلا را از ارز خود کنار گذاشت؛ با این امید که جنگ کوتاه مدت خواهد بود، فکر می کرد میتواند با استقراض دولتی دوام بیاورد تا زمانی که جنگ پایان یابد و منابع متفقین شکست خورده به دست آلمانها بیفتد. اما این پیش بینی آلمان درست از آب در نیامد و به جای پیروزی، آلمان شکست خورد و دولت جدید آلمان یعنی دولت وایمار مجبور شد به «پیمان ورسای» تن دهد؛ پیمانی که تهیه شده بود تا آلمان دیگر نتواند آتش جنگ را علیه همسایگانش روشن کند.
طبق آنچه در پیمان ورسای آمده بود، آلمان شکست خورده میبایست به دولتهای متفقین غرامت بپردازد؛ اما این پرداخت میبایست با ارزی با پشتوانه طلا انجام میشد و چون آلمان طلا را از پشتوانه ارز خود کنار گذاشته بود، دولت وایمار میبایست دست به تهیه هنگفت ارزهای دیگر بزند. همین امر نیز دولت وایمار را تحت فشار مالی شدیدی قرار داد؛ تا جایی که در آن دوران دیگر بعید بود اقتصاد رنجور آلمان با این شرایط بهبود یابد.
مبلغ هنگفتی که آلمانیها پس از شکست میبایست به متفقین به عنوان غرامت جنگی بپردازند، به این معنی بود که دولت آلمان نتواند هزینه کالاهای وارداتی را بپردازد.
ازسوی دیگر، بنابرآنچه در بریتانیکا در خصوص معاهده ورسای آمده، این معاهده که در پایان جنگ جهانی اول در کاخ ورسای فرانسه در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹ به امضا رسید، تمامی مستعمرات فرامرزی پیشین آلمان در چین، اقیانوس آرام و آفریقا را از چنگ این کشور درآورد و به دست کشورهای متفقین داد. همین امر نیز سبب شد آلمان دیگر مانند گذشته مستعمره نداشته باشد و به همین سبب نیز نتواند به مواد اولیه ارزان دسترسی پیدا کند.
در کنار پرداخت هنگفت غرامت با ارزی با پشتوانه طلا و از دست دادن مستعمرات، اتفاقی دیگر هم رقم خورد و آن به گردش درآمدن میلیاردها مارک (ارز آن دوران آلمان) احتکار شدهای بود که در طول جنگ احتکار و ذخیره شده بود.
وقوع تورم پس از جنگ در آلمان
بالارفتن قیمتها به دلایلی که گفته شد و عرضه چشمگیر پولهای احتکار شده از سوی دیگر، شرایط مناسبی را برای تورم در این کشور ایجاد کرد. تا پیش از جنگ جهانی اول، هر یک دلار آمریکا با چهار مارک آلمان برابری میکرد؛ اما تا سال ۱۹۲۰ تورم در آلمان به قدری جهش داشت که ارزش مارک آلمان ۱۶ برابر کمتر شد. در همان زمانها برای چند ماه نرخ تبادل مارک در برابر دلار به میزان ۶۹ مارک در برابر هر دلار آمریکا رسید.
سیاست اشتباه چاپ گسترده پول
در این دوران هنوز دولت وایمار فرصت داشت تا تورم را کنترل کرده و اقتصاد را نجات دهد؛ اما تصمیم گرفت مسیر دیگری را برگزیند و آن هم چاپ بیشتر پول برای پرداخت بدهیها بود. در نتیجه تا ژوئیه ۱۹۲۲ قیمتها ۷۰۰ درصد افزایش یافت و دیگر ابرتورم با پولهای زیادی که در برابر آن کالاهایی کمیاب قرار داشت، از راه رسیده بود.
کودکان آلمانی در حال درست کردن بادبادک با پولهای بیارزش
روزگاری که با یک فرغون پول هم نمیشد یک روزنامه خرید
با وقوع ابرتورم دولت مجبور شد تا اسکناسهای «یک میلیون مارکی» و «یک میلیارد مارکی» چاپ کند. اما اوضاع دیگر به شدت وخیم شده بود؛ تا جایی که تا نوامبر ۱۹۲۳ هر یک تریلیون مارک آلمان (هر هزار میلیارد) برابر با یک دلار آمریکا شده بود. اوضاع به حدی خراب شده بود که با یک فرغون پول هم نمیشد یک روزنامه ساده خرید. در آن دوران اوضاع به حدی وحشتناک شده بود که دانشجوی آلمانی قهوهای که را که ۵ هزار مارک سفارش داده بود، تا زمانی که آماده شود و آن را بخورد، قیمت آن به ۷ هزار مارک رسیده بود.
زنی در حال سوزاندن پولهای بیارزش به عنوان سوخت
شورش برای غذا و غارت مزارع
اوضاع در آن دوران به حدی وخیم شد که مغازهداران نمیتوانستند موجودی خود را با این تورم هماهنگ کنند و کشاورزان نیز از فروش محصولات خود با پول بیارزش آلمان دست کشیدند. در نتیجه شورشهایی برای غذا رخ داد؛ مستمری بگیران گرسنه ماندند و مردم شهر نیز برای غارت مزارع به روستاها هجوم آوردند.
ظهور هیتلر در پی ابرتورم آلمان
اوضاع در دوران ابرتورم به قدری وخیم شد که نظم و قانون از بین رفت و تلاش آلمان برای دموکراسی کاملا تضعیف شد. با بیارزش شدن پول در دوران وایمار دیدگاههای سیاسی افراطی در میان مردم پذیرفته شد و مورد استقبال قرار گرفت و در نهایت ابرتورم راه را برای آدولف هیتلر فراهم کرد تا قدرت را در آلمان در دست گرفته و به قدرت برسد.
عجب . داريد مردم را آماده مي كنيد براي تورم 3000 درصدي ؟
عید نوروز 65 قیمت سکه طلای ربعی 1000 تومان بود اما حالا حدود 50 میلیون تومان است