از مشکلات روانی دانش‌آموزمان با خبریم؟
همه فکر می‌کنند دانش آموزان شادترین و بی‌خیال‌ترین روزهایشان را زندگی می‌کنند.گاهی بچه‌ها به دلایلی از مشکلات خانوادگی تا مدرسه درگیر مشکلات روحی می‌شوند که نیاز به درمان و توجهی خاص دارند.
معاون سازمان نظام روان‌شناسی کشور خبر داده که ۱۰ درصد جمعیت دانش آموزان یعنی 1/5 میلیون نفر به خدمات روانشناختی نیاز دارند. به گفته محمد حاتمی علت این نیاز این است که کودکان و نوجوانان از نظر شناختی، رفتاری و هیجانی در سن تحول قرار دارند و در این دوران ممکن است با مسائلی مانند مشکلات خانوادگی، شرایط نامساعد تحصیلی و… روبه رو باشند و اگر به موقع این مشکلات ارزیابی و بررسی نشود می‌تواند تبدیل به بیماری روانی مزمن شود که فرد را در آینده برای درمان با مشکلات جدی روبه رو کند.
شایع‌ترین نوع اختلالات در دانش‌آموزان هم بیش فعالی، اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و اختلال نافرمانی است که از سن ۱۸ سالگی به بعد می‌تواند باعث شود دانش آموز شخصیت ضد اجتماعی پیدا کند.
یکی از دلایل بیشتر شدن و حادتر شدن این شرایط این است که در مدرسه حضور مشاور چندان جدی گرفته نمی‌شود و به نظر خیلی‌ها چندان به آنها نیازی نیست.
اکنون طرح «همیار مشاور» برای ارتقای سلامت روان، کنترل و پیشگیری از رفتارهای پر خطردانش‌آموزان اجرا شده اما با وجود فعالیت ۱۲۴ هزار مدرسه در کشور فقط ۲۵ هزار نفر مشاور داریم. در حالی که مشاوران می‌توانند با کنترل استرس، اضطراب و دیگر مشکلات دانش‌آموزان به آنها کمک کنند و رفتارهای پرخطر و بیش فعالی را از طریق این طرح تحت نظر بگیرند و برای پیشگیری و درمان آنها اقدام کنند.
شایع‌ترین مشکلات روانی بچه‌ها
مطالعات نشان می‌دهد که تقریبا یک پنجم کودکان و نوجوانان بدون توجه به این که کجا و چگونه زندگی می‌کنند، در دوران کودکی و نوجوانی، دچار مشکلات روانی ـ اجتماعی می‌شوند. برخی از کودکان دچار افت تحصیلی می‌شوند، از نظر اجتماعی منزوی و گوشه گیر می‌شوند، اعتماد به نفس ضعیفی دارند، در برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان مشکل دارند و به قوانین و مقرّرات جامعه پایبند نیستند و بخش عمده این کودکان و نوجوانان مشکل‌دار محسوب می‌شوند.
مشکلات اضطرابی متداول‌ترین و شایع‌ترین مشکلات روانی هستند که از اوایل دوران کودکی و نوجوانی یعنی در همان دوران مدرسه ممکن است به شکل‌های مختلف خودش را نشان دهد و تا دوران بزرگسالی هم به صورت مزمن ادامه پیدا کند. اضطراب تاثیرات بسیار منفی هم بر عملکرد تحصیلی و کارکرد اجتماعی دانش آموزان دارد و افت تحصیلی، امتناع از رفتن به مدرسه و ترک تحصیل از بارزترین پیامد‌های آن است.
این مشکل هنگام تغییرات رشدی یا دوره‌هایی که فشارهای روانی برای کودک و نوجوان زیاد می‌شود،عود می‌کند به همین دلیل اگر در اولین سال‌های ورود به مدرسه در دانش آموزان تشخیص داده نشده و درمان نشود با بزرگتر شدن بچه‌ها و در دوره‌های مختلف بیشتر می‌شود.
مهمترین علایم مشکلات اضطرابی دانش آموزان اینها هستند:
علایم جسمی: تپش قلب، تنگی نفس، بی‌اشتهایی، تهوّع، بی‌خوابی، تکرر ادرار، چهره برافروخته، تعریق، اختلال در گفتار و بیقراری.
علایم شناختی: سردرگمی، اختلال در حافظه و تمرکز، حواس پرتی، ترس از دست دادن کنترل، کم‌رویی، گوش به زنگی و افکار تکرار شونده.
علایم روانشناختی: عصبی بودن، بی‌طاقتی، نگرانی، هشیاری افراطی، وحشت‌زدگی، دلواپسی، افسردگی، تنیدگی، ترس یا هیجان‌زدگی.
مشکل دیگری که بچه‌ها ممکن است دچارش شوند افسردگی است. البته خیلی‌ها فکر می‌کنند افسردگی گریبان بچه‌ها را نمی‌گیرد اما این تصور درست نیست. مشکلات عاطفی به خصوص در خانواده مانند اختلاف پدر و مادر یا تنبیه بدنی و بدرفتاری والدین با دانش‌آموز یکی از مهمترین عوامل افسردگی دانش آموزان است.
اگر می‌خواهید بدانید دانش آموزی که در خانه دارید افسرده است یا نه به این علایم باید توجه کنید: از دست دادن اشتها، یا کاهش وزن، از دست دادن میل به بازی کردن، از دست دادن اعتماد به نفس یا عزت نفس، بی‌علاقگی کلی به خود، اعضای خانواده یا فعالیت‌هایی که زمانی مورد علاقه او بودند، عدم تمایل رفتن به مدرسه، تغییرات قابل توجه در عادات خواب و خوراک، بروز مکرر یا طولانی مدت علائم جسمی مانند دل‌درد، سردرد و… و حملات مکرر خشم یا پرخاشگری.
از پرخاشگری دانش آموزان هم نباید غافل شد و آن را مساله‌ای عادی و متناسب با سن در نظر گرفت. پرخاشگری و خشونت یکی از مشکلات روانی شایع دانش آموزان است و به رفتاری گفته می‌شود که سبب آسیب رساندن به شخص، حیوان، یا اشیایی شود.
سیلی زدن، قاپیدن، لگدزدن، دشنام دادن، تهدید کردن، تحقیر کردن و یا به هم زدن بازی یا کار دیگران، از انواع پرخاشگری است.
خشونت کودکان تا قبل از وارد شدن به مهد کودک و مدرسه خیلی قابل محسوس نیست چون معمولا پدر و مادرها برای جلوگیری از ایجاد تنش در فرزندان‌شان که روحیه خشونت دارند، سعی می‌کنند خواسته‌های آنها را برآورده کنند اما در مهد کودک و مدرسه که با حضور در آنها «انسانِ اجتماعی شدن» را یاد می‌گیریم این مساله ممکن است بروز کند.
البته از نقش والدین نباید گذشت چون والدین پرخاشگر مدل و الگویی برای یادگیری رفتار خشونت‌بار کودکان هستند و در خانواده‌هایی که اعضای آن در کودکی شاهد پرخاشگری والدین بوده‌اند، احتمال بروز پرخاشگری و یا تن دادن به آن به مراتب بیشتر از خانواده‌های دیگر است. بازی‌های رایانه‌ای هم سهم زیادی در این قضیه دارند. کودک در هر سطح و مرحله از بازی بنا به خشونت‌هایی که انجام می‌دهد امتیازهایی دریافت می‌کند که همان تقویت‌کننده‌های رفتارهای خشونت بار او هستند و او از کسب این امتیازها که هر لحظه دریافت می‌کند، لذت می‌برد و یاد می‌گیرد در مدرسه برای دست یافتن به خواسته‌ها و یا کنترل دیگران دست به رفتارهای خشونت‌بار بزند.
مشاور مدرسه را نادیده نگیریم
دقت در رفتار با دانش آموزان و اصلاح رفتارهای اشتباه بهترین روش درمان اختلالات روانی دانش آموزان است. پدر و مادرها در هر دوره از مدرسه باید از شرایط جسمی و روحی که ممکن است برای بچه‌ها پیش بیاید باخبر باشند. این آگاهی باعث می‌شود هیچ رفتاری از نگاه شان دور نماند و با بروز اولین علایم برای حل این مشکلات اقدام کنند.
مثلا باید بدانید دانش آموزانی که در دوره اول متوسطه تحصیل می‌کنند دچار تغییرات هورمونی زیادی در بدن شان هستند که همین باعث تغییر اخلاق و بروز مشکلاتی در آنها می‌شود. پرخاشگری و افسردگی را در این دوران بیشتر می‌بینیم و باید بدانیم این حالت‌ها تا چه حدی طبیعی است و از چه زمانی وارد مرحله خطرناک می‌شود و باید برای درمان آنها مداخله کنیم.
بهترین راه پیدا کردن این آگاهی و روش‌های درمان و رفتار مناسب با بچه‌ها هم گفتگو با مشاور و استفاده از نظرات آنهاست. اگر مدارس مشاور دارند حتما با آنها در تماس و گفتگو باشید و اگر جای چنین کسی در مدرسه فرزندتان خالی است حتما از مسئولان مدرسه بخواهید مشاوری درنظر بگیرند و به مدرسه بیاورند که حضوری مستمر داشته باشد و رفتار همه بچه‌ها را ببیند و بتواند هم به شما کمک کند و هم به بچه‌ها.
منبع: تبیان
1696
