«آنفلوآنزا» در مسیر صعودی؛ ویروسی که پاییز را ملتهب کرد

پاییز و فصل سرما هر ساله بستر خیزش موج‌های آنفلوآنزا بوده و امسال و در این مقطع زمانی نیز روایتها همین گونه است؛ به طوری که به اذعان متخصصان، برخی کشورها مانند ژاپن، کانادا و انگلستان زودتر از موعد با موج شدید بیماری روبه‌رو شده‌اند و نشانه‌های مشابهی در ایران نیز دیده می شود.

ماجرای امسال آنفلوآنزا معرفی سوشی از ویروس آنفلوآنزا A، یعنی H3N2 زیرکلاد k است؛ ویروسی که گفته می شود در تابستان جهش‌هایی تازه را تجربه کرده و اکنون در نیم‌کره شمالی با سرعتی فراتر از سال‌های معمول در حال گردش است.

شروع زودرس، گسترش سریع

دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی، گفته است که داده‌های آزمایشگاه‌های ویروسی در انگلستان نشان می‌دهد این سوش جدید بخش عمده نمونه‌های مثبت آنفلوآنزا را تشکیل می‌دهد و روند گسترش آن با شیبی تند در حال افزایش است. ژاپن نیز حتی پیش از آغاز رسمی فصل سرد، از ورود زودهنگام به مرحله اپیدمی خبر داد.

این الگوی جهانی از چشم کارشناسان ایرانی نیز پنهان نمانده است. به گفته مسوولان وزارت بهداشت، بررسی نتایج آزمایش‌های هفتگی در کشور نشان می‌دهد حدود ۱۱ تا ۱۲ درصد عفونت‌های تنفسی فعلی آنفلوآنزا مثبت هستند؛ رقمی که گفته می شود در برخی استانها از مرز هشدار عبور کرده است. به عنوان مثال در استان‌هایی مثل قم، تعداد موارد مثبت بالاتر از میانگین ثبت شده و در برخی مناطق تعطیلی مدارس به دلیل حجم ابتلا رخ داده است.

چرا این سوش نگران‌کننده است؟

ویروس H3N2 در سال‌های گذشته هم چهره سخت‌تری نسبت به سایر سوش‌ها داشته؛ اما متخصصان می‌گویند هفت جهش تازه که این ویروس در فاصله‌ای کوتاه پس از نهایی شدن ترکیب واکسن امسال انجام داده، نگرانی‌ها را کمی بیشتر کرده است. این جهش‌ها احتمال «عدم تطابق» نسبی میان واکسن و ویروس چرخشی را مطرح می‌کند؛ امری که می‌تواند میزان محافظت را کمی کاهش دهد و در نتیجه شیوع بیماری را تسهیل کند. البته در این میان، خوشبختانه داده‌های مطالعاتی نشان می‌دهد واکسیناسیون همچنان کارایی قابل‌قبولی در کاهش بستری و بیماری شدید دارد؛ تا ۷۰ درصد اثربخشی در جلوگیری از بستری کودکان و حدود ۴۰ درصد در بزرگسالان.

در این باره دکتر رضایی تأکید می‌کند که «تصور بی‌فایده بودن واکسن در صورت عدم تطابق کامل، تصوری اشتباه است» و در فصل جاری واکسیناسیون را ضروری‌تر از همیشه می‌داند.

سالمندان، بیماران زمینه ای و کودکان در خط اول خطر

درهمین راستا رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، دکتر قباد مرادی، می‌گوید: سالمندان و افراد دارای بیماریهای زمینه ای بیش از گروه‌های دیگر در معرض خطر ابتلا و بستری هستند و کودکان در ابتلا به این سوش گاهی تب‌های شدید و طولانی را تجربه می‌کنند.

تاکید می شود که این ویروس اگرچه در مجموع «شدت کشندگی بالایی ندارد»، اما به‌دلیل سرعت انتشار بالا، تعداد مبتلایان را زیاد می‌کند و همین مسئله فشار بر سیستم درمانی را افزایش می‌دهد. مرادی در توصیه‌هایش می‌گوید: از کودکان دارای تب بالا غافل نشوید؛ افراد دارای علائم تنفسی از خانه خارج نشوند؛ گروه‌های پرخطر واکسن را به تعویق نیندازند؛ و ساکنان شهرهای پرتراکم، خصوصاً تهران، در مترو و فضاهای عمومی حتماً ماسک بزنند.

تهران در موقعیت شکننده

مسوولان وزارت بهداشت همچنین هشدار می دهند که تهران با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر و در فصل سرما، در آستانه موجی قرار دارد که اگر کنترل نشود می‌تواند بسیار سریع گسترش یابد. سرعت انتقال بالا، حضور گسترده مردم در فضاهای بسته و کاهش حساسیت عمومی پس از فروکش‌ کردن کووید–۱۹، سه ضلع این مثلث هستند.

در همین راستا دکتر علیرضا رییسی – معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز معتقد است که تغییرات آب و هوایی و سرما و کم بارشی در برخی مناطق کشور با شیوع فصلی بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا همراه شده و سبب شده که شیوع این بیماری در استان‌هایی نظیر خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان‌وبلوچستان، قم، تهران و برخی شهرها بیشتر باشد.

بیشترین شیوع در سنین مدرسه

او با بیان اینکه وزارت بهداشت از هفته گذشته در ارتباط با وضعیت آنفلوآنزا هشدار داده است می گوید که پیش‌بینی‌ها بیانگر این است که شیوع بیماری و روند آن همچنان ادامه داشته باشد و بیشترین شیوع بیماری نیز در سنین مدارس و اطفال مشاهده می‌شود  و بر همین اساس لازم است خانواده‌هایی که فرزند در سنین مدرسه دارند و کودک آنها دارای عفونت‌های تنفسی است، مانع حضور او در مدارس شوند؛ چراکه روند انتقال می‌تواند به نحوی باشد که منجر به تعطیلی یک کلاس درس و یا حتی یک مدرسه شود.

معاون وزیر بهداشت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی توصیه اکید دارد و می گوید: استفاده از ماسک، شستن مرتب دست‌ها، خودداری از حضور در تجمعات برای مدت طولانی به ویژه در کلاس‌ها و مهمانی‌ها، مهمترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا است.

 او درباره محدودیت حضور دانش‌آموزان در مدارس نیز گفته است: اگر بیشتر از ۲۰ درصد جمعیت دانش‌آموزان یک مدرسه به عفونت‌های تنفسی مبتلا شوند، دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند به آن مدرسه برای تعطیلی البته آموزش آنلاین توصیه کنند.

معاون وزیر بهداشت در عین حال می گوید که« افزایش شیوع آنفلوآنزا در کشور به عنوان یک نگرانی مطرح نیست بلکه به عنوان یک هشدار مطرح است که می‌بایست پیشگیری بیشتری انجام دهیم.  در مجموع با یک سوش غیرقابل درمان و پیش‌بینی نشده مواجه نیستیم.

در این میان همچنین متخصصان، آلودگی هوا را تشدیدکننده شرایط فعلی آنفلوآنزا می دانند و تاکید دارند که کاهش بارندگی و افزایش آلاینده های جوی، خطر درگیری افراد با بیماری‌های تنفسی را افزایش می‌دهد.

هشدارهای جدی و بیماری قابل کنترل

در مجموع این موج آنفلوآنزا، برخلاف برخی نگرانی‌ها، «آخرالزمان آنفلوآنزایی» نیست و به اذعان معاون وزیر بهداشت پیش بینی می شود که طی یک تا دو ماه آینده ادامه داشته باشد و نهایتا هم میزان موارد بیماری در اواخر بهمن یا اسفندماه کاهش یابد. اما در عین حال نیازمند هوشیاری عمومی و رعایت پروتکل های بهداشتی است.

رفت‌وآمد با علائم بیماری، بی‌توجهی به واکسن بویژه برای گروه های پرخطر و تحمل علایم شدید بیماری بدون مراجعه به پزشک می تواند موج و دوره بیماری را طولانی کند. بنابراین  این روزها، بهترین نسخه همان نسخه قدیمی است؛ واکسن، مراقبت از سالمندان، بیماران و کودکان، استفاده از ماسک در فضاهای بسته و توقف چرخه انتقال با ماندن در خانه هنگام بیماری. بنابراین هشدارها جدی هستند اما در عین حال بیماری نیز قابل کنترل‌ است.