تجربه متفاوت زوج ها از چالش های دریافت «وام ازدواج»؛ از بازار خرید و فروش وام تا صف طولانی تسهیلات 300 میلیونی
وام ازدواج که قرار است گره‌ای از آغاز زندگی زوج‌های جوان باز کند و پشتوانه‌ای برای شروع زندگی مشترک باشد، در عمل برای بسیاری به مسیری طولانی، پرپیچ‌وخم و فرساینده تبدیل شده است.
از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۵۳۰ هزار نفر موفق به دریافت وام ازدواج و فرزندآوری شده‌اند و مجموع تسهیلات پرداختی به ۱۱۹.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. با این حال، تجربه متقاضیان نشان می‌دهد مسیر دریافت این وام‌ها همچنان پرپیچ‌وخم است و حتی برای رقم ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان، ماه‌ها انتظار در صف بانک‌ها و مشکلات اداری، بخشی از زندگی مشترک را به تعویق می‌اندازد.
طبق آمار اعلام شده توسط سارا جلالی، معاون اداره عملیات اعتباری بانک مرکزی، در نیمه نخست سال جاری بیش از ۹۷ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات ازدواج به ۲۹۰ هزار نفر پرداخت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۱ درصد افزایش داشته است.
او می‌گوید، از زمان اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰ تا پایان شهریور سال جاری، بیش از ۶۷۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات ازدواج به حدود ۳ میلیون و ۵۳۰ هزار متقاضی پرداخت شده است و بخش عمده متقاضیان موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند؛ به طوری که ۸۷ درصد وام خود را دریافت کرده‌اند و تنها ۱۳ درصد همچنان در صف انتظار هستند.
صف بلند برای گرفتن وام ازدواج
گزارش میدانی از تجارب زوج‌های متقاضی تسهیلات ازدواج نشان می‌دهد که دریافت وام می‌تواند از چند هفته تا هفت ماه طول بکشد و بسته به بانک و ظرفیت شعب، تجربه متفاوتی را رقم بزند.
این تضاد میان آمار رسمی و تجربه واقعی نشان می‌دهد که در حالی که سیستم بانکی تلاش دارد بخشی از نیازهای جوانان را پاسخ دهد، آغاز زندگی مشترک زوج‌های جوان با صف‌های طولانی، نوسان پرداخت‌ها و ناکافی بودن رقم وام گره خورده است. این وضعیت چشم‌انداز شروع زندگی مشترک را برای بسیاری از زوج‌ها تحت تأثیر قرار داده و روی تصمیمات اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها سایه انداخته است.
البته این وضعیت برای همه یکسان نیست. برخی زوج‌ها روایت می‌کنند که ظرف چند هفته و با تکمیل مدارک و انتخاب بانکی خوش‌روال توانسته‌اند وام خود را دریافت کنند. در مقابل، جوانانی نیز هستند که ماه‌ها در صف مانده‌اند، ثبت‌نام‌شان بارها لغو و از نو انجام شده و هر بار با صف‌های طولانی‌تر و وعده‌های تکراری مواجه شده‌اند.
تجربه متفاوت زوج‌ها در مسیر پرپیچ‌وخم وام ازدواج
یکی از این زوج‌ها که اوایل اسفند ۱۴۰۳ ازدواج کرده‌اند، از سرگردانی چندماهه خود در مسیر دریافت وام می‌گویند. آن‌ها اواسط همان ماه برای ثبت‌نام اقدام کردند اما در ابتدا سامانه بانک مرکزی بسته بوده و پس از بازگشایی سامانه، مدارک‌شان پذیرفته شده است، اما هنگام انتخاب شعبه با محدودیت جدی روبه‌رو شدند؛ صف‌های هزار تا دو هزار نفری در البرز و تهران.
«سعید» توضیح می‌دهد: «ما امیدوار بودیم ظرف دو تا چهار ماه وام را دریافت کنیم، اما بعد از سه ماه و نیم فقط موفق شدیم کد رهگیری بگیریم. به ما گفتند باید چندین ماه دیگر هم در صف بمانیم. برای یک وام ۳۰۰ میلیون تومانی که حتی پاسخگوی هزینه‌های شروع یک زندگی نیست، این انتظار واقعاً فرساینده بود.»
رونق بازار خرید و فروش وام ازدواج
آن‌ها بارها ثبت‌نام خود را لغو و از نو آغاز کردند، اما تغییر شعبه نیز کمکی نکرد. به گفته‌شان، تعطیلی بانک‌ها در جریان جنگ 12 روزه ایران و اسرائیل هم این روند را طولانی‌تر کرد. در این مدت، بارها پیگیر شدند اما پاسخی جز «فرایند به صورت سیستمی است» نگرفتند. این زوج همچنین به رونق بازار خرید و فروش وام ازدواج نیز اشاره می‌کنند و می‌گویند: «در حالی که افراد نیازمند ماه‌ها در صف می‌مانند، عده‌ای وام را می‌گیرند و می‌فروشند.»
این زوج ادامه می‌دهند: «پیش‌تر به ما گفته بودند که جزو ۱۰ نفر اول در استان البرز هستیم، اما وقتی کد رهگیری آمد، نوبت‌مان بسیار عقب‌تر از انتظار بود و این باعث تعجب و ناامیدی شد. واقعیت این است که با وام ۳۰۰ میلیون تومانی نمی‌توان کار خاصی کرد؛ در بهترین حالت می‌توان چند قلم وسیله ضروری و ارزان‌قیمت برای خانه تهیه کرد. این مبلغ پاسخگوی حداقل هزینه‌های آغاز زندگی مشترک نیست، چه برسد به خرید وسایل استاندارد و باکیفیت. »
این زوج جوان می‌گویند شعارهای دولتی درباره ازدواج و فرزندآوری هیچ‌گاه به عمل تبدیل نشده است. به باور آن‌ها، وقتی حمایت واقعی از سوی دولت وجود ندارد، توصیه به ازدواج فقط فشار روانی بر جوانان وارد می‌کند: «دولت مدام از ازدواج و فرزندآوری حرف می‌زند، اما شرایط واقعی زندگی جوانان را تسهیل نکرده است. در تهران با ۳۰۰ میلیون تومان حتی نمی‌توان یک خانه کوچک اجاره یا رهن کرد، چه برسد به آغاز یک زندگی کامل. وقتی حمایت عملی نیست، این توصیه‌ها بیشتر شبیه شعار است.
آن‌ها می‌گویند که وام ازدواج هم نه تنها گرهی از مشکلات باز نمی‌کند، بلکه متقاضیان را ماه‌ها و حتی بیش از یک سال در صف‌های طاقت‌فرسا معطل می‌گذارد. «بانک مرکزی می‌گوید بودجه کافی ندارد، اما دولت همچنان تبلیغ ازدواج و حمایت از جوانان را تکرار می‌کند. ما بارها با بانک‌ها تماس گرفتیم، ولی همیشه یک پاسخ شنیدیم: «دست ما نیست». اگر دست آن‌ها نیست، دست چه کسی است؟»
این زوج همچنین به طرح‌هایی مانند ارائه کارت خرید به جای وام نقدی اشاره می‌کنند و می‌گویند چنین برنامه‌هایی دردی از جوانان دوا نمی‌کند: «وقتی کسی خانه ندارد، وسایل خریداری‌شده را کجا بگذارد؟ با این کارت‌ها تنها می‌توان چند قلم کالای بی‌کیفیت تهیه کرد که عملاً مشکلی از زندگی جوانان حل نمی‌کند. به نظر می‌رسد این برنامه‌ها بیشتر نوعی فرار به جلو است تا راه‌حل واقعی بحران ازدواج.»
وقتی وام ازدواج زندگی مشترک را به انتظار می‌کشاند
در مقابل، تجربه زوج دیگری تفاوت چشمگیری دارد. آن‌ها در ۲۶ بهمن ۱۴۰۳ ازدواج کرده و اواخر اسفند ثبت‌نام کرده‌اند. اردیبهشت برای هر دو کد رهگیری صادر شد. «یگانه» خانم این زوج روایت می‌کند: «یکی دو هفته بعد بانک آینده پیامک داد که شعبه تعیین شده. مراجعه کردم و ظرف یک هفته وام پرداخت شد. کارکنان بانک مودب بودند و مراحل اداری بدون مشکل انجام شد. فقط یک ضامن خواستند و چون مادرم و خواهرم کارمند رسمی بودند، پرونده به سرعت پیش رفت.»
اما همسر او، با وجود ثبت‌نام همزمان، شرایط کاملاً متفاوتی داشت. او ابتدا بانک دی و سپس بانک شهر را انتخاب کرده بود، اما پس از گذشت هفت ماه هیچ تغییری در وضعیت پرونده‌اش ایجاد نشد. در نهایت، خانواده مجبور شدند بار دیگر ثبت‌نام را لغو و این بار در بانک آینده انجام دهند؛ بانکی که تجربه مثبت آن‌ها را رقم زده بود.
این زوج نیز مانند زوج دیگر به ناکافی بودن مبلغ وام اشاره می‌کنند: «با مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان هم نمی‌توان چندان گره‌ای باز کرد که بانک‌ها هم روند پرداخت را طولانی می‌کنند. حالا هفت ماه گذشته و ما برای سومین بار مجبور شدیم ثبت‌نام کنیم.»
با این حال، زوج دیگری می‌گویند: «رهن خانه و برگزاری مراسم عروسی ما کاملاً به این وام وابسته است. برای آغاز زندگی مشترک ماه‌هاست مراسم را به تعویق انداخته‌ایم و چاره‌ای جز انتظار نداریم، چرا که بخشی از برنامه‌هایمان را به دریافت این وام وابسته کرده بودیم. این تأخیر نه تنها استرس و نگرانی ما را افزایش داده، بلکه برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی خانواده را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. هرچقدر سعی کرده‌ایم همه چیز را ساده برگزار کنیم و توقعتامان را پایین آورده‌ایم باز هم داشته‌هایمان کفاف نمی‌دهد. »
تجربه این سه زوج نشان می‌دهد که دریافت وام ازدواج، بسته به انتخاب بانک و ظرفیت شعب، می‌تواند از یک مسیر سریع و بی‌دردسر تا یک صف چندماهه و پرچالش متفاوت باشد؛ تفاوتی که برای جوانانی که به امید شروع زندگی مشترک چشم به این وام دارند، سرنوشت‌ساز است.
پول و وام بازم برا ادمای عادی نیست همش برا اقایون رده بالایی و اقا زاده هاشونه ما مردم عادی فقط بد بختی بیچارگی باور نداری برو داخل یه اداره نظاره گر باشین