امیرکبیر امروز به صدارت ایران رسید

میرزا محمد تقی‌خان فراهانی در سال 1186 در روستای هزاوه اراک متولد شد و بواسطه شغل پدر خود کربلایی قربان که آشپز قائم‌مقام فراهانی بود، کودکی خود را در دستگاه قائم‌مقام گذراند و رشد و تربیتی که در چنین فرصتی دریافت کرد، در کنار هوش سرشارش باعث شد که میرزا محمدتقی‌خان در جوانی سمت منشی‌گری قائم مقام را کسب کند.

اولین ماموریت سیاسی میرزا در سن 22 سالگی به عنوان منشی همراه خسرو میرزا به جهت ابراز عذرخواهی پس از قتل گریبایدوف در ایران به تزار روسیه بود، پس از آن در یک ماموریت تشریفاتی همراه ناصرالدین میرزای ولیعهد به ایروان رفت، اما حضور میرزا به عنوان ریاست هیات نمایندگی ایران در کنفرانس ارزنةالروم در سال 1259 برای حل اختلافات مرکزی ایران و دولت عثمانی نخستین ماموریت سیاسی مهم میرزا قلمداد می‌شود که 2 سال به طول انجامید.

نقطه عطف زندگی سیاسی میرزا تقی‌خان فراهانی را می‌توان با مرگ محمدشاه همزمان دانست چراکه پس از مرگ محمدشاه، وی مامور فراهم کردن مقدمات سفر ناصرالدین‌شاه از تبریز به تهران شد و با تدارک نیروی نظامی همراه شاه راهی تهران شد که این سفر 6 هفته زمان برد.

ناصرالدین به محض رسیدن به تهران و نشستن بر تخت پادشاهی، میرزا تقی خان فراهانی را به مقام صدارت برگزید و لقب امیرکبیر را به وی داد و میرزا رسما در 28 مهر 1227 هجری شمسی صدارت خود در ایران را آغاز کرد.

میرزا در دوران 3 سال و سه ماهه صدارت خود به درستی لقب خود را معنا کرد و بواسطه اقدامات بزرگ و ارزشمند به واقع امیرکبیر ایران بود.

رییس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی اراک درخصوص شاخصه‌های مدیریتی امیرکبیر به ایسنا گفت: امیرکبیر درست در زمانی به صدارت و قدرت رسید که برای کسب و حفظ جایگاه ایران در جهان هیچ اقدامی صورت نمی‌گرفت.

دکتر محمدعلی داوودآبادی بیان کرد: در دوران حکومت 10 ساله حاج میرزا آقاسی که شخصیتی درویش‌مسلک داشت، هر کاری توسط اطرافیان وی در کشور رخ می ‌د اد، وضعیت مالی کشور به شدت به هم ریخته بود، هر فردی می‌توانست در حد توان خود از بودجه کشور برداشت کند، حساب و کتابی وجود نداشت و در واقع اوضاع مالی کشور آشفته بود.

وی با بیان اینکه این وضعیت آشفته نظر امیرکبیر را جلب کرد و به سرعت کار تنظیم امور مالیه را در دستور کار قرار داد، گفت: ساماندهی وضعیت مالی کشور اقدامی بزرگ و خطرناک بود که امیرکبیر پا در این عرصه گذاشت و برای همه عوامل دستگاه شاه و حتی خود شاه حقوق تعیین کرد که این اقدام شوک بزرگی به دربار وارد کرد.

داوودآبادی افزود: در کنار تلاش برای حساب و کتاب مالی کشور، روند دریافت مالیات مورد توجه قرارگرفت. در آن زمان از افرادی که باید مالیات پرداخت می‌کردند، رقمی دریافت نمی‌شد، اما در مقابل از کسانی که نباید، مالیات دریافت می‌شد، امیرکبیر با ورود به این حوزه کار مالیاتی کشور را تنظیم کرد.

وی با اشاره به ساماندهی پست‌ها و مناصب در دربار و سیستم مدیریتی تصریح کرد: امیرکبیر معتقد بود که باید با افرادی کار کند که مانند خودش فکر کنند، به همین دلیل افراد مناسب را برای پست‌های مختلف تعیین کرد و به سرعت افراد آشنا و معتبر را به مناصب مهم و حساس گمارد و افراد دیگر که مناسب پست‌ها نبودند را عزل کرد.

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک با تاکید بر اینکه امیرکبیر دخالت بیگانگان در امور مملکت را محدود و مسدود کرد، گفت: در اواخر حکومت محمدشاه سفیران کشورهای انگستان، روسیه و فرانسه به شدت در امور کشور دخالت داشتند و حتی در مواردی دستور صادر می‌کردند و اگر وزیری درخواست مرخصی داشت باید با این سفرا هماهنگ می‌بود که امیرکبیر در دوران صدارت خود این دخالت‌ها را کاملا قطع کرد و همین امر باعث به وجود آمدن دشمنان بسیاری برای وی شد.

وی با بیان اینکه ارزش کار امیرکبیر به این دلیل است که از روز اول صدارت خود اصلاحات و بهبود وضعیت کشور را آغاز کرد، عنوان کرد: تاسیس روزنامه وقایع‌الاتفاقیه در زمانی که مردم دسترسی درستی به امور نداشتند باعث شد که جامعه در جریان حوادث مهم کشور قرار گیرد و همین امر آگاهی مردم را افزایش داد، از طرفی اعزام دانشجویان به خارج از کشور جهت تحصیل، توسعه بورسیه و بازگشت دانش‌آموختگان آشنا به علوم روز زمینه تاسیس دانشگاه را رقم زد و در واقع پایه‌های تاسیس مدرسه دارالفنون بواسطه این اقدام موثر امیر گذاشته شد.

داوودآبادی اضافه کرد: امیرکبیر خود نظامی بود به همین دلیل تصمیم بر ساماندهی ارتش گرفت، ارتش ایران در زمان صدارت امیرکبیر ساختاری قدیمی داشت و حتی به دلیل عدم آگاهی از شیوه‌های نوین جنگ و نداشتن توپخانه و سلاح در دوران گذشته متحمل 2 شکست سنگین از روسیه شده بود و همین کاستی‌ها باعث شد که امیر با جدیت به بحث قدرتمند کردن ارتش وارد شود.

وی گفت: رونق کارخانه باروت‌سازی و اسلحه‌سازی حتی به صورت دستی، ایجاد دسته‌های مرتب نظامی، داشتن صبحگاه و شامگاه، لباس فرم مناسب، تمرین منظم حاصل تلاش‌های امیرکبیر در حوزه نظامی بود که باعث شد آمادگی همیشگی برای ارتش حاصل شود و در واقع ارتش قدیمی و سنتی ایران به ارتشی نوین تبدیل شد به دلیل حفظ این آمادگی هر هفته صبح زود قبل از آغاز امور اداری از پادگان های ارتش بازدید داشت.

داوودآبادی با تاکید بر اینکه اقدامات امیرکبیر برای اولین بار در کشور انجام گرفت و تمامی امور کشور را تحت نظر داشت، افزود: وی جهت اطلاع از همه امور خبربیار یا خبرچین ‌ هایی به تمامی نقاط حساس کشور فرستاده بود تا اوضاع کشور را اطلاع دهند و حتی در سفارت‌خانه‌ها نفوذ کرده بود تا از وضعیت کشور و ظلم و زورها مطلع باشد، حتی با درشکه در شهر تردد می‌کرد تا به چشم وضعیت مردم را شاهد باشد.

وی بیان کرد: تمامی این اقدامات در واقع در مسیر شکل‌گیری ایرانی نوین انجام گرفت، اما شاه در مقابل دشمنی‌ها دوام نیاورد و در نهایت اتفاقی افتاد که نباید می‌افتاد.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: امیرکبیر در طول 29 ماه صدارت خود در واقع اقداماتی را انجام داد که امکان اجرایی شدن آن در یک آرمان شهر وجود داشت، اما با شیوه مدیریتی خاص خود توانست کشور را اصلاح کند، نتایج اقدامات امیرکبیر در روزگار بعد از او به ثمر نشست. تاسیس مدرسه و استفاده از دانش‌آموختگان از خارج بازگشته و استفاده از معلمان خارجی که کشور آنان در امور داخلی ایران دخالتی نداشتند، مانع جاسوسی در کشور شده بود و حتی پس از امیرکبیر، ناصرالدین شاه اجازه تعطیلی مدارس را نداد.

وی بیان کرد: با بازگشت دانش‌آموختگان که در واقع متشکل از پزشکان، روزنامه‌نگاران، نظامیان، شهرسازان، اسلحه‌سازان و ... بودند زمینه‌ای ایجاد شد که کشور پس از امیر به عقب بازنگردد و حتی تنظیم امور مالی به گونه‌ای انجام گرفته بود که هیچ برداشت و سوءاستفاده‌ای ممکن نبود مگر اینکه شخصی پنهانی سوءاستفاده می‌کرد و با درز این اخبار دزدی به جامعه بواسطه آگاهی مردم موجی از نارضایتی‌ها آغاز می‌شد.

داوودآبادی با تاکید بر اینکه امیرکبیر با اقدامات خود سطح آگاهی و اطلاع جامعه را افزایش داد و حتی زمینه تحقق مشروطه را رقم زد، تصریح کرد: مشروطه حاصل اقدامات و اصلاحات امیرکبیر بود، اگر امیرکبیر در کشور نبود در واقع هیچ یک از این اتفاقات بزرگ انجام نمی‌گرفت چراکه مردم از امور آگاه نبودند، منبع خبررسانی وجود نداشت، شاهزادگان قاجار تا آخرین روستای کشور نفوذ کرده بود و مردم را استثمار می‌کردند، اما این اقدامات مردم را آگاه و مشروطه را رقم زد.

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک تاکید کرد: شاخصه‌ها و سیستم مدیریتی امیرکبیر محدود به دوره و زمان خاصی نیست بلکه برای همه روزگاران است چراکه امیر اصلاحاتی موثر و اصولی را که می‌توان در همه دوران و حتی عصر حاضر انجام داد را اجرایی کرد.

به گزارش ایسنا؛ امیرکبیر در کنار تمامی اقدامات مهم مذکور، اصلاحات اجتماعی، مذهبی، قضایی، حذف القاب و عناوین، ایجاد امنیت، بازسازی ابنیه‌های تاریخی، احداث بیمارستان، مبارزه با فساد و ... را به انجام رساند و در واقع با نگاهی همه‌جانبه به وضعیت کشور ایران نوین را هدفگذاری کرد که متاسفانه دشمنی‌ها اجازه طی این مسیر را نداد و نهایتا پس از عزل وی از مقام صدارت در آبانماه 1230 در 20 دی ماه همان سال در حمام فین کاشان به شهادت رسید و فرسنگ‌ها دور از زادگاه خود(روستای هزاوه در شهرستان اراک) در کربلا به خاک سپرده شد.

جایگاه امیرکبیر در نوع مدیریت خود به قدری بالاست که پس از گذشت بیش از 160 سال از آن دوران همچنان می‌توان این دید مدیریتی را در عصر حاضر اجرایی کرد، افق و دید گسترده این معمار بزرگ ایران منوط و مشروط به زمان خاصی نیست و حتی می‌توان در شرایط کنونی کشور از این ظرفیت تاریخی استفاده‌ای موثر برد.

منبع: ایسنا

728