همه چیز در مورد ریتالین

والدینی که کودکان بیش فعال با یا بدون نقص توجه دارند، عموما در مورد مصرف داروها به خصوص ریتالین که شایع ترین داروهای مصرفی این کودکان است، نگرانی های زیادی دارند.

از جمله اینکه این دارو بر روی چه قسمتی از مغز تاثیر می گذارد؟

میزان اثر آن چقدر است؟

آیا برای همه کودکان مفید است؟

آیا عوارض دارد؟

چگونه با عوارض این دارو می توان مقابله کرد؟

تا کی به مصرف آن باید ادامه داد؟

تاریخچه مصرف ریتالین

"متیل فنیدیت" با نام تجاری "ریتالین" توسط کمپانی داروسازی "نوارتین" در سال 1954 به بازار دارویی دنیا عرضه شد. در ابتدا قرار بود این دارو برای درمان افسردگی، خواب آلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمن استفاده شود اما به تدریج با پیشرفت علم و تجربه های گوناگون مشخص شد می توان از این دارو در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی و کم توجهی هستند (ADHD) نیز استفاده کرد.

قرص "ریتالین" خواصی شبیه آمفتامین (قرص مشهور اکستازی) دارد و دانشجویان کالجهای آمریکا و استرالیا به دلیل تأثیر آن در درمان خواب آلودگی در طول روز، برای درس خواندن و یا مهمانی های شبانه شان چند عدد از این قرصها را مصرف می کردند.

در سالهای اخیر مصرف خودسرانه این دارو در کشورها رو به افزایش گذاشت و گزارشهای متعددی وجود دارد که برخی از افراد برای بیدار ماندن در شبهای امتحان از قرص های ریتالین استفاده می کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار مانده و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند.

مصرف کنندگان تصور می کنند ریتالین بی خطر است در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می تواند در حد مواد دیگر نظیر کوکایین و آمفتامین باشد و پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می کنند ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت تر و پیچیده تر از سایر مواد مخدر است.

استفاده محدود و کنترل شده ریتالین باعث عادت کردن بدن مصرف کننده به دوزهای پایین و در نتیجه ایجاد علاقه فرد به استفاده از دوزهای بالاتر و حتی مصرف داروهای سنگین تر و خطرناک تر می شود. علاوه بر آن تاکنون در چند مورد سوء مصرف ریتالین منجر به مرگ شده است.

در حال حاضر ریتالین رایج ترین دارو برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه است. این دارو به شکل قرص در بازار دارویی موجود است. ریتالین با اثر بر قشر مغز و تالاموس از بازجذب مجدد دوپامین در سلول های عصبی جلوگیری می کند (دوپامین یکی از مواد شیمیایی است که در انتقال عصبی نقش دارد).

مدت اثر این دارو چهار تا شش ساعت است؛ بنابراین باید این دارو را یک یا دو بار در روز مصرف کرد. بین کودکان از نظر پاسخ هایشان به این داروها تفاوت های زیادی وجود دارد، برخی کودکان سریعا و به مقدار کم دارو پاسخ می دهند، در حالی که کودکان دیگر فقط به مقدار زیاد دارو پاسخ می دهند. در صورت عدم تاثیر این دارو در مورد فرزندتان، باید با پزشک مشورت کنید تا علت را بیابد.

آنچه اثبات شده این است که استفاده از داروهای محرکی همچون ریتالین موجب کاهش بیش فعالی، افزایش توجه، کاهش تکانشگری، کاهش رفتارهای منفی، بهبود تعامل اجتماعی و افزایش موفقیت تحصیلی (دارو بر هوش آنها تاثیر نمی گذارد، بلکه به آنها کمک می کند قابلیت های اصلی را به نحو مؤثرتری به کار برند) تا حدود 80-70 درصد می شود. این مقدار اثربخشی در مطالعات مختلف اثبات شده است و این یعنی هیچ جای شکی برای استفاده از این دارو باقی نمی ماند.

در واقع و به زبانی شفاف تر، ریتالین جزو داروهایی است که برای درمان کودکان بیش فعال خط اول درمان توسط پزشک تشخیص داده می شوند و البته احتمال عوارضی برای آن مطرح است. ناگفته نماند که همه داروها دارای عوارض هستند اما وقتی دارو توسط پزشک تجویز می شود، سود و مزیت آن با احتمال عوارض سنجیده می شود و بعد از تشخیص قطعی، دارو داده می شود.

مانند انسولین که برای بیماری دیابت تجویز می شود؛ کسی که دیابت ندارد اگر به او انسولین تزریق شود حتما وارد شوک خواهد شد و باید بستری شود؛ ریتالین هم دارویی است که فقط اگر با تشخیص قطعی بیش فعالی توسط پزشک داده شود، حتما باید در آن استفاده کرد.

عوارض این دارو قابل کنترل است. پزشکان عموما قبل از تجویز این دارو یک ارزیابی قبل از درمان، که دربرگیرنده بررسی عملکرد قلبی بیمار، وجود اختلالات حرکتی و عملکرد کبدی و کلیوی است، انجام می دهند و در صورت وجود مشکل در این اعضا و اختلالات متابولیسم، میزان مصرف داروها را کاهش یا از داروی دیگری استفاده می کنند.

قبل از آنکه به عواض این دارو و روش های کنترل آن اشاره بکنیم، توجه شمار را به این نکات جلب می کنم که دارو درمانی برای کودکان بیش فعال دارای تاثیر فوق العاده اما کوتاه مدتی بر علائم رفتاری آنان است. به محض قطع مصرف دارو نشانه های بیش فعالی با همان شدت قبلی ظاهر می شود. بسیاری از والدین نیز در مورد استفاده از این داروها دچار تردیدند و رغبت چندانی به استفاده از این داروها برای درمان فرزندشان نشان نمی دهند.

همچنین به علت اینکه ثابت شده این بیماری ناشی از عدم تعادل مواد شیمیایی مغز و ارثی است، مصرف این دارو ممکن است طولانی مدت باشد. بنابراین به دلیل کوتاه مدت بودن اثر این دارو و خاصیت مهارکنندگی آن، و نگرانی والدین از عوارض بلندمدت و همچنین برای هدایت درست این کودکان باید از مداخلات روانشناختی و رفتاری، در کنار این دارو بهره برد.

شایع ترین عوارض جانبی ریتالین

ناشی از مصرف ریتالین عبارتند از بیاشتهایی، تهوع، کاهش وزن، بی خوابی، کابوس های شبانه، گیجی، تحریک پذیری، ملال، کج خلقی، بی قراریکه عموما زیر نظر پزشک قابل کنترل هستند.
می تواید برخی روش های کنترل آن را در جدول زیر مشاهده کنید؛ اما به یاد داشته باشید از این روش ها قبل از مشورت با پزشک استفاده نکنید.

برخی عوارض مانند افزایش تیک ها نیز غالبا پس از مدتی خود به خود از بین می روند. شاید مهمترین عارضه جانبی این داروها، بروز وابستگی فیزیکی و روانی است که نشان می دهد، مصرف این دارو باید زیر نظر پزشک تجویز کننده، قرار گیرد.

شايع ترين عوارض مصرف قرص هاي ريتالين عبارتند از:

• عصبي شدن و بي خوابي
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس سرگيجه و سردرد
• تغييرات ضربان قلب و فشار خون (که معمولا به صورت افزايش است ولي در مواردي نيز به شکل کاهش ديده مي شود.)
• خارش و جوش هاي پوست
• دردهاي شکمي, کاهش وزن و مشکلات معده
• مصرف دايمي و اعتياد(وابستگي)
• بروز حالت هاي روان پريشي (جنون) و علايم وابستگي به ريتالين
• بروز افسردگي پس از قطع مصرف

عوارض مصرف مقادير زياد ريتالين

• از دست دادن اشتها و سوء تغذيه
• لرزش و پرش عضلات
• تب,تشنج و سردرد
• نامنظم شدن ضربان قلب و تنفس که در مواردي مي تواند به شکل خطرناکي ادامه پيدا کند
• تکرار حرکات و اعمال بي هدف
• بروز حالت هاي پارانوييد(سوء ظن), توهم و هذيان
• احساس حرکت و جنبش حشرات در زير پوست
• مرگ (تاکنون در چند مورد سوء مصرف ريتالين منجر به مرگ شده است)

منع مصرف

برای افراد دارای اضطراب زیاد، فشار عصبی، عصبانیت همراه با بی‌قراری، حساسیت مفرط نسبت به دارو، فشار خون بالا، گلوکوم، افسردگی‌های قابل درمان با داروهای ضد افسردگیرایج، تیک‌های حرکتی (به جز سندرم Tourette's نشانگان توره یا نشانگان ژیل دولاتوره)، و کودکان زیر ۶ سال مصرف این دارو منع می‌شود.

تداخل دارویی

داروهای ضد تشنج، داروهای ضد انعقادی، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، بریتیلیوم، گوانیتیدین، کلونیدین

چگونه باید این دارو را مصرف کرد؟

این دارو را دقیقاً همان طور که توسط پزشک یا دکتر متخصص شما تجویز می‌شود، مصرف کنید. استفاده نادرست از این دارو می تواند باعث مرگ یا ایجاد عوارض جانبی جدی بر روی قلب شود.

تمام اطلاعات بیمار، راهنماهای دارو، و ورقه های آموزشی ارائه شده به شما را بخوانید، اگر سوالی در مورد این دارو دارید از دکتر داروساز یا پزشک بپرسید.

راهنمایی‌های بر روی برچسب نسخه خود را خوانده و براساس آن عمل کنید. دکتر شما برای اطمینان از حصول بهترین نتایج ممکن است دوز مصرفی دارو را تغییر دهد.

برای جلوگیری از مشکلات خواب، این دارو را در صبح استفاده کنید.

قرص ریتالین با رهش طبیعی باید حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه قبل از غذا مصرف شود. کپسول طولانی رهش ریتالین LA و یا قرص SR ریتالین را می توان با یا بدون غذا مصرف. راهنمایی‌های بر روی برچسب نسخه خود را خوانده و براساس آن پیگیری های خود را انجام دهید.

هرگز این دارو را نشکنید، نجوید و این دارو را به صورت کامل مصرف کنید. شکستن قرص ممکن است دارو را بیش از حد مجاز در زمان مصرف در خون منتشر کند.

اگر به عمل جراحی نیاز دارید، به پزشک جراح خود زمان اتفاده از ریتالین را بگویید.ممکن است نیاز به توقف استفاده از این دارو برای یک زمان کوتاه داشته باشید.

35