چالش‌های اطلاعاتی اسرائیل؛ معمای فرودگاه انتبه، روزی که برادر نتانیاهو کشته شد
در تاریخ ۲۷ ژوئن ۱۹۷۶، یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین عملیات‌های هواپیماربایی در تاریخ معاصر رخ داد که توسط اعضای جبهه خلق برای آزادی فلسطین انجام شد. این عملیات که به ربودن هواپیمای ایرفرانس شماره ۱۳۹ معروف است، از تل‌آویو به مقصد پاریس آغاز شد و در نهایت در فرودگاه انتبه در اوگاندا به نقطه اوج خود رسید.
جبهه خلق برای آزادی فلسطین، سازمانی مارکسیست-لنینیست بود که در سال ۱۹۶۷ توسط جورج حبش تأسیس شد و هدف اصلی آن مبارزه با اشغالگری رژیم اسرائیل بود. این گروه به دنبال جلب توجه جهانی به مسئله فلسطین و فشار بر اسرائیل برای آزادی زندانیان فلسطینی، دست به عملیات‌های نظامی و تروریستی متعددی زد که یکی از مهم‌ترین آنها، هواپیماربایی سال ۱۹۷۶ بود.
شرح عملیات هواپیماربایی
در روز ۲۷ ژوئن ۱۹۷۶، هواپیمای ایرباس ای۳۰۰ شرکت ایر فرانس که از تل‌آویو به سمت پاریس در حرکت بود، توسط چند نفر از اعضای جبهه خلق برای آزادی فلسطین و دو عضو آلمانی گروه چپ‌گرای سلول‌های انقلابی ربوده شد.
گروه سلول‌های انقلابی آلمان (Revolutionäre Zellen یا RZ) یک سازمان چپ‌گرای مارکسیست و چریک شهری بود که بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۵ در آلمان غربی فعالیت می‌کرد. این گروه به دلیل فعالیت‌های تروریستی متعدد، از جمله بمب‌گذاری‌ها و حملات مسلحانه، به‌ویژه در برلین غربی، شناخته شده بود و توسط وزارت کشور آلمان غربی به عنوان یکی از خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی چپ‌گرا معرفی می‌شد.
یکی از شناخته‌شده‌ترین عملیات‌های این گروه، همکاری با جبهه خلق برای آزادی فلسطین در ربودن هواپیمای ایرفرانس در سال ۱۹۷۶ بود. در این عملیات، دو عضو کلیدی سلول‌های انقلابی به همراه دو هواپیماربای فلسطینی، هواپیمای ایرفرانس را ربودند و آن را به فرودگاه انتبه در اوگاندا هدایت کردند. هدف این گروه‌ها، جلب توجه جهانی به مسئله فلسطین و فشار بر اسرائیل برای آزادی زندانیان فلسطینی بود.
دلیل همکاری سلول‌های انقلابی با جبهه خلق برای آزادی فلسطین ریشه در ایدئولوژی مشترک ضد امپریالیسم، ضد صهیونیسم و مارکسیسم داشت. هر دو گروه علیه نظام‌های سرمایه‌داری غربی و اسرائیل که آنها را نماد امپریالیسم و استثمار می‌دانستند، مبارزه می‌کردند. این اتحاد ایدئولوژیک و اهداف مشترک باعث شد تا سلول‌های انقلابی آلمان و جبهه خلق برای آزادی فلسطین در عملیات‌هایی مانند هواپیماربایی ۱۹۷۶ همکاری کنند.
همچنین، سلول‌های انقلابی پیش از این نیز در عملیات‌های تروریستی متعددی در آلمان غربی شرکت داشته‌اند و با گروه‌های چپ‌گرای دیگر و جنبش‌های انقلابی هم‌پیمان بودند. همکاری با جبهه خلق برای آزادی فلسطین بخشی از تلاش آنها برای گسترش مبارزه مسلحانه و بین‌المللی کردن نبرد علیه آنچه که آنها «سرمایه‌داری و امپریالیسم» می‌نامیدند، بود.
ربایندگان پس از تغییر مسیر هواپیما، آن را به فرودگاه انتبه در اوگاندا هدایت کردند. در این فرودگاه، حدود ۲۰۶ مسافر حضور داشتند که ربایندگان پس از بررسی، حدود ۱۰۰ نفر را آزاد کردند و109 نفر دیگر را که عمدتاً یهودی و تبعه رژیم اسرائیل بودند را به گروگان گرفتند. هدف اصلی ربایندگان، آزادی ۵۳ زندانی عرب در کشورهای مختلف بود.
در اوگاندا، رژیم عیدی امین به ربایندگان پناه داد و حمایت کرد. علت این حمایت رو باید در نوع تعاملات دیکتاتور اوگاندا با رژیم صهیونیستی دانست.
روابط عیدی امین، با اسرائیل در دوره‌های مختلف زندگی سیاسی او تغییرات قابل توجهی داشت و به سه مرحله عمده تقسیم می‌شود:
در دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰، عیدی امین روابط نزدیکی با اسرائیل داشت. او در سال ۱۹۶۴ برای گذراندن دوره چتربازی به اسرائیل رفت و در آنجا آموزش دید. در این دوران، اسرائیل به اوگاندا کمک‌های نظامی و آموزشی فراوانی ارائه می‌کرد و بسیاری از فرماندهان ارتش اوگاندا در اسرائیل آموزش می‌دیدند. همچنین اسرائیل در پروژه‌های ساختمانی و تأمین تجهیزات نظامی به اوگاندا کمک می‌کرد. این همکاری‌ها بخشی از سیاست اسرائیل برای گسترش نفوذ خود در شرق و مرکز آفریقا و حمایت از شورشیان جنوب سودان بود.
با روی کار آمدن عیدی امین در سال ۱۹۷۱ و پس از بازدید او از لیبی و ملاقات با معمر قذافی در فوریه ۱۹۷۲، مواضع او نسبت به اسرائیل به شدت تغییر کرد و به مواضع ضد اسرائیلی روی آورد. در مارس ۱۹۷۲، امین دستور اخراج تمامی اسرائیلی‌ها از اوگاندا را صادر کرد و روابط دیپلماتیک با اسرائیل قطع شد. یکی از دلایل این تغییر موضع، خشم امین از امتناع اسرائیل برای تأمین هواپیماهای نظامی مورد نیاز اوگاندا در جنگ با تانزانیا بود. پس از این تصمیم، اسرائیلی‌ها مجبور شدند تجهیزات و کارکنان خود را ترک کنند.
در اسرائیل، دولت و نیروهای نظامی در شرایط اضطراری قرار گرفتند. نخست‌وزیر اسحاق رابین و مقامات امنیتی با توجه به اهمیت موضوع، تصمیم گرفتند عملیات نظامی برای نجات گروگان‌ها را برنامه‌ریزی کنند
در جریان حادثه هواپیماربایی ایرفرانس در سال ۱۹۷۶، عیدی امین به طور مستقیم از ربایندگان حمایت کرد و به آنها اجازه داد هواپیما در فرودگاه انتبه فرود آید و گروگان‌ها را نگه دارند. او حتی شخصاً در فرودگاه حضور داشت و نیروهای اوگاندایی را برای حفاظت از ربایندگان و گروگان‌ها به کار گرفت. این حمایت دولتی از تروریسم، نقطه اوج تقابل او با اسرائیل بود
با این توضیح برگردیم به داستان گروگان گیری. گروگان‌ها در ساختمانی در فرودگاه نگهداری شدند و ربایندگان تهدید کردند در صورت عدم تحقق خواسته‌هایشان، گروگان‌ها را خواهند کشت. گروگان‌ها شرایط بسیار سخت و پرتنشی داشتند. ربایندگان با تهدید به کشتن گروگان‌ها، دولت‌های مختلف را تحت فشار گذاشتند. کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و آلمان غربی تلاش کردند به صورت دیپلماتیک مسئله را حل کنند، اما در نهایت اعلام کردند که مسئولیت ادامه بحران بر عهده اسرائیل است.
عملیات نجات و پایان ماجرا
در اسرائیل، دولت و نیروهای نظامی در شرایط اضطراری قرار گرفتند. نخست‌وزیر اسحاق رابین و مقامات امنیتی با توجه به اهمیت موضوع، تصمیم گرفتند عملیات نظامی برای نجات گروگان‌ها را برنامه‌ریزی کنند. در این میان، اطلاعات دقیق از فرودگاه انتبه و وضعیت گروگان‌ها اهمیت حیاتی داشت.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، کمبود اطلاعات دقیق درباره فرودگاه انتبه و موقعیت گروگان‌ها بود. برای حل این مشکل، اسرائیلی‌ها از چند منبع بهره بردند:
آزادشدگان گروگانگیری اطلاعات مهمی درباره محل نگهداری گروگان‌ها و وضعیت فرودگاه ارائه دادند.
یک شرکت ساختمانی اسرائیلی که در ساخت فرودگاه انتبه نقش داشت، نقشه‌ها و اطلاعات فنی را در اختیار نیروهای امنیتی قرار داد.
یک جاسوس اسرائیلی با پرواز تفریحی توانست عکس‌های هوایی از فرودگاه تهیه و به تل‌آویو ارسال کند.
همچنین، ماکتی دقیق از ترمینال قدیمی فرودگاه ساخته شد تا نیروها بتوانند تمرینات لازم را انجام دهند.
در نهایت، تیم عملیاتی تحت فرماندهی سرهنگ یوناتان نتانیاهو (برادر بنیامین نتانیاهو) و با همکاری افراد کلیدی مانند ایهود باراک (رئیس سازمان اطلاعات ارتش) آماده اجرای عملیات شد.
عملیات در شب سوم ژوئیه ۱۹۷۶ آغاز شد. چهار هواپیمای نظامی اسرائیل حدود ۴۰۰۰ کیلومتر را طی کردند تا به فرودگاه انتبه برسند. برای ایجاد پوشش، یک خودروی مرسدس بنز مشابه خودروهای عیدی امین همراه نیروها بود تا سربازان اوگاندایی و گروگانگیران را فریب دهد.
نیروهای ویژه به سرعت وارد فرودگاه شدند و با شلیک به سمت نیروهای اوگاندایی و ربایندگان، کنترل منطقه را به دست گرفتند. در این درگیری‌ها، هفت گروگان‌گیر، ۲۰ سرباز اوگاندایی و یک فرمانده اسرائیلی به نام یوناتان نتانیاهو برادر نخست وزیر فعلی رژیم صهیونیستی کشته شدند. همچنین سه گروگان در جریان عملیات جان خود را از دست دادند و یک گروگان دیگر پس از انتقال به بیمارستان فوت کرد.
نیروهای اسرائیلی گروگان‌ها را آزاد کردند و با خود به اسرائیل بازگرداندند. این عملیات کمتر از یک ساعت به طول انجامید و یکی از موفق‌ترین عملیات‌های نجات گروگان در تاریخ نظامی جهان به شمار می‌رود.
در مجموع، هواپیماربایی ۲۷ ژوئن ۱۹۷۶ و عملیات نجات انتبه، رویدادی تاریخی بود که ترکیبی از سیاست، تروریسم، و عملیات نظامی را به نمایش گذاشت و تا امروز به عنوان یکی از نقاط عطف در تاریخ مبارزه فلسطینی‌ها و مقابله اسرائیل با تروریسم مطرح است.
