جنگنده F-100 Super Sabre اولین جت مافوق صوت جهان

اولین هواپیمایی که دیوار صوتی را شکست، یک جت نبود، بلکه بیشتر شبیه موشکی با بال و دم بود. در سال ۱۹۴۷، یک هواپیمای آزمایشی به نام بل ایکس-۱ (Bell X-1) توسط یک بمب‌افکن B-۲۹ تا ارتفاع ۱۳۱۰۰ متری حمل شد. سپس کاپیتان چاک ییگر، خلبان این هواپیما، موتور موشکی سوخت مایع آن را روشن کرد. این هواپیما با سرعت سرسام‌آور خود از جو رقیق زمین گذشت و رسماً دیوار صوتی را با سرعت ۱.۰۶ ماخ شکست.

این اولین پرواز مافوق صوت جهان در ارتفاع ثابت بود. کمتر از ۶ ماه بعد، در ۲۶ مارس ۱۹۴۸، ییگر دوباره رکورد خود را شکست و به سرعت ۱۵۴۰ کیلومتر بر ساعت یا ۱.۴۵ ماخ رسید.

پیش از عصر جت‌های مافوق صوت

پیش از موفقیت ایکس-۱، مهندسان نگران بودند که عبور از سرعت صوت منجر به شکست فاجعه‌باری شود. با این حال، بل ایکس-۱ ثابت کرد که «دیوار صوتی» مانع غیرقابل عبوری برای هواپیماها نیست. از آنجا که این رکوردها در اوج جنگ کره شکسته می‌شدند، مشخص بود که آینده جنگ‌های هوایی در دستان موتورهای جت، نه موتورهای موشکی، است. در آسمان کره، جنگنده‌های جتی مانند F-۸۶ به نیروهای آمریکایی برتری می‌دادند. موتورهای جت نه‌تنها سریع بودند، بلکه نسبت به موتورهای موشکی، مصرف سوخت کمتر و مانورپذیری بیشتری داشتند. بنابراین، ایالات متحده و متحدانش از یافته‌های تحقیقاتی آزمایش‌های بل ایکس-۱ برای توسعه اولین هواپیمای جت مافوق صوت استفاده کردند.

تولد F-100، اولین جت مافوق صوت جهان

نتیجه این تحقیقات، F-۱۰۰ سوپر سیبر آمریکای شمالی بود. این جنگنده که توسط شرکت هواپیماسازی آمریکای شمالی طراحی شده بود، به سفارش نیروی هوایی ایالات متحده (USAF) ساخته شد. اولین پرواز رسمی آن در سال ۱۹۵۳ انجام شد، اما شروع متزلزلی داشت. F-۱۰۰ به دلیل تصادفات متعدد شهرت بدی پیدا کرد و تولید آن چندین بار متوقف شد. با این وجود، مهم‌ترین میراث F-۱۰۰، رقابت تسلیحاتی مهندسی بود که آغاز کرد.

رقابت تسلیحاتی و نوآوری در عصر جت‌های مافوق صوت

وقتی نیروی هوایی ایالات متحده در سال ۱۹۵۳ تولید F-۱۰۰ سوپر سیبر را آغاز کرد، این جنگنده به اولین جت مافوق صوت غیرآزمایشی تبدیل شد. اما از آنجا که ۱۹۵۳ سالی بود که ایالات متحده به دخالت خود در جنگ کره پایان داد، F-۱۰۰ تا آغاز جنگ ویتنام در سال ۱۹۵۶ در هیچ نبرد مهمی شرکت نکرد. در طول این سه سال، سایر قدرت‌های جهانی از این جنگنده الهام گرفتند تا هواپیماهای مافوق صوت خود را توسعه دهند.

در واقع، روسیه از دهه ۱۹۴۰ در حال رقابت با ایالات متحده برای توسعه جت قدرتمند خود بود. میگ-۹ شوروی که یکی از بدترین جنگنده‌های جت تمام دوران محسوب می‌شود، در سال ۱۹۴۶ وارد خط تولید شد. این اولین جنگنده جت شوروی بود، اما نقص‌های طراحی متعدد باعث شد شوروی تولید آن را متوقف و روی توسعه جتی سرمایه‌گذاری کند که بتواند با قدرت هوایی غرب رقابت کند.

نتیجه این تلاش‌ها، میگ-۱۹، اولین جنگنده جت مافوق صوت شوروی بود. نوآوری‌های میگ-۱۹ که به صورت انبوه تولید می‌شد، سریع و قابل اعتماد بود، الهام‌بخش چندین کپی مانند نانچانگ Q-۵ شد. این جنگنده در سال ۱۹۵۵ وارد خط تولید شد و با اختلاف کمی بیش از یک سال، رکورد جهانی را از دست داد.

اگرچه F-۱۰۰ رکورددار بود، اما هواپیماهای رقیبی که از آن الهام گرفته بودند، اغلب برتر بودند. به عنوان مثال، حداکثر سرعت F-۱۰۰، ۱۳۲۳ کیلومتر بر ساعت بود، در حالی که میگ-۱۹ می‌توانست به سرعت ۱۴۵۳ کیلومتر بر ساعت برسد. F-۱۰۰ دارای یک سیستم خلبان خودکار جدید بود که حتی در سرعت‌های مافوق صوت نیز می‌توانست کار کند. شوروی که نمی‌خواست از قافله عقب بماند، از اوایل سال ۱۹۵۶ شروع به توسعه میگ-۲۱ کرد که فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند رادار پیشرفته را به زرادخانه خود اضافه کرد. با شروع جنگ ویتنام، عصر هواپیماهای مافوق صوت به اوج خود رسیده بود.

نبرد هوایی با سرعت صوت: عصری جدید از جنگ

سرعت صوت بسته به عواملی مانند دمای هوا و ترکیب آن متفاوت است. اما وقتی یک هواپیما «دیوار صوتی» را می‌شکند یا از ۱ ماخ فراتر می‌رود، این موفقیت را با صدای مهیب انفجار صوتی اعلام می‌کند. در سطح دریا، این اتفاق در سرعت حدود ۱۲۲۵ کیلومتر بر ساعت رخ می‌دهد، سرعتی که F-۱۰۰ و رقبای آن در آغاز جنگ ویتنام به طور منظم به آن می‌رسیدند. در چنین سرعت‌های بالایی، نبرد هوایی ماهیت کاملاً جدیدی به خود گرفت.

برخلاف نبردهای هوایی نسبتاً آهسته جنگ جهانی دوم، درگیری‌های جت‌های مافوق صوت اکنون در حملات سریع و دقیقی رخ می‌داد که در یک چشم به هم زدن به پایان می‌رسیدند. در طول جنگ ویتنام، F-۱۰۰ها معمولاً به عنوان پشتیبانی هوایی نزدیک برای حملات زمینی عمل می‌کردند، زیرا می‌توانستند به سرعت وارد منطقه شوند، هدف را بمباران و در یک چشم به هم زدن ناپدید شوند.

این به معنای اهمیت حیاتی رادار و سیستم‌های هدف‌یابی برای عملیات ضد هوایی بود. F-۱۰۰ و هواپیماهایی که از آن الهام گرفته بودند، پیشگام تکامل بمب‌افکن‌هایی مانند F-۱۱۷ نایت‌هاوک و B-۲۱ نمادین بودند، زیرا سرعت و ارتفاع پرواز آن‌ها را می‌توان با توجه به سیستم‌های ردیابی دشمن تنظیم کرد. در واقع، جنگنده‌های جت مافوق صوت، عصری از جنگ را آغاز کردند که در آن اهداف فقط نقاطی روی صفحه نمایش بودند.

امروزه، سریع‌ترین بمب‌افکن‌های جت جهان می‌توانند به سرعت‌هایی بیش از ۳۲۲۵ کیلومتر بر ساعت برسند که سه برابر سرعت صوت است. رایانه‌های پیشرفته جایگزین سیستم‌های کنترل پرواز F-۱۰۰ شده‌اند که اکنون ابتدایی به نظر می‌رسند و سیستم‌های تسلیحاتی قرن بیست‌ویکم به طرز باورنکردنی پیشرفته هستند. با این حال، F-۱۰۰ سوپر سیبر با اثبات اینکه هواپیماها می‌توانند با سرعت صوت به اهداف حمله کنند، زمینه را برای عصر مدرن نبرد هوایی فراهم کرد.