انتخاب پاپ؛ جلساتی سری با سابقه‌ای طولانی از اسرار، دسیسه‌ها و آیین‌های مرموز/ چه شد که این روش برای انتخاب پاپ انتخاب شد؟

فایننشال تایمز اخیرا گزارشی نوشته و در آن به اسرار مراسم انتخاب پاپ اشاره کرده است. بر اساس گزارش این رسانه، مراسم رسمی انتخاب پاپ جدید اغلب کشمکش‌ های قدرت دنیوی را در آیین‌ های کاملاً هالیوودی پنهان می‌ کند.

در زیر به خلاصه ای از این گزارش اشاره می شود.

مروری بر تاریخ فرآیند انتخاب پاپ و تغییراتش

بر اساس گزارش فایننشال تایمز، کلیسای سیستین در واتیکان، با نقاشی‌های دیواری خیره‌کننده دوران رنسانس، صحنه ‌ای الهام‌بخش برای انتخاب پاپ بعدی در مقدس‌ترین آیین کاتولیک به حساب می آید. با این حال، این کلیسا، با تزئینات مقدس خود، مدت‌ها است میزبان جلسات مخفی کاردینال ‌های کاتولیک بوده و به عرصه‌ ای برای مانورهای سیاسی شدید تبدیل شده است.

اولین گردهمایی محرمانۀ برگزار شده در کلیسا، در سال ۱۴۹۲، منجر به انتخاب پاپ الکساندر ششم شد که به عنوان یکی از بی‌وجدان‌ترین پاپ‌ها شناخته می‌ شود. او کسی است که به خاطر رابطه و بچه ‌دار شدن از چندین زن و تصاحب تاج پاپی از طریق خرید آشکار رأی و وعده دادن به هوادارانش برای اخذ مناصب در کلیسا شناخته می‌ شود.

این نشان می دهد که این مراسم رسمی (مراسم انتخاب پاپ) بیشتر تاکتیکی است که به طور سنتی توسط کلیسای کاتولیک برای دادن «جلوه ای از تقدس» به یک سیاست دنیوی «پست» به کار گرفته می شود.

یک ترفند جادویی

بیانیه مایلز پتندن، مورخ پاپ دانشگاه آکسفورد، به خوبی نشان می دهد که مراسم انتخاب پاپ چه رویه ای داشته و دارد. این مورخ دانشگاه اظهار داشته: «پاپ ادعا می ‌کند که دارای یک حُکم الهی است که او را بالاتر از اقتدار انسانی قرار می ‌دهد اما کل فرآیند گردهمایی محرمانه (conclave) چیزی بیش از یک «ترفند جادویی» نیست که برای متقاعد کردن و باورپذیر بودن فرآیند انتخاب پاپ طراحی شده است.»

این مورخ در ادامه از این گردهمایی انتقاد کرده و استدلال می کند که برای اعتبار بخشیدن به رویه انتخاب پاپ، کلیسا این مدل رأی گیری مخفی توسط کاردینال ها را توسعه داده است تا هیچ کس نتواند این روند را ببیند یا در آن دخالت کند. بدین طریق، تشخیص لابی ها، دسیسه ها و انتقاد از فرآیند انتخاب پاپ ناممکن می شود.

شواهد تاریخی نشان می دهد در کلیسای اولیه، همه کاتولیک‌ها - روحانیون و غیر روحانیون - حق اظهار نظر در انتخاب رهبر معنوی خود را داشتند اما اکنون فقط عده ای خاص و نورچشمی می توانند در این روند دخالت کنند و جامعه کاتولیک فقط می توانند با دیدن یک دود مرموز سفید یا سیاه از نتیجه آگاه شوند.

یک مبارزه شدید خانوادگی

اما روند انتخاب پاپ بعد از آمیخته شدن کلیسا به امور دنیوی و سیاسی پیچیده تر هم شد. بعد از اینکه کلیسای کاتولیک حکومت مستقیم بر بخش‌هایی از ایتالیا را به دست گرفت، خانواده‌ های اشرافی رومی هم وارد ماجرای انتخاب پاپ شدند. آنها به شدت برای تاج و تخت پاپ می ‌جنگیدند، دسیسه می‌ چیدند و علیه یکدیگر توطئه می‌ کردند و حتی گاه درگیر نبردهای خیابانی خشونت‌آمیز می ‌شدند.

در سال ۱۰۵۹، پاپ «نیکلاس دوم» با سپردن انتخاب پاپ به بالاترین روحانیون، به دنبال پایان دادن به چنین درگیری‌ هایی بود. او اشراف را از فرآیند انتخاب پاپ حذف کرد و به جای آنها، کاردینال ها را نشاند تا فرآیند انتخاب پاپ کاملا در انحصار کلیسا قرار بگیرد.

ماسیمو فاگیولی، استاد الهیات در دانشگاه ویلانووا، معتقد است که محدود کردن رأی‌گیری به کاردینال ‌ها صرفاً با هدف حذف نقش خانواده‌های مهم ایتالیایی از ادعای تاج و تخت پاپی صورت گرفته است و به هیچ وجه یک عمل مقدس نبوده است.

با این حال، تصمیم‌گیری همچنان یک فرآیند دشوار بود و معمولا به صحنه‌ای برای رقابت ژئوپلیتیکی بین کشورهای اروپایی، به ویژه حاکمان فرانسه و اسپانیا تبدیل می شد که مشتاق بودند اطمینان حاصل کنند که پاپ منتخب با منافع آنها همدل خواهد بود.

دستکاری و خرید رأی

گاهی اوقات پاپ‌ها با خرید رای انتخاب می‌ شدند. این امر اختلافاتی را ایجاد می‌ کرد که گاه منجر به درگیری جناح‌های قدرتمند و متضاد می ‌شد. در موارد دیگر، مصالحه‌ ها از طریق توافقاتی که توسط گروه‌های کوچکی از کاردینال‌ها انجام می گرفت، موفق به شکستن بن‌بست می شدند.

از سال ۱۱۷۹ تا کنون پاپ‌های مختلف قوانین و رویه ‌های گوناگونی را برای انتخاب پاپ جدید وضع کرده اند. این تغییرات گام به گام به فرآیند کنونی منتج شده است. با این وجود، انتخابات پاپ همچنان بی ‌ثبات و پرمشکل است و با خرید رأی و لابی و ... انجام می گیرد. این فرآیند به ویژه پس از آنکه تعداد کاردینال‌ها از میانگین ۳۰ نفر در قرن ۱۴ به ۷۰ نفر در یک قرن بعد افزایش یافت، بیشتر دیده شد.