نبرد نیابتی در قلب آفریقا؛ سودان میدان تقابل امارات، اسرائیل و اوکراین با محور روسیه، چین و ایران

در حالی‌که جنگ داخلی سودان وارد مرحله‌ای خونین‌تر شده است، منابع منطقه‌ای از حضور نیروهای مزدور و پهپادی تحت حمایت امارات، اسرائیل و اوکراین در کنار محمد حمدان دقلو (حمیدتی) خبر می‌دهند. در مقابل، دولت مستقر در خارطوم از پشتیبانی چین، روسیه و تا حدودی ایران برخوردار است. این صف‌آرایی جدید، سودان را به صحنه تازه‌ای از جنگ‌های نیابتی قدرت‌های جهانی در قاره آفریقا تبدیل کرده است.

متن گفت و گو با سیدعلی حسینی کارشناس سیاست خارجی را در این باره بخوانید: 

این روزها در سودان چه می‌گذرد و ریشه درگیری‌های اخیر چیست؟

 سودان در حال حاضر صحنه درگیری دو جبهه است؛ یکی رئیس‌جمهور مستقر در خارطوم به رهبری عبد الفتاح البرهان و دیگری نیروهای تحت فرمان محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی»، فرمانده نیروهای «واکنش سریع». از رئیس‌جمهور مستقر در خارطوم، کشورهایی مانند چین، روسیه و تا حدودی ایران حمایت می‌کنند، در حالی که از حمیدتی از سوی اسرائیل، اوکراین و امارات پشتیبانی می شود. در حال حاضر اسرائیل طراحی های سیاسی، اطلاعاتی امارات بودجه و هماهنگی های منطقه‌ای  و استخدام مزدور و اوکراین با اعزام متخصصان فنی و به خصوص پهپاد ها  در منطقه تحت کنترل حمیدتی را به عهده دارند.

به تازگی نیز نیروهای واکنش سریع به فرماندهی حمیدتی در شهر «الفاشر» مرکز استان دارفور شمالی دست به جنایتی زدند که به کشته شدن حدود ۱۰ هزار نفر از مردم منطقه منجر شد. در حال حاضر، در آفریقا درگیری‌های متعددی جریان دارد که در یک سوی آن روسیه و چین قرار دارند و در سوی دیگر، اوکراین، امارات و اسرائیل.

اوکراین چه انگیزه ای برای حضور در آفریقا دارد؟

در حال حاضر اکراینی ها تنها انگیزه ای که دارند، مقابله و افزایش هزینه های سیاسی و نظامی برای روسیه در جای جای آفریقا است.

آیا در این درگیری‌ها علاوه بر نیروهای محلی، مزدوران خارجی هم حضور دارند؟

 بله، امارات حدود شش‌هزار مزدور کلمبیایی را در قالب شرکت‌های امنیتی به خدمت گرفته و در حمایت از حمیدتی و نیروهای واکنش سریع در منطقه مستقر کرده است. عمدتاً همین نیروها هستند که مرتکب جنایات می‌شوند. مردم سودان مسلمان‌اند و قرن‌ها در صلح و همزیستی زندگی کرده‌اند، اکنون در هم‌تنیدگی نیروهای دو طرف در مناطق یکدیگر بسیار زیاد است و نیروهای قبایلی و سیاسی  در مناطق دو سوی درگیری قرار دارند، بی‌آن‌که الزاماً از یک جبهه خاص حمایت کنند؛ همین امر نیز بر شدت خشونت‌ها افزوده است.

 نیروهای واکنش سریع این عملیات‌ها را با همکاری چه گروه‌هایی انجام می‌دهند؟

 در حال حاضر، نیروهای مسلح سودان به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان با گروه‌هایی مانند «جنبش عدالت و برابری» به رهبری جبرئیل ابراهیم و «جنبش آزادی سودان» به رهبری مِیناوی (فرماندار دارفور شمالی) هم‌پیمان هستند. عملیات اخیر که منجر به کشته شدن حدود ده هزار نفر گردیده ، میان نیروهای واکنش سریع به رهبری حمیدتی و این دو گروه‌ها در جریان بوده است.

به هر حال، بدون دخالت و پشتیبانی خارجی، چنین عملیات‌های گسترده‌ای که شامل پرواز پهپادها و حملات پیچیده‌ای مانند حمله به فرودگاه خارطوم است، امکان‌پذیر نبود. اکنون صف‌آرایی روشنی شکل گرفته است: در یک سوی، اسرائیل، اوکراین و به‌ویژه امارات قرار دارند که پشتیبانی مالی می‌کنند و هدایت پهپادها از ابوظبی انجام می‌شود؛ و در سوی دیگر، دولت ژنرال عبدالفتاح البرهان است که از حمایت روسیه، چین برخوردار است. البته میزان دخالت ایران محدود است، اما حضورش قابل انکار نیست.

 ریشه این درگیری‌ها چیست و از چه زمانی آغاز شد؟

 سابقه نزدیک این درگیری‌ها به سال ۲۰۲۳ بازمی‌گردد. در آغاز، دو نیروی اصلی یعنی ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع به توافقی نسبی رسیده بودند و حکومت را به‌طور مشترک اداره می‌کردند، اما با گذشت زمان و دخالت بازیگران خارجی، اختلاف‌ها شدت گرفت. اکنون دو جبهه کامل شکل گرفته‌اند که در هر یک، قبایل مختلفی نقش دارند.

مسأله اساسی دخالت بیگانگان است؛ به‌ویژه امارات، اوکراین و اسرائیل که با مداخله و حمایت مالی و تسلیحاتی، زمینه گسترش درگیری و کشتار مردم مسلمان سودان را فراهم کرده‌اند.