آشنایی با باز یهای بومی و محلی ایرانی

ايران زمين به واسطه تاريخ كهن و اصيل خويش نقش به سزايى در ظهور و پيدايش بازى هاى ريشه داربومى در جهان دارد.
اين بازيها كه از آبشخور فرهنگى اين مرز و بوم سيراب شده اند ارتباطى درهم تنيده با لايه هاى بومى و قومى سرزمين مينونشان ايران دارد. تنوع اقليمى و زيستى
بى نظير ايران در بستر تاريخ فضاى مناسبى را براى ظهور انواع بازيهاى مختلف فراهم آورده است. نكته حائز اهميت در اين ميان پيوند ميان جسم خاكى با روح
افلاكى در تكوين بازى هاى ايرانى است كه خود موقعيتى ممتاز را در مقايسه با بازيها و تفريحات ساير كشورها به وجود آورده است .
بازى هاى مناطق مختلف ايران ملهم از اسطوره هاى كهن، آداب و رسوم بومى، ادبيات و وصف حماسه ها و تجلى وحدت روح و جسم در كالبد مادى انسانى است.
به ديگر روى همه اين بازى ها به تبلور روح جوانمردى، پاسداشت اخلاق و برجسته نمودن فضايل انسانى توجه اى بايسته دارد .

تارزان انزلی

به قيد قرعه يك نفر انتخاب شده و خم ميشود تا بقيه افراد از روى او بپرند. اين بازى دوازده مرحله دارد كه در هر مرحله فرد پرنده بايد
حين پريدن جمله مشخصى را گفته وعملى طنزگونه و يا مهارتى انجام دهد.
نفر اول تا سوم فقط جملات را ميگويند، نفرچهارم با گفتن جمله خود يك ضربه نيز ميزند.پنجمى يك سنگ روى كمر فرد ميگذارد،
ششمى يك دست ميپرد و سنگ را بر ميدارد، نفرات هفتم، هشتم و نهم هنگام پريدن حركاتى مانند فشار آوردن، ايستادن و تكان دادن
را انجام ميدهند، نفر دهم هنگام پريدن يك كلاه روى كمر فرد ميگذارد، يازدهمى بايد طورى بپرد كه كلاه نيفتد، نفر دوازدهم بعد از
پرش، كلاه را برداشته پرتاب مي كند و همگي فرار مي كنند شخص خم شده به دنبال كلاه رفته و آن را برداشته و سه دور دور خود
مي چرخد و به دنبال افرادي كه فرار كرده اند مي رود كلاه را به سمت آنها پرتاب مي كند به هر كسي خورد آن شخص نوبت خم شدنش مي شود و مراحل براي او تكرار مي شود.
اين بازى در مناطق مختلف داراى قواعد و ادبيات متفاوتى شده وغير از شكل تك خرك، در شكل چند خرك نيز انجام مى شود.

ترنا بازی(کمربند بازی)

اين بازى تقريبا در بيشتر نقاط روستايى وعشايرى ايران و با نامهاى مختلفى رواج دارد . ابتدا به تناسب تعداد بازيكنان، دايره اى روى زمين كشيده ميشود، سپس شركت كنندگان به دو گروه تقسيم شده به قيد قرعه، يك تيم داخل دايره و تيم دوم اطراف دايره مى ايستد.
گروه داخل دايره، ترناها و يا كمربندها را به صورت افقى با فاصله مساوى طورى قرار مى دهند كه يك سر ترنا بر روى خط دايره و سرديگر ترنا به طرف مركز دايره باشد. هر فرد بايد براى محافظت از ترنا، پاى خود را روى آن بگذارد و يا با رساندن پاى خود به پاى افراد بيرونى آنها را بسوزاند.
گروه بيرونى نيز بايد يا ترنا را بربايند و يا افراد داخل دايره را به بيرون بكشند. اگر يك ترنا به دست تيم بيرونى بيافتد سعى ميكند باضربات ترنا به پاى افراد داخل دايره، آنها را وادار به عقب نشينى كرده و بدون اينكه پاى حريف به آنها بخورد، ترنا ويا افراد بيشترى را به بيرون بكشد. اگر پاى افراد داخل دايره به پاى يك فرد خارج از دايره برخورد كند، تيم بيرونى بازنده شده و بايد جاى دو تيم عوض شود

ترکه بازی(چوب بازی)

اين بازى ميتواند شامل دو قسمت دستمال بازى و تركه بازى باشد. ابتدا افراد با دستمال بازى به گرم كردن بدن خود پرداخته و آنگاه دو نفر از بازيكنان مهياى چوب بازى مى شوند. بازيكنان هركدام يك قطعه چوب به دست مى گيرند ( چوب دفاع يا تكيه يا درك، كه نقش سپر را داشته و حدودا يكمتر و نيم طول دارد/ چوب تركه يا چوب حمله كه نقش شمشير را دارد و كوتاهتر از چوب دفاع است).
اين بازى نوعى تمرين رزمى است كه طرفداران بسيارى دارد. فردى كه چوب حمله به دست دارد مقدارى چرخ زده و حركت هاى نمايشى و موزون اجرا ميكند و ناگهان به حريف يورش مى برد و او نيز دفاع ميكند. چوب بازان با فرياد كشيدن و حركات نمايشى سعى در ترساندن و فريب دادن حريف را دارند. در هر حمله تنها يك ضربه بايد زده شود، سپس دارنده چوب بلندتر، چوب كوتاه را در دست گرفته و بلعكس عمل ميشود. چوب بازى معمولا همراه با موسيقى و در جشنها و عروسى ها اجرا ميشود، ساز سرنا براى بخش دستمال
بازى و ساز كرنا براى بخش چوب بازى استفاده مى شود.

منبع: کتاب بازي هاي بومي و محلي ايران

10