بالا و پایین صادرات نفت ایران در سالی که گذشت/ هند و کره و ژاپن چقدر از ایران نفت خریدند؟

حسین نیازبخش - به گزارش خبر فوری ، اگرچه صنعت نفت ایران در سال 1397 فراز و فرود بسیاری را تجربه کرد اما نهایتا نفت ایران توانست راه خود را ادامه دهد و حداقل در برخی زمینه‌ها رشد و صادرات بیشتری داشته باشد.

حدود ۱۰ ماه است که ترامپ از برجام خارج شده و تیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران باز هم سمت نفت کشورمان نشانه رفته است. آمریکا برای حذف نفت ایران سناریوهای مختلفی از جمله تهدید مشتریان نفتی ایران، افزایش تولید نفت شیل، اتحاد با سایر تولیدکنندگان بزرگ نفت مانند عربستان و اظهار نظر درباره عملکرد اوپک را طراحی کرد که البته در اجرای آن‌ها چندان موفق نبوده است.

این کشور که هدف خود را صفر کردن میزان صادرات نفت ایران عنوان کرده بود، با افزایش شدید قیمت جهانی نفت مواجه شد و زمانی که متوجه شد حذف نفت ایران بازار را دچار اختلال می‌کند و نه برداشت از ذخایر استراتژیک و نه افزایش تولید ۱۱ میلیون بشکه‌ای عربستان و ۱۰ میلیون بشکه‌ای روسیه خلأ نفت ایران را جبران نمی‌کند دو روز مانده تا تاریخی که برای اجرای تحریم‌های نفتی اعلام کرده بود به هشت مشتری ایران معافیت داد.

با این حال، صنعت نفت ایران در این سال عجیب، نوسانات بسیاری داشته است که در زیر به برخی از مهم ترین آنها اشاره می‌کنیم:

ارقام کلی درآمد نفتی ایران دس سال قبل

طبق گزارش ایرنا، تازه ترین آمارها از وضعیت بودجه دولت در سال 97 نشان می دهد که قوه مجریه از محل «واگذاری دارایی های سرمایه ای» در 9 ماهه سال قبل 896 هزار و 700 میلیارد ریال درآمد داشته که از رقم مصوب مورد نظر در بودجه برای دوره مذکور 83 هزار و 400 میلیارد ریال بیشتر است.

آنگونه که بانک مرکزی از درآمدهای نفتی دولت گزارش کرده، بخش اعظمی از درآمدهای ردیف «واگذاری دارایی های سرمایه ای» از محل «منابع حاصل از نفت و فرآورده های نفتی» است که برابر 894 هزار و 200 میلیارد ریال اعلام شده است؛ از این رقم 724 هزار میلیارد ریال به ارزش نفت خام اختصاص دارد و 47 هزار و 700 میلیارد ریال نیز مربوط به «منابع حاصل از صادرات فرآورده های نفتی و میعانات گازی» است.

مقایسه این دو ردیف با ارقام مربوط به سال گذشته نشان می‌دهد که ارزش فروش نفت خام 48.9 درصد بیشتر شده اما در حوزه صادرات فرآورده‌های نفتی و میعانات گازی شاهد 59.2 درصد کاهش را شاهد هستیم زیرا در 9 ماهه سال 96 ایران توانسته بود 117 هزار میلیارد ریال از محل درآمد داشته باشد اما اکنون این رقم به 47 هزار و 700 میلیارد ریال تقلیل یافته است( اینجا بخوانید ).

شوک نفتی به ایران پس از تحریم؛ کشورهای اصلی وارد کننده نفت ایران چه کردند؟

جدول زیر میزان واردات چند کشور اصلی وارد کننده نفت ایران را( که از آمریکا معافیت هم گرفته بودند) پس از آغاز رسمی تحریمهای نفتی ترامپ نشان می‌دهد.

این جدول به خوبی نشان می‌دهد که در ماه اکتبر و پس از آن واردات نفت ایران به شدت کاهش یافت و ایران در رابطه با صادرات نفت دچار مشکل جدی شد.

ایران از موج سخت تحریمها گذشت

پس از گذشت چند ماه از تحریم نفتی ایران، اتفاقاتی افتاد که مسیر نفتی ایران را دگرگون ساخت. در تاریخ 19 آذر 1397 اپک طی جلسه ای در مورد کاهش تولید نفت برای متعادل کردن بازار به توافق رسیدند. این توافق باعث شد ایران به سرعت قیمت نفت خود را پایین تر آورد تا بتواند نفت خود را بیشتر بفروشد. این سیاست جواب داد و فروشندگان نفت ایران ترغیب به بازگشت به سمت ایران شدند( اینجا بخوانید ).

علاوه بر این، ایران در ماههای بعد، با افزایش ظرفیت تولید ملی خود در زمینه گازوئیل توانست به بیش از 100 میلیون لیتر گازوئیل در روز و به مرحله خودکفایی در این محصول نزدیک و نزدیکتر شود.

پس از این کشورهای وارد کننده نفت ایران یکی یکی به سمت ایران بازگشته و خرید نفت از ایران را ادامه دادند. در زیر به روند کلی خرید نفت توسط این کشورها خواهیم پرداخت:

چین

در ابتدا چین خرید نفت ایران را به شدت کم کرده و در ماه اکتبر به کمتر از 300 هزار بشکه در روز رساند. با این حال، مدتی بعد با افزایش معافیتهای ایران و مذاکرات سیاسی مقامات دو کشور چین مجددا به سمت ایران بازگشت و شروع به خرید نفت ایران نمود.

سینوپک(شرکت نفت بزرگ چین) واردات نفت از ایران را بلافاصله پس از دریافت معافیت‌ از آمریکا، در نوامبر از سر گرفت، اما شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) برداشت از تولید نفت ایران را در ماه دسامبر آغاز کرد.

هند

در سه ماه ابتدای تحریمهای نفتی، واردات نفت از ایران به هند کاهش یافت اما قطع نشد. هند مجبور بود خرید نفت از ایران را کاهش دهد و به ۳۰۰ هزار بشکه در روز برساند .

در ماه نوامبر، هند حدود ۲۷۶ هزار بشکه نفت خام ایران را وارد کرده است که حدود ۴۱ درصد از ماه اکتبر و حدود ۴ درصد نسبت به ماه قبلش کاهش یافته است.

پس از این کاهش واردات، برخی تدابیر در این زمینه به کمک ایران آمده و در مسیر خرید نفت ایران توسط هند اصلاحاتی ایجاد کرد. قانون جدید اوپک مبنی بر کاهش تولید نفت کشورهای عضو به استثنا ایران و چند کشور دیگر باعث کاهش تولید نفت امارات و عربستانی شد. همچنین، ایران اخیرا برای فروش نفت خود به خریداران آسیایی از تخفیف های مختلفی استفاده کرد که این امر باعث کاهش قیمت نفت ایران نسبت به همسایگان عربش گردید و البته همین اتفاق احتمالا فروش نفت ایران به هند را بیشتر کند.

در کنار این، انتقال پول و نفت بین دو کشور هند و ایران طی توافقاتی از حالت بین المللی به حالت بومی درآمده و مثلا تصمیم گرفتند به جای دلار از روپیه استفاده کرده و یا از کشتیهای ایرانی برای حمل و نقل استفاده گردد. این اتفاق قطعا در فرآیند فروش نفت به هند کمک خواهد کرد و باعث رفع موانع گردد.

این اتفاقات احتمالا سال پیش رو را تبدیل به سال بهتری در تجارت نفت ایران در هند تبدیل کند. رویترز طی گزارشی از منابع رسمی دولتی خبر می‌دهد که واردات نفت هند از ایران در سال پیش رو احتمالا به بیش از پانصد هزار بشکه در روز برسد.

کره جنوبی

دی ماه سال 97، اویل پرایس طی گزارشی به نقل از مدیر اجرایی شرکت نفت ملی کره جنوبی یعنی کیم جون گفت:"همانطور که می‌دانید کره جنوبی از معافیت تحریمها در رابطه با خرید نفت ایران برخوردار است ، بنابراین طبق مذاکرات انجام شده با طرف ایرانی به نظر می رسد (نفت ایران) بتواند در اواخر ژانویه یا اوایل فوریه به کره وارد شود و رابطه تجاری ایران و کره در زمینه نفت مجددا برقرار گردد"‌.
طبق گزارش اویل پرایس، بعد از اعلام تحریم‌های 4 نوامبر آمریکا علیه ایران مبنی بر نخریدن نفت توسط جامعه جهانی، کره جنوبی که یکی از متحدین نزدیک آمریکا در منطقه خاور دور است، خرید نفت ایران را متوقف کرد.
این اتفاق ضربه سختی به صنعت نفت ایران زد چرا که کره جنوبی، پنجمین وارد کننده نفت خام جهان است و همواره به عنوان یکی از مشتریان مهم نفت ایران در کنار چین و هند شناخته می‌شده است.
با این وجود، اتحاد منطقه ای آمریکا و کره به خصوص با وجود کره شمالی و حتی چین که همواره تهدیدی برای کره جنوبی محسوب می‌شده است آنقدر قوی بوده است که کره را مجاب کند پیش از پایان مهلت معافیت آمریکا جهت افزایش اتحاد اقتصادی، نظامی و استراتژیکش با ایالات متحده آمریکا، خرید نفت ایران را تقریبا به صفر برساند.
با وجود این استراتژی، کره جنوبی در میان هشت کشور واردکننده نفت ایران بود که در ماه نوامبر در کنار هند، چین، ژاپن و ایتالیا به او معافیت 6 ماهه اعطا شد.
طبق گزارش دی ماه رویترز، کره جنوبی می تواند تا 200 هزار بشکه نفت خام ایران را به کشورش وارد کند و کره جنوبی مانند گذشته این مقدار نفت را وارد خواهد کرد اما آنچه جایگاه کره جنوبی را در بین خریداران نفت ایران خاص تر می‌کند این است که بیشتر نفتهای وارد شده به کره از ایران به صورت میعانات سنگین و با چگالی بالا است( اینجا بخوانید ).

رویترز تاکید دارد که کره پیش از تحریم‌های جدید نفتی امریکا بزرگترین وارد کننده نفت سنگین و میعانات نفتی ایران بوده است. مشخص است که با ازسرگیری رابطه نفتی ایران و کره فروش میعانات ایران سیر صعودی خواهد داشت و سود سرشاری نصیب ایران خواهد شد.

ژاپن

اگرچه ژاپن در ابتدا خرید و واردات نفت ایران را به شدت کم کرد اما این روند به درازا نکشید. مدتی قبل نفتکش Jin-Ei بارگیری محموله نفت ایران به میزان ۸۵۰ هزار بشکه را که شامل ۲۰۰ هزار بشکه نفت سبک و ۶۵۰ هزار بشکه نفت سنگین ایران است از جزیره خارک آغاز کرد.

بارگیری نفت ایران توسط پالایشگاه‌های ژاپنی پس از چراغ سبز بانک‌های ژاپنی برای انجام مبادلات مربوط به نفت ایران صورت گرفت. نگرانی‌های پالایشگاه‌ها و شرکت‌های کشتیرانی ژاپنی درباره بیمه حمل نفت ایران اخیراً برطرف شده و آن‌ها پیش از بارگیری نفت ایران منتظر تأیید بانک‌ها و رگولاتوری بودند.

وضعیت نفت در سال جاری میلادی چگونه پیش رفته است؟

طبق گزارش یورونیوز، گزارش‌های تازه نشان می‌دهد میزان صادرات نفت خام ایران در ابتدای سال جاری میلادی بیشتر از آن‌چه برآورد می‌شد بوده است و دستکم میزان ثابت و پایداری را در ماه های ژانویه و فوریه حفظ کرده است.

بنا بر داده‌های مربوط به نقل و انتقالات نفتی صادرات ایران از طریق نفتکش‌ها در ماه فوریه حدود ۱.۲۵ میلیون بشکه در روز بوده است. در مقابل نقل و انتقالات نفتی صادرات ایران در ماه ژانویه رقمی در حدود میانگین مابین ۱.۱ و ۱.۳ میلیون بشکه بوده است.

یک منبع رصدگر نفتکش‌های ایران در این باره گفت: "تصور ما این است که افراد دارند از زمان باقیمانده تا اتمام مهلت معافیت استفاده می‌کنند و بیشتر نفت ایران را می‌خرند."

پیش از این تصور می‌شد صادرات نفت ایران همچون ماه دسامبر زیر یک میلیون بشکه باقی بماند.

واشنگتن به ۸ کشور خریدار نفت ایران شامل کشورهای عمده چین، هند، ژاپن و کره جنوبی معافیت محدود داده است که این کشور‌ها نیز در ماه فوریه از ایران نفت خریداری کرده‌اند.

هرچند بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، پیشتر ضمن انتقاد از یونان و ایتالیا اعلام کرده بود که این دو کشور با وجود کسب معافیت از آمریکا برای خرید نفت ایران، نفت ایران را نمی‌خرند و تا کنون نیز هیچ توضیحی به تهران درباره این تصمیم خود نداده‌اند( اینجا بخوانید ).

گزارش رسانه‌های خارجی حاکی از آن است که صادرات نفت ایران با وجود تحریم‌های آمریکا، به دلیل افزایش خرید برخی از مشتریان، در ژانویه بالاتر از حد انتظار بود و ماه میلادی جاری نیز ثابت خواهد ماند. آمار رفینیتیو آیکان و منابع آگاه نشان داد صادرات نفت ایران در فوریه به ۱.۲۵ میلیون بشکه در روز می‌رسد. میزان صادرات ایران در ژانویه بین ۱.۱ تا ۱.۳ میلیون بشکه در روز بود که بالاتر از حد انتظار بود.

طبق آمار رفینیتیو آیکان، صادرات نفت ایران در فوریه بالاتر از ۱.۱ میلیون بشکه در روز در ژانویه بوده است. منبع صنعتی آگاه در گفت‌وگو با رویترز میزان صادرات ایران در ژانویه را ۱.۳ میلیون بشکه در روز برآورد کرد که نزدیک سطح فوریه است.

در هر صورت آمار ژانویه بالاتر از برآوردهای اولیه بوده‌اند. برخی پیش‌بینی کرده بودند که صادرات نفت ایران در ماه میلادی گذشته پایین یک میلیون بشکه در روز خواهد بود. یک منبع آگاه دیگر به رویترز گفته است: صادرات نفت ایران در ۱۰ روز نخست فوریه بالای ۱.۱ میلیون بشکه در روز بوده و روند بالاتر از حد انتظار وی را داشته است( اینجا بخوانید ).

38