فردی که در ادبیات ایران فقط با فردوسی قابل مقایسه است

به مناسبت هفتم دی، سالگرد درگذشت علی‌اکبر دهخدا اجرای زنده شماره‌ای ویژه از پادکست ادبی «مجله شنیداری سَماک» با موضوع «بررسی میراث ادبی، زبان‌شناختی و اجتماعی میرزا علی‌اکبر خان دهخدا»، با سخنرانی بهروز محمودی بختیاری (زبان‌شناس)، فرهاد طاهری (نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران)، فرشید سادات شریفی (ادب پژوه) و یاسر موحدفر (دبیرکل بنیاد فردوسی)، به همت گروه علمی‌آموزشی سماک با حمایت بنیاد فردوسی، با همکاری «ویراستاران» و «انجمن ویرایش و درست‌نویسی» و به میزبانی خانه اندیشمندان علوم انسانی، بعدازظهر دوشنبه ششم اسفندماه برگزار شد.

بهروز محمودی بختیاری، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران ، به عنوان اولین سخنران این پادکست در شروع صحبت‌های خود گفت: اگر ما در کشور شایسته‌سالاری به سر می‌بردیم، شاید الان یکی از بزرگ‌ترین میادین تهران به نام دهخدا بود. متاسفانه در همین تهران حتی یک کوچه یا بن‌بست به نام دهخدا نیست، در حالی که قزوینی‌ها، همشهری‌های خردمند دهخدا، شان او را کم‌وبیش و در حد وسعشان پاس داشته‌اند.

دهخدا در تاریخ ما فقط با فردوسی قابل مقایسه است
وی با بیان اینکه دهخدا آدمی است بسیار ذووجهین و بسیار توانا، اضافه کرد: به اعتقاد من دهخدا در تاریخ ما فقط با فردوسی قابل مقایسه است. یعنی همانقدری که فردوسی در حفظ کیان فرهنگی و زبان ما نقش دارد، علامه دهخدا هم همان‌قدر نقش دارد و تقریبا به همان اندازه برای زبان فارسی زحمت کشیده است. در واقع اگر فردوسی نبود، ما نمی‌توانستیم فارسی حرف بزنیم و اگر دهخدا نبود ما نمی‌توانستیم فارسی بخوانیم.

بسیاری از متون «چرند و پرند» ویژگی استندآپ کمدی دارد
وی ضمن اشاره به «چرند و پرند» دهخدا ادامه داد: دهخدا و یک هم‌شهری قدیمی‌تر او دقیقا متنی را نوشته‌اند که با استانداردهای امروز، نامش «استندآپ کمدی»، یعنی ایستاده با طنز می‌شود. بنده با یکی از دانشجویانم پژوهشی را انجام داده‌ایم که نشان می‌دهد «رساله دلگشا» بسیار مشحون از متونی است که طبق استانداردهای استندآپ کمدی، در آن قالب قرار می‌گیرد؛ جالب اینجاست که بسیاری از متونی که در «چرند و پرند» هم وجود دارد، باز هم ویژگی استندآپ کمدی دارد، به‌ویژه آن‌هایی که دهخدا با امضای «سگ حسن دله» کار کرده است. دهخدا اسامی شگفتی هم برای خودش انتخاب کرده است؛ مثلا چنین مرد بزرگی اسامی چون «خرمگس» و «سگ حسن دله» و «دخو» برای خودش برگزیده است.

محمودی بختیاری در ادامه گفت: یک دریغ دیگر درباره دهخدا این است که از بین بزرگان معاصر ما، آثارش کمتر به خارجی ترجمه شده است. تا سال ۲۰۱۶ تنها اثری که از دهخدا ترجمه شده داستان کوتاهی است به نام «انشاالله که گربه است» که توسط «پیتر ایوری» استاد فقید دانشگاه کمبریج در رشته زبان و ادبیات فارسی است. شگفتا که دهخدا در حد همین داستان کوتاه سه صفحه‌ای به انگلیسی ترجمه شده است. باید سپاس‌دار خانم پروفسور «ژانت آفاری» و پروفسور «جان پری» اساتید دانشگاه شیکاگو باشیم، که در سال ۲۰۱۶ با همتی والا و ذوق جذابی، توانستند کل متن چرند و پرند را به انگلیسی ترجمه کنند.

منبع: ایبنا

1981