غار کرفتو، زیستگاهی در طول تاریخ

غار کرفتو مجموعه تالار‌های صخره ای است که در کوه‌های کردستان قرار دارد. این غار به‌صورت طبیعی شکل گرفته، اما در طول سالیان توسط ساکنان منطقه دستخوش تغییراتی شده است. مجموعه غار کرفتو از حیث تجاری بسیار حائز اهمیت بوده چرا که در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است. امروزه نیز این غار‌ها برای یک کتیبه یونانی موجود در آن‌ها بسیار جالب توجه هستند، زیرا یکی از نمونه‌های معدود از چنین کتیبه‌هایی است که در داخل ایران حفظ شده است.

تاریخچه غار کرفتو و ارزش باستانی آن

غار کرفتو غاری آهکی است و اعتقاد بر این است که این غار به طور طبیعی و در طی چند میلیون سال پیش شکل گرفته است. مطالعات نشان می‌دهند که این منطقه در دوران کرتاسه زیر آب بوده است و این کوه‌ها در دوران زمین شناسی از آب خارج شده اند. در قسمت‌های خاصی از این غار همچنان آب وجود دارد و این مناطق تنها با استفاده از قایق امکان کشف شدن دارند.
غار کرفتو، تنها از طریق یک ورودی در قسمت جنوبی کوه قابلیت دسترسی دارد. گفته می‌شود که این سمت از کوه تقریبا به طور عمودی گسترش یافته و دهانه‌ی غار در ارتفاع ۹ متری زمین قرار دارد. در گذشته ورود به غار تنها از طریق طناب یا نردبان ممکن بود، اما امروزه یک دستگاه پله طولانی به سمت ورودی تاسیس شده است. تا به امروز، این غار به نام قلعه کاراتو شناخته می‌شده چرا که اغلب مردم محلی در موقع خطر از آن جا به عنوان پناهگاه استفاده می‌کردند.

تاریخچه غار کرفتو

مشخص نیست که اصلاحات صورت گرفته در غار، از چه زمانی آغاز شده‌اند، اما در ابتدای امر پیشنهاد شده است که در دوران پارتیان یعنی بین سده سوم پیش از میلاد و قرن سوم بعد از میلاد. این گمانه‌زنی بر اساس سفال‌گری‌های دوران ساسانی که در غار کشف شده‌اند شکل گرفته است؛ و همچنین سفال‌گری‌هایی مربوط به دوران ساسانی و دوران اسلامی نشان می‌دهد که استفاده از این غار همچنان در این دوره‌ها نیز ادامه داشته است. کتیبه یونانی موجود در غار کرفتو نشان می‌دهد که چنین تغییراتی ممکن است در دوران پیشین رخ داده باشد.

کتیبه یونانی غار کرفتو

بجز کوزه‌ها و سفالگری‌هایی که در نقاط مختلف غار کرفتو و از دوره‌های زمانی مختلف یافت شده است، غار کرفتو همچنین به خاطر داشتن کتیبه‌ی یونانی نیز شناخته شده است. در این کتیبه آمده است: «هراکلس در اینجا ساکن است، باشد که پلیدی در آن راه نیابد» گفته می‌شود که این کتیبه برای اولین بار توسط سِر رابر کرپورتر در سال ۱۸۱۹ کشف شده است. رونوشت ویرایش یافته‌ی این کتیبه هنگامی که سر هِنری راولینسون در سال ۱۸۳۸، برای اولین بار از این غار دیدن کرد فراهم شد.

کتیبه یونانی غار کرفتو

یک کپی از این نوشته‌ها به ویلیام مارتین لیک، توپوگراف و باستان‌شناس معروف، داده شد و او در این زمینه تحقیقات بسیاری کرد. اولا، مارتین لیک متوجه شد که هراکلس یا هرکول؛ محافظ منطقه و یا از خدایان بوده است. دوما، دو خط این کتیبه احتمالا آیات مقدس هستند و سوما، شخصیت‌ها به قرون سه یا چهار قبل از میلاد بازمی گردند. آخرین مورد حدود یک قرن بعد روشن شد. در تابستان ۱۹۳۶، سر اورل استین، غار کرفتو را بررسی کرد. او نیز یک کپی از این کتیبه تهیه کرد. این کار به مارکوس نیوتن، مدرس یونانی در آکسفورد، این فرصت را داد تا کتیبه را بررسی کند. نتیجه این بود که کتیبه مربوط به دوران اولیه هلنیستی شناخته شد، یعنی دوران اواخر قرن چهارم و اوایل قرن سوم قبل از میلاد!

غار کرفتو از دو بخش طبیعی و مصنوعی تشکیل شده است که ویژگی‌های منحصر به فرد هر قسمت را به طور مختصر بیان می‌کنیم:

۱ - قسمت طبیعی غار کرفتو

این بخش از غار در ابتدای ورودی قرار دارد که البته بسیار تنگ و تاریک است و این موضوع ورود را دشوار می‌کند. این قسمت در گذشته پوشیده از آب بوده و اکنون کاملا خشک است.

۲ - قسمت مصنوعی غار کرفتو

همانطور که گفته شد، تغییراتی در غار کرفتو توسط سکنه‌ی آن ایجاد شده که منشا و مبدا آن مشخص نیست. اما این قسمت کاملا مطابق با برنامه و نیاز‌های مردم آن زمان است. این قسمت ۴ طبقه دارد که در هر جای آن اتاق‌ها یا تالار‌هایی ساخته دست بشر ایجاد شده است. همچنین راهرو‌های موجود در این قسمت عریض‌تر و مرتفع‌تر از بخش طبیعی است که نشانه از تراش انسانی در آن دارد. غار کرفتو معماری منحصر به فردی دارد؛ اتاق‌های تراشیده شده، پنجره ها، نورگیر، آشپزخانه و حتی تزئیناتی که در طبقه چهارم غار یافت می‌شود.

مسیر یابی و بازدید از غار کرفتو
غار کرفتو در کردستان و در ۵ کیلومتری روستای یوزباش کندی قرار گرفته است. برای رفتن به آن باید به دیواندره و سپس سقز بروید. از انجا بعد از ۳۷ کیلومتر به یک سه راه خواهید رسید به نام تکاب، و از آنجا تابلو‌ها شما را به سوی غار کرفتو هدایت می‌کنند. در این محدوده امکانات خوبی از جمله سرویس بهداشتی، پارکینگ، راهنما و ... برای بازدید کنندگان وجود دارد.

منبع: ستاره

1980