تغییرات اقلیمی، دشمن بزرگ میراث جهانی یونسکو

در حال حاضر ۱۰۹۲ محوطه‌های ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند که برخی از آنها در معرض خطرات گوناگون قرار دارند و یکی از مهم‌ترین این مخاطرات، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی چون گرم‌شدن زمین است که در صورت رسیدگی نشدن می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به این گنجینه‌های بشری وارد کند و یا حتی به نابودی کامل آنها بیانجامد.

یکی از در معرض خطرترین این محوطه‌ها، آبدره ایلولیسات در گرینلند است که یخچال طبیعی و عظیم آن به سبب عوامل محیطی از جمله گرمایش زمین در حال آب شدن پیش چشمان ماست. دولت گرینلند این یخچال طبیعی را به عنوان نماد گرمایش زمین معرفی کرده و آن در زمره آثاری قرار داده که تا دیر نشده باید دید!

«پارک ملی یلواستون» در آمریکا نیز در حال تجربه کردن زمستان‌های کوتاه‌تر و بارش‌های کمتر، فرآیند گرم‌شدن رودخانه‌ها و کوچک‌ترین شدن دریاچه‌ها و تالاب‌هاست و محققان برآورد کرده‌اند نزدیک به نیمی از تالاب‌ها در اکوسیستم «پارک ملی یلواستون» از دست بروند و آتش‌های بیشتری با گذشت زمان در مناطق جنگلی و انبوه آن روی می‌دهد.

از سوی دیگر پدیده اقلیمی «ال‌نینو» موجب گرم‌شدن آب‌های اطرف جزایر گالاپاگوس در سواحل اکوادور شده و زنجیره تامین غذا را برای بسیار از گونه‌های جانوری در این منطقه مختل کرده است.

بالاآمدن سطح آب دریا و ایجاد موج‌های بلند بر اثر توفان‌ها، مجسمه‌های باستانی موآی در جزیره ایستر در جنوب شرقی اقیانوس آرام را با خطر جدی واژگون شدن رو به رو کرده است. جزیره ایستر دورافتاده‌ترین جزیره مسکونی روی کره زمین است که در آن بیش از ۸۰۰ مجمسه غول‌پیکر سنگی معروف به موآی بین قرن ۱۳ تا ۱۶ میلادی در چشم‌انداز آتش‌فشانی جزیره ایجاد شده است. این مجسمه‌ها میراث جامعه پلینزی است که حدود سال ۳۰۰ قبل از میلاد در این جزیره زندگی می‌کردند.

بر اساس ارزیابی جهانی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، از هر چهار محوطه طبیعی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، یک محوطه در معرض تهدید تغییرات اقلیمی قرار دارد. در حال ۲۴۱ محوطه طبیعی در فهرست یونسکو ثبت شده‌اند. این روند از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ سرعت دو برابری به خود گرفته بطوری که تغییرات اقلیمی را به عنوان سریع‌تری عامل رو به رشد خطرآفرین برای این محوطه‌های طبیعی معرفی کرده است.

افزایش دمای صخره‌های مرجانی چون آلداربا در اقیانوس هند، دیواره مرجانی بلیز در اقیانوس اطلس و دیواره‌ بزرگ مرجانی در استرالیا را نیز در سال‌های اخیر تحت تاثیرات مخرب قرار داده است. در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ حدود نیمی از دیواره بزرگ مرجانی در استرالیا و دیگر مناطق جهان بر اثر تغیرات اقلیمی از بین رفته‌اند و سفید شده‌اند.

مسجد آبی (مسجد سلطان احمد) در استانبول یکی از ۱۵۶ میراث جهانی یونسکو در منطقه مدیترانه است که در معرض خطرات اقلیمی قرار دارد. برج کج پیزا و کلیسای جامع که در ایتالیا واقع شده‌اند نیز تا سال در ۲۱۰۰ با خطر بروز سیل بر اثر تغیرات آب و هوایی رو به‌روست.

قربانیان سنگ‌شده فوران آتشفشان وزوو در ایتالیا، شهر تاریخی ونیز، شهر تاریخی دوبروونیک واقع در کشور کرواسی و بسیاری از محوطه‌های موجود در حاشیه مدیترانه، شهر تاریخی افسوس در آناتولی ترکیه نیز از جمله دیگر محوطه‌های جهانی هستند که با تهدید تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم می‌کنند.

تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) نیز یکی از آثار ثبت شده در یونسکو است که فرونشست‌ها آن را در معرض خطر قرار داده است. هرچند که در این فهرست به آن اشاره‌ای نشده است.

بر اساس اعلام اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، در صورتی که فرآیند تغییرات اقلیمی کند نشود بسیاری دیگر از محوطه‌های جهانی نیز در آینده‌ای نزدیک با خطراتی مشابه مواجه می‌شوند. «مچیلد روسلر» رئیس مرکز میراث جهانی یونسکو می‌گوید به صورت مستمر در حال نظارت بر تغییرات اقلیمی بر میراث جهانی است. وی همچنین اظهار کرده در صورتی که نتواند از این محوطه‌ها در برابر این تهدیدهای چندگانه محافظت کنیم، آینده چگونه خواهد بود؟ کنوانسیون میراث جهانی از ما می‌خواهد محوطه‌های منحصر به فرد را شناسایی کنیم و آنها را به نسل‌های آینده نیزد انتقال دهیم اما اگر چیزی برای انتقال به آینده باقی نماند، اتفاق دردناکی خواهد بود.

کارشناسان یکی از راه‌حل‌های نجات این میراث در معرض خطر را ایجاد شاخص آسیب‌پذیری اقلیمی عنوان کرده‌اند که کشورها را قادر می‌سازد میراث تاریخی و طبیعی خود را بهتر مدیریت کنند و خطر تغییرات اقلیمی را بهتر درک کنند و به آن بپردازند.

«مچیلد روسلر» رییس مرکز میراث جهانی یونسکو به ضرورت ایجاد راهکارهایی برای سازگاری با رویدادهای شدید آب و هوایی با استفاده از دانش و سنت‌های جوامع محلی تاکید می‌کند. به عنوان مثال در منطقه «Serra de Tramuntana» در مایورکا اسپانیا که از میراث جهانی یونسکو است و با کمبود شدید منابع آبی رو به روست، ساکنین بومی توانسته‌اند سیستم‌های سنتی آبیاری را احیاء کنند.

منبع: ایسنا

1980