استاد دانشگاه آلاباما در گفت‌وگو با خبر فوری؛
نادر انتصار: تغییرات در کابینه عربستان ظاهری است /هنوز سیگنالی از سوی بن سلمان برای مصالحه با تهران مخابره نشده/ژست سیاسی نمایندگان کنگره علیه عربستان را نباید جدی گرفت
استاد دانشگاه آلاباما و تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه تاکید دارد نباید برکناری عادل الجبیر را به معنای تغییر سیاست عربستان در منطقه به‌ویژه با ایران دانست.
پوریا فیروزنژاد: روز پنج‌شنبه خبری با عنوان «زلزله سیاسی در عربستان» بر روی خروجی خبرگزاری‌های عربی قرار گرفت که به اعمال تغییرات گسترده در کابینه عربستان از سوی محمد‌بن‌سلمان، ولیعهد جوان و جاه‌طلب این کشور اشاره داشت. از مهم‌ترین این تغییرات می‌توان به برکناری عادل الجبیر و انتصاب ابراهیم العساف به‌عنوان جانشین وی اشاره کرد. العساف وزیر اقتصاد و دارایی عربستان بود که دو سال پیش در جریان اقدامات بن سلمان با عنوان مبارزه با فساد برکنار شد. الجبیر اما به‌عنوان وزیر مشاور در امور خارجه تعیین شد. دیگر تغییرات مهم در کابینه انتصاب عبدالله بن بندر به‌عنوان وزیر گارد ملی عربستان و ترکی الشبانه به‌عنوان وزیر اطلاع‌رسانی عربستان بود. با انتشار این اخبار گمانه‌زنی‌های گوناگونی پیرامون این تغییرات از سوی کارشناسان و رسانه‌های بین‌المللی مطرح شده است.
در همین راستا « خبر فوری » برای بررسی چندوچون و اهداف تغییرات انجام‌شده از سوی محمد‌بن‌سلمان با نادر انتصار، استاد علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی به گفت‌وگو پرداخته که مشروح آن در ادامه آمده است:
****
آقای انتصار! از نظر شما دلایل پشت‌پرده زلزله سیاسی در عربستان و اعمال تغییرات در کابینه این کشور، بویژه جایگزنی ابراهیم العساف با عادل الجبیر چیست؟
نباید اکنون پیش‌بینی عجولانه‌ای از تغییرات ایجاد شده در کابینه عربستان سعودی و در راس دستگاه دیپلماسی این کشور مطرح کرد. عادل الجبیر در مقام تصمیم‌گیری در زمینه سیاست‌خارجی عربستان نبود بلکه این محمد‌بن‌سلمان و حلقه نزدیک مشاوران او هستند که خط مشی این کشور در عرصه سیاست‌خارجی را تعیین می‌کنند.
الجبیر یک بره قربانی بود، خط مشی سیاست خارجی را بن سلمان تعیین می کند
الجبیر فردی بود که تنها وظیفه اعلام مواضع سیاست‌خارجی کشورش و توجیه آن را برای شنوندگان بویژه غرب عهده‌دار بود. او در این شرایط به‌مانند یک بره قربانی است چرا که اکنون در عربستان نیاز برای اعمال تغییرات ظاهری در راستای آراستن تصویر مخدوش عربستان در غرب احساس می‌شود.
پایگاه ولیعهد سعودی در داخل عربستان همچنان مستحکم است
پیامد‌های این تحولات در عربستان برای نقش منطقه‌ای و بین‌المللی ریاض را چه می‌دانید؟ آیا می‌توان انتظار تغییر در سیاست این کشور در خاورمیانه را داشت؟
خیر این‌طور نیست. تا زمانی که محمد‌بن‌سلمان در قامت تصمیم‌گیرنده سیاست‌خارجی در عربستان است؛ نباید انتظار تغییر محسوس در مشی سیاست‌خارجی عربستان در خاورمیانه یا فراتر از آن را داشت. در واقع تا زمانی که ماجراجویی‌های رژیم سعودی سلطه محمد‌بن‌سلمان بر قدرت را تضعیف نکند، نمی‌توان تحول جدی را در این عرصه انتظار داشت. به اعتقاد من پایگاه قدرت محمد بن‌سلمان در داخل عربستان همچنان مستحکم است و تا زمانی که واشنگتن وی را مورد حمایت قرار می‌دهد، ریاض اهداف کلان سیاست‌خارجی خود را تغییر نخواهد داد.
عربستان به یک نیروی سیاسی شکست خورده در عراق و سوریه تبدیل شده است
ابراهیم العساف که از سوی بن‌سلمان به‌عنوان سکان دار دستگاه دیپلماسی این کشور منصوب شده است یک شخصیت تکنوکرات با سابقه اقتصادی است. آیا عربستان سعودی درنظر دارد تا با حضور در روند بازسازی عراق و سوریه به موضع سیاست‌محور خود رنگ‌و‌بوی اقتصادی ببخشد؟
عربستان‌سعودی برای سال‌ها است که بازوی اقتصادی و مالی خود را به‌عنوان بخشی از ابزار سیاست‌خارجی خود می داند. اکنون عربستان به یک نیروی سیاسی شکست‌خورده در عراق و سوریه بدل شده است. بهترین امید ریاض برای بازیابی نفوذ خود در این دو کشور استفاده از همین بازوی اقتصادی است. نباید فراموش کرد که امروز عراق و سوریه به‌شدت نیازمند بازسازی وسرمایه‌گذاری‌های خارجی هستند.
به‌رغم شکست‌های متوالی سیاسی، عربستان یک بازیگر مالی قدرتمند در منطقه است و می‌تواند سرمایه‌گذاری های لازم را برای این دو کشور فراهم سازد. بدین ترتیب این موضوع کاملا محتمل است که بن‌سلمان تصمیم بگیرد تا جاپای عربستان در عراق و سوریه را با استفاده از منابع اقتصای خود تحکیم کند. اگرچه منابع مالی و اقتصادی تنها می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و استراتژیک عربستان در منطقه مورد استفاده قرار بگیرد.
شرکای غربی عربستان، بن سلمان را بعد از قتل خاشقجی تحت فشار قرار داده اند
از دید شما می‌توان تحولات اخیر در کابینه عربستان را در نتیجه فشارهای بین‌المللی بر محمد‌بن‌سلمان درپی پرونده قتل جمال خاشقچی دانست؟
بله. قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی را می‌توان ابزاری برای افزایش فشار از سوی غربی‌ها بر ریاض دانست تا این کشور وادار شود تصویر خود در غرب را بهبود ببخشد. همچنین جنگ فاجعه‌باری که عربستان در یمن آغاز کرده و جنایات جنگی نیروهای تحت امر عربستان در این کشور موجب شده است تا شرکای اصلی عربستان در غرب محمد بن‌سلمان را برای آراستن تصویر بین‌المللی کشورش مورد فشار قرار دهند حتی اگر این تغییرات تنها به‌معنای اعمال برخی تغییرات ظاهری در کابینه و دولت باشد.
در شرایط کنونی آیا فشارها از سوی برخی قانونگذاران آمریکایی بر شخص بن‌سلمان کاهش می‌یابد؟
چنین حالتی ممکن است. به‌رغم انتقادات کنگره از عربستان‌سعودی در ماه‌های اخیر اکثریت قابل‌توجه کنگره آمریکا علاقمند به حفظ روابط نزدیک اجتماعی-سیاسی، اقتصادی و استراتژیک با ریاض هستند. بسیاری از اعضای کنگره زمانی که پای عربستان به میان می‌آید جنجال راه می‌اندازند اما نباید این ژست‌های سیاسی را جدی انگاشت.
آقای انتصار! فکر می کنید کاهش تنش میان تهران و ریاض در کوتاه مدت قابل دستیابی خواهد بود؟
همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد سیاست‌خارجی عربستان‌سعودی از سوی وزیر خارجه این کشور تعیین نمی‌شود. در این زمان بن‌سلمان مسئول سیاست‌گذاری در این عرصه است و تاکنون نشانه ای از اینکه او سیگنالی را برای مصالحه با تهران مخابره کند، دیده نشده است.
42
