دیدنی های سلماس، اولین شهر شطرنجی ایران

سلماس یکی از شهرهای تاریخی استان آذربایجان غربی است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد. سلماس را می‌توان یکی از شهرهای مهم و پراهمیت در تحولات تاریخی و سیاسی ایران دانست. در پییک زلزله شدید شهر جدید سلماس با توجه به اصول شهرسازی مدرن و با طرح شطرنجی ساخته شد که سبب شد لقب اولین شهر شطرنجی ایران را بگیرد. این شهر تاریخی و با اهمیت باتوجه به موقعیت جغرافیایی خود و قرارگیری در سرزمین آذربایجان دارای دیدنی ها و جاذبه‌های گردشگری بسیاری است. دیدنی های سلماس از طبیعت بکر و قدمت تاریخی آن اثر گرفته‌ است که گردشگران بسیاری را در تورهای ایرانگردی برای دیدن آن‌ها تشویق می‌کند. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر زیبا بیشتر آشنا شوید.

کلیسای آخته خانه

کلیسای آخته خانه در جنوب غربی سلماس در روستایی با همین نام واقع شده است. قدمت این کلیسای تاریخی به سال ۱۲۶۹ هجری شمسی می‌رسد. پلان این کلیسا مستطیلی شکل است. در سالن اصلی کلیسا چهار ستون مدور آجری قرار دارد. گنبد آجری مرکزی روی ستون‌های فوق اجرا شده که هم‌اکنون از بالای کلیسا خارج شده و در کنار آن بر زمین قرار گرفته است. این بنا دو گنبد فرعی دیگر نیز دارد. در معماری کلسیا تزیینات خاصی به چشم نمی‌خورد و نحوه چیدمان آجرها به آن زیبایی بخشیده است. آجر، ماسه آهک و گچ از مصالح به کار رفته در سازه این بنا به شمار می‌رود. همچنین سه نورگیر این بنا در ضلع جنوبی و سه نورگیر دیگر در ضلع شرقی آن واقع شده‌اند.

کلیسای مارسرکیس

کلیسای مارسرکیس در روستای خسروآباد قرار دارد. این کلیسا در دوران قاجار بنا شده است. نام مارسرکیس یا مارگيورگيس از اسقف این کلیسا در قرن شانزدهم گرفته شده است. اهالی این منطقه معتقدند که در دوران ساسانیان، زمانی که خسرو پرویز صلیب حضرت مسیح را با خود به ایران آورد، آن را در این کلیسا نگهداری کرد و سپس در زمان صلح ایران و روم به رومیان اهدا شد. این کلیسا از سنگ‌های آذرین تراش‌دار و ملاط آهک ساخته شده است. دو لوح به زبان سریانی کلاسیک نیز در این کلیسا دیده می‌شود. این کلیسا که پلانی مستطیل شکل دارد، دارای لوحی است که روی آن تاریخ ۱۲۲۴ حک شده است. برخی به اشتباه این کلیسا را وانگ می‌خوانند، درحالیکه وانگ واژه‌ایی ارمنی به معنای کلیسا است، اما این کلیسا آشوری محسوب می‌شود. این کلیسا که به ثبت ملی رسیده، در حال حاضر فعال است و ارامنه از آن استفاده می‌کنند.

کلیسای محلم

کلیسای محلم دارای یک در ورودی و چند طاق نیمه فرو ریخته است که در روستایی با همین نام قرار دارد. قدمت این کلیسا به سال ۱۲۵۹ هجری شمسی می‌رسد و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس در نزدیکی سلماس واقع شده است. قدمت این کلیسا تاریخی که اکنون فقط برخی از بقایای آن باقی است، به سال ۱۱۸۵ هجری شمسی می‌رسد. این کلیسا توسط اهالی ارامنه روستای اطراف بنا شده و دارای سنگ‌نبشته‌هایی به زبان ارمنی و با نقش چند صلیب است. در اطراف این کلیسا گورستانی به چشم می‌خورد که مورد غارت قرار گرفته و در حال حاضر سقف کلیسا به‌صورت کامل و دیوارهای شمالی و شمال غربی آن فرو ریخته است.

کلیسای قزلجه

کلیسای قزلجه در روستایی با همین نام قرار دارد. این کلیسا که پلانی مستطیل شکل دارد، در دوران قاجار بنا شده است. کلیسا سه نورگیر در دیوار ضلع جنوبی، یک نورگیر در دیوار ضلع شرقی و بالای محراب و یک نورگیر در ضلع غربی دارد. سنگ، خشت‌های آهکی، گچ و ملات آهک با دانه‌بندی درشت از مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی محسوب می‌شوند. این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

کلیسای هفتوان

کلیسای هفتوان در روستایی با همین نام در سه کیلومتری جنوب شهر سلماس قرار دارد. این کلیسای تاریخی در دوران صفویه و به دستور شاه عباس صفوی احداث شده است. از ویژگی‌ها و نکات جالب در مورد این کلیسا، ساخت آن از سنگ‌های سیاه رنگ آذرین است که به ظرافت و هنرمندی تمام حجاری شده و تراش‌های زیبایی بر آن نقش بسته است. این کلیسا چند کتیبه به خط ارمنی و با نقوش مذهبی دارد که براساس آن‌ها احتمال می‌رود که قدمت این بنا به قرون ۱۳ و ۱۴ میلادی برسد. بر اثر زلزله‌ای که در سال ۱۳۰۹ رخ داد، این کلیسا خسارات بسیاری دید و پس از آن مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت.

آبشار دره خورخوره

آبشار دره خورخوره در جنوب سلماس، بین دو روستای سرگل و مهکان قرار دارد. این آبشار در دل دره‌ای به عمق ۸۰ متر واقع شده است و از تفرجگاه‌های اصلی و زیبای این منطقه به شمار می‌رود.

آبشار ممکان

آبشار ممکان که در ۴۰ کیلومتری سلماس واقع شده، یکی از بزرگ‌ترین آبشارهای استان آذربایجان غربی است. ارتفاع این آبشار به حدود ۳۵ متر می‌رسد و منظره‌ای زیبا و بکر دارد.

تالاب آق زیارت
تالاب آق زیارت در ۲۰ کیلومتری شهر سلماس واقع شده است و مساحت آن گاهی به ۱۰ هکتار می‌رسد. هیچ رودخانه دائمی به آن نمی‌ریزد و آب‌های سطحی و گاهی طغیان رودخانه زولاچای منبع تامین آب این تالاب محسوب می‌شود. این تالاب فصلی آب شیرینی دارد که ارتفاع آن از سزح دریا یک هزار و ۴۰۰ متر است.

نقش برجسته خان تختی

نقش برجسته خان تختی در ۱۷ کیلومتری جاده سلماس به ارومیه واقع شده و روی آن حجاری‌های شاپور اول دومین شاه ساسانی نقش بسته است. این نقش برجسته یادمانی است از پیروزی شاپور اول ساسانی بر والریانوس (پادشاه روم) که وی را سوار بر اسب نشان می‌دهد، در حالی که والریانوس در مقابلش زانو زده است. این نقش برجسته روی کوه معروفی به نام پیرچاوش در روستایی با همین نام قرار دارد.

حمام شیخ سلماس

حمام شیخ سلماس در زمان پهلوی اول و با بهره‌مندی از معماری سنتی ایرانی احداث شده است. حمام با پلانی به شکل هندسی مستطیل و با مساحتی برابر با ۸۶۰ متر مربع ساخته شده و محمد طسوجی نام بانی این اثر تاریخی است که با پیگیری و تلاش او پروسه‌ی ساخت آن از سال ۱۳۰۹ به مدت سه سال به طول انجامید. حمام شیخ سلماس دارای ۷ گنبد پوششی است که بزرگ‌ترین گنبد آن در بخش سربینه‌ یا رختکن حمام قرار دارد. این بنای کهن علاوه بر قدمت به دلیل معماری سنتی ایرانی دارای اهمیت و ارزش والایی است که امروزه به‌عنوان مجموعه‌ی فرهنگی و هنری مورد مشغول به فعالیت است.

قلعه چهریق

قلعه چهریق در شمال رودخانه زولا در جنوب شرقی سلماس واقع شده است. باستان‌شناسان قدمتی برابر با هزاره نخست پیش از میلاد مسیح (ع) را برای این جاذبه گردشگری عنوان کرده‌اند. گفته می‌شود که قلعه چهریق به مدت مدت دو سال محبس پیشوای آیین بیانی، «سید محمد علی باب» بوده است که روی صخره‌ای رفیع قرار دارد. تنها قسمت بالایی قلعه برجای مانده است و در وسط قلعه گودالی به چشم می‌خورد که به نظر می‌رسد انبار مهمات بوده است. احتمال می‌رود حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ نفر در این قلعه ساکن بوده‌اند که نشان می‌دهد از قلعه‌های کوچک به شمار می‌رفته است. از ویژگی‌های آن دسترسی سخت و حتی غیرممکن به داخل آن از سوی دشمنان و بیگانگان است که گواه از امنیت بالای آن است.

تپه تاریخی اهرنجان

قدمت تپه تاریخی اهرنجان که با نام کول تپه نیز شناخته می‌شود، به دوران پیش از تاریخ ایران باستان می‌رسد. این تپه قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال دارد و به‌عنوان کهن‌ترین منزلگاه جوامع بشری در استان معرفی شده است. اشیایی همچون سنگ‌های ابسیدین، وسایل و ابزارآلات سفالی و سنگی در این محوطه کشف شده که گواه تمدن کهن این منطقه از کشور است. نمونه آثار کشف شده در تپه تاریخی اهرنجان در هیچ یک از مناطق باستانی دیگر مشاهده نشده است.

منبع: کجارو

1980